BBCning surishtiruvi shuni ko’rsatdiki, Jefri Epsteyn bilan bog’liq deyarli 90 ta reys Buyuk Britaniya aeroportlariga kelgan va ulardan jo’nab ketgan. Ushbu reyslardan ba’zilarida marhum moliyachi tomonidan zo’ravonlik qilinganini da’vo qilgan britaniyalik ayollar bo’lgan.
Surishtiruvda Epsteynning reys yozuvlarida va sudlangan jinsiy jinoyatchi bilan bog’liq boshqa hujjatlarda ro’yxatga olingan, odam savdosining qurboni bo’lgan uch nafar britaniyalik ayol aniqlangan.
Epsteynning yuzlab qurbonlarini himoya qilayotgan amerikalik advokatlar BBCga Buyuk Britaniya tuprog’ida uning faoliyati bo’yicha «to’liq miqyosli Buyuk Britaniya surishtiruvi» hech qachon o’tkazilmaganidan «hayratda» ekanliklarini bildirishdi.
Bir advokatning so’zlariga ko’ra, Buyuk Britaniya Epsteyn operatsiyalarining «markaziy qismi» edi.
Britaniyalik bir jabrlanuvchining ko’rsatuvlari Epsteynning sherigi Gislen Maksvellni 2021-yilda AQShda bolalar jinsiy savdosi uchun ayblashga yordam berdi. Biroq, jabrlanuvchining Florida shtatida joylashgan advokati Bred Edvards BBCga Buyuk Britaniya politsiyasi u bilan hech qachon bog’lanmaganini aytdi.
Sud jarayonida «Keyt» deb nomlangan bu ayol, 1999-yildan 2006-yilgacha Buyuk Britaniyaga va undan qaytish uchun Epsteyn tomonidan to’langan 10 dan ortiq reyslarda ro’yxatga olingan.
BBC ularning shaxsini himoya qilish uchun ushbu hujjatlardagi ayollar haqida qo’shimcha ma’lumot bermaslikni tanladi.
AQShlik advokat Sigrid Makkoli Britaniya rasmiylari «ushbu reyslarga, u qayerda bo’lganiga, o’sha paytlarda kim bilan ko’rishganiga va u bilan samolyotlarda kim bo’lganiga diqqat bilan e’tibor bermagan va to’liq surishtiruv o’tkazmagan», dedi.
Jefri Epsteynning shaffoflik to’g’risidagi qonuniga ko’ra, jinsiy jinoyatchi bilan bog’liq barcha AQSh hukumat hujjatlarini e’lon qilish muddati juma kunidir.
Biroq, reys jurnallari sud ishlari va Epsteynning mulkidan olingan minglab hujjatlar qatoriga kiradi, ular o’tgan yili oshkor qilingan bo’lib, uning Buyuk Britaniyadagi faoliyatiga, shu jumladan qirollik qarorgohlariga tashriflariga ko’proq oydinlik kiritadi.
BBC ushbu hujjatlarni Buyuk Britaniya ichida Epsteynning faoliyatini qayta qurishga qaratilgan surishtiruv doirasida o’rganib chiqdi.
Surishtiruvning asosiy natijalari quyidagilardan iborat:
Epsteyn 2019-yilda voyaga yetmaganlarni jinsiy aloqa uchun sotish aybi bilan sudlanishidan oldin qamoqda vafot etganiga qaramay, huquqshunoslarning BBCga aytishicha, Buyuk Britaniya surishtiruvi Britaniyada joylashgan shaxslar uning jinoyatlariga yordam berganmi yoki yo’qmi, aniqlashi mumkin.
Ikki oy oldin BBC, ilgari Epsteynning Britaniyadagi faoliyati bilan bog’liq da’volarni ko’rib chiqqan Metropolitan politsiyasiga odam savdosining qurboni bo’lganlikda gumon qilinganlarni olib yurgan Buyuk Britaniya reyslari haqida ommaga ochiq ma’lumotlarni taqdim etdi.
Keyinchalik, BBC Metga Epsteynning Buyuk Britaniyaga olib kelingan va olib ketilgan Britaniya qurbonlarining potentsial dalillarini tekshiradimi degan savollar ro’yxatini yubordi.
Met savollarga to’g’ridan-to’g’ri javob bermadi, lekin shanba kuni Epsteyn va Maksvellning Buyuk Britaniyadagi odam savdosi faoliyatini qayta ochishni qo’llab-quvvatlaydigan hech qanday qo’shimcha dalil olmaganligini bayon qildi.
Metning qo’shimcha qilishicha, «agar bizning e’tiborimizga yangi va tegishli ma’lumotlar taqdim etilsa», shu jumladan AQShda ma’lumot e’lon qilinishi natijasida olingan har qanday materiallar, «biz uni baholaymiz».
