«`html
Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) Isroilni bosib olingan G’arbiy Sohildagi har qanday anneksiyasi «qizil chiziq» bo’lishi haqida ogohlantirdi, bu esa ikki davlat o’rtasidagi munosabatlarni normallashtirishga yordam bergan Ibrohim kelishuvlariga putur etkazishi mumkin.
BAAning yuqori martabali rasmiysi Lana Nusseibehning ta’kidlashicha, bunday harakat Isroil-Falastin o’rtasidagi uzoq davom etayotgan mojaroga ikki davlat yechimini amalda bekor qiladi.
Falastin ma’muriyatining tashqi ishlar vazirligi BAAning pozitsiyasini qo’llab-quvvatladi.
Isroil hukumati hali rasmiy javob bermagan bo’lsa-da, Nusseibehning bayonotlari o’ta o’ng qanotning taniqli vakili, Moliya vaziri Bezalel Smotrichning G’arbiy Sohilning taxminan to’rtdan besh qismini anneksiya qilish taklifidan so’ng berildi.
Isroil 1967-yilgi Yaqin Sharq urushi davrida G’arbiy Sohil va Sharqiy Quddusni bosib olganidan beri, taxminan 160 ta aholi punkti tashkil etdi va ularda taxminan 700 000 yahudiy istiqomat qiladi. Ushbu hududlar falastinliklar tomonidan G’azo bilan birga kelajakdagi mustaqil davlat uchun o’z qarashlarining bir qismi sifatida da’vo qilinadi. Taxminan 3,3 million falastinlik ko’chmanchilar bilan birga G’arbiy Sohilda istiqomat qiladi.
Ushbu aholi punktlarini tashkil etish xalqaro huquqqa zid deb hisoblanadi.
2020-yilda AQSh vositachiligida tuzilgan Ibrohim kelishuvlari Isroil va BAA, Bahrayn va Marokash o’rtasida to’liq diplomatik aloqalar o’rnatilishiga olib keldi.
BAAning kelishuvlarni imzolash uchun qo’ygan asosiy sharti o’sha paytdagi Bosh vazir Binyamin Netanyaxu hukumatining G’arbiy Sohilning bir qismini, jumladan, aholi punktlari va Iordan vodiysini anneksiya qilish rejalarini to’xtatish edi. O’shanda Netanyaxu rejalarni «to’xtatib turishga» rozi bo’lganini, lekin ular hali ham «stol ustida» ekanligini ta’kidlagan edi.
Uning hozirgi o’ng qanot va ko’chmanchilarni qo’llab-quvvatlovchi hukmron koalitsiyasi tarkibidagi ko’plab vazirlar uzoq vaqtdan beri G’arbiy Sohilning bir qismini yoki butunlay anneksiya qilishni yoqlab kelishgan. Biroq, xabarlarga ko’ra, ular Buyuk Britaniya, Fransiya va boshqa davlatlarning shu oyda Falastin davlatini tan olish niyatida ekanligi haqidagi so’nggi e’lonlariga javoban shunday rejalarni ilgari surish kerakmi yoki yo’qmi, degan bahsda.
Netanyaxu Falastin davlatini 2023-yil 7-oktabrda Isroilga qilingan Hamas hujumidan keyin, G’azodagi mojaroga sabab bo’lganidan keyin tan olish «terrorizmni mukofotlash» bilan teng bo’lishini ta’kidladi.
BAA Falastin davlatini allaqachon tan olgan 147 ta BMTga a’zo davlatlar qatoriga kiradi.
«Biz [Ibrohim] kelishuvlariga boshidanoq Falastin xalqini va ularning mustaqil davlatga bo’lgan qonuniy intilishlarini doimiy qo’llab-quvvatlashimizga imkon beradigan yo’l sifatida qaradik», – dedi BAA tashqi ishlar vazirligining siyosiy masalalar bo’yicha yordamchisi vaziri Nusseibeh.
Uning qo’shimcha qilishicha: «G’arbiy Sohilning anneksiyasi BAA uchun qizil chiziq bo’ladi.»
«Bu kelishuvlarning qarashlari va ruhiga jiddiy putur yetkazadi, mintaqaviy integratsiya izlanishlariga chek qo’yadi va ushbu mojaroga qanday yo’nalish berilishi kerakligi haqidagi keng tarqalgan konsensusni o’zgartiradi – ikki davlat tinchlik, farovonlik va xavfsizlikda yonma-yon yashaydi.»
Kunning boshida ultranatsist yetakchi va G’arbiy Sohilda rejalashtirish bo’yicha vakolatga ega bo’lgan ko’chmanchi Smotrich Quddusda bo’lib o’tgan matbuot anjumanida anneksiya uchun «vaqt keldi» deb