2008-yildan beri Epsteyn qurbonlarini himoya qilayotgan AQShlik advokat Bred Edvards BBCga o’z mijozlarining «uch yoki to’rt nafari» britaniyalik ayollar bo’lib, ularga «Jefri Epsteyn va boshqalar tomonidan Britaniya tuprog’ida zo’ravonlik qilingan».
Uning qo’shimcha qilishicha, boshqa jabrlanuvchilar Buyuk Britaniyada yollangan, Qo’shma Shtatlarga olib ketilgan va u yerda zo’ravonlikka uchragan.
Janob Edvards, shuningdek, Epsteyn va boshqalar tomonidan zo’ravonlik uchun Buyuk Britaniyaga olib ketilganini da’vo qilgan boshqa millat vakili bo’lgan ayollarni ham himoya qiladi.
BBC tahlili shuni ko’rsatadiki, Epsteyn Buyuk Britaniyaga sayohat qilish va boshqalarning, shu jumladan odam savdosining qurboni bo’lganlikda gumon qilinganlarning transportini tashkil qilish uchun tijorat va charter reyslaridan, shuningdek, o’zining shaxsiy samolyotlaridan foydalangan.
50 dan ortiq reyslar uning shaxsiy samolyotlarida, asosan Luton aeroportiga va undan uchish bilan bog’liq bo’lib, bir nechta reyslar Birminjem xalqaro aeroportida va bittadan g’arbiy Norfolkdagi RAF Marxam va Edinburg aeroportlarida amalga oshirilgan.
Epsteyn tomonidan olingan yoki to’langan tijorat va charter reyslarining cheklangan yozuvlari o’nlab boshqa safarlarni, asosan London Xitrou, shuningdek, Stansted va Gatvik orqali amalga oshirilganini ko’rsatadi.
Epsteynning shaxsiy samolyotlarining bir nechta jurnallarida, shu jumladan Buyuk Britaniyaga sayohatlar haqida batafsil ma’lumot berilgan ba’zilarida, reysdagi ayollar faqat noma’lum «ayollar» sifatida aniqlangan.
Xonim Makkolining ta’kidlashicha, Epsteyn «mutlaqo o’zi odam savdosini qilayotgan qurbonlar bilan kirib-chiqishi osonroq bo’lishini his qilgan aeroportlarni tanlagan».
Xususiy samolyotlardan hujjatlarda ko’rsatilgan davrda tijorat samolyotlariga o’xshab, Buyuk Britaniya rasmiylariga jo’nashdan oldin yo’lovchilar haqida ma’lumot berish talab qilinmagan. Ichki ishlar vazirligi ular «bir xil markazlashtirilgan hisobga olishga kirmagan»ligini aytdi.
Ushbu bo’shliq o’tgan yilning aprel oyida yopildi.
Maksvellga qarshi guvohlik bergan britaniyalik ayol Keyt, tekshirilgan yozuvlardagi ba’zi tijorat reyslarida bo’lgan. U sudda Maksvell uni 17 yoshida o’rtoqlashgani va Epsteyn bilan tanishtirganini, keyinchalik u Maksvellning London markazidagi uyida uni jinsiy zo’rlaganini aytdi.
2021-yildagi sud jarayonida u Maksvell unga maktab o’quvchisining kiyimini kiyishni buyurganini va Epsteyn uchun boshqa qizlarni topishni buyurganini esladi. Buyuk Britaniyaga va undan reyslardan tashqari, Keyt sudda AQSh Virjiniya orollaridagi Epsteyn oroliga, Nyu-York va Florida shtatidagi Palm-Bichga uchirilganini aytdi, u yerda zo’ravonlik 30 yoshlarigacha davom etganini da’vo qildi.
Uning advokati janob Edvards BBC Newsga hatto uning ko’rsatuvidan keyin ham Keytga «Buyuk Britaniya rasmiylari hech qachon o’z tajribasi haqida so’rashmagan» – «hatto telefon qo’ng’irog’i ham yo’q».
Uning ta’kidlashicha, agar Britaniya politsiyasi Epsteynning faoliyati va uning yordamchilarini tekshirishni boshlasa, Keyt yordam berishga tayyor bo’ladi.
Michigan universiteti huquqshunoslik maktabining odam savdosi bo’yicha eksperti prof. Bridgette Karrning ta’kidlashicha, odam savdosi holatlari odatda bir nechta shaxslarning birgalikda ishlashini talab qiladi.
«Bu hech qachon bitta yomon odam emas», dedi u. «Siz buxgalter va advokat va bankir – yoki barcha bankirlar haqida o’ylamaysiz – va barcha bu odamlar yashirincha va ba’zan ochiqchasiga sodir bo’layotgan narsaga rozi bo’lishlari kerak edi, shunda bu davom etishi mumkin edi».
Epsteynning 2008-yilda voyaga yetmagan shaxsni jinsiy aloqaga undaganlik uchun hukm qilinganidan keyin, Florida, Nyu-York va AQSh Virjiniya orollarida jinsiy jinoyatchi sifatida ro’yxatdan o’tishni talab qilganidan keyin, Buyuk Britaniyaga erkin sayohat qila olgani haqida ham savollar qolmoqda.
Epsteyn 2009-yilda 13 oy qamoqda o’tirgandan so’ng ozod qilingan. Hujjatlar shuni ko’rsatadiki, u uy qamog’ida sinov muddatini tugatgandan ikki oy o’tib, 2010-yil sentyabr oyida AQShdan London Xitrouga Virgin Atlantic reysi bilan uchgan.
O’sha paytdagi Ichki ishlar vazirligining qoidalarida 12 oy yoki undan ko’proq muddatga qamoq jazosini olgan xorijiy fuqarolarning kirishiga odatda ruxsat berilmasligi belgilangan edi.
Biroq, ILEX Law Groupning boshqaruvchi hamkori immigratsiya bo’yicha advokat Miglena Ilieva, AQSh fuqarolariga qisqa muddatli qolish uchun Buyuk Britaniya vizasi odatda talab qilinmasligini, ya’ni ular jinoiy hukmlar haqida so’raladigan ariza topshirish jarayoni yo’qligini tushuntirdi.
«Bu chegarada bu odamni qabul qiladigan alohida immigratsiya xodimining ixtiyorida edi», dedi u.
Ichki ishlar vazirligi immigratsiya va viza yozuvlarini 10 yildan ortiq saqlamasligini va «individual holatlar haqida doimiy hukumat siyosati sifatida izoh bermasligini» qo’shimcha qildi.
1980-yillarda Epsteyn AQSh rasmiylariga ko’ra, Buyuk Britaniyaga, shuningdek, Fransiya, Ispaniya va Saudiya Arabistoniga kirish uchun o’zining surati va soxta ismi yozilgan Avstriyada berilgan xorijiy pasportdan ham foydalangan.
Epsteyn avvalroq ABC News xabar berganidek, 1985-yilda pasportini almashtirish uchun ariza topshirganda Londonni o’zining yashash joyi sifatida ko’rsatgan.
Met shanba kuni bergan bayonotida, Virjiniya Jyufraning Epsteyn va Maksvell tomonidan jinsiy ekspluatatsiya uchun odam savdosiga uchragani haqidagi 2015-yildagi da’volarini tekshirayotganda «bir nechta boshqa potentsial qurbonlar» bilan bog’langanini aytdi.
Xonim Jyufraning ta’kidlashicha, u Endryu Mauntbatten-Vindzor bilan uch marta jinsiy aloqa qilishga majburlangan, shu jumladan 2001-yilda Maksvellning Londondagi uyida 17 yoshda bo’lganida. Sobiq shahzoda bu da’volarni doimiy ravishda rad etdi.
Metning ta’kidlashicha, uning xonim Jyufraning da’volarini tekshiruvi «Buyuk Britaniyada joylashgan millat vakillariga qarshi hech qanday jinoiy xatti-harakatlar to’g’risida da’vo keltirmadi» va «boshqa xalqaro organlar ushbu da’volarni ilgari surish uchun eng yaxshi joylashgan» degan xulosaga keldi.
Bu qaror 2019-yil avgust oyida va yana 2021 va 2022-yillarda ko’rib chiqildi va bir xil natijaga olib keldi, dedi u.
Biroq, advokat Sigrid Makkoli uchun Metning qurbonlarga murojaati «agar siz huquqni muhofaza qilish organlariga murojaat qilsangiz va bu siz xabar berayotgan kuchli shaxs bo’lsa… u tekshirilmaydi».
Hech qanday noto’g’ri xatti-harakatlarni nazarda tutmaydigan fotosuratlar Epsteyn mulkidan Kongress nazorat qo’mitasi olgan tasvirlar xazinasining bir qismidir.
AQSh prezidenti Donald Tramp o’tgan oyda 19-dekabr muddatini belgilab beruvchi qonunni imzoladi, ammo savollar qolmoqda.
Federal sudya surishtiruv materiallari oshkor qilinishi mumkinligini aytdi, chunki Kongress o’tgan oyda yangi qonun qabul qildi.
O’z qarorida, sudya Pol Engelmayer o’tgan oyda Jefri Epsteyn bo’yicha hujjatlarni e’lon qilishni talab qiluvchi Kongress tomonidan qabul qilingan yangi qonunga asoslandi.
O’xshash so’rov bu yilning boshida rad etildi, ammo Kongress o’tgan oyda qabul qilgan qonun uni bekor qiladi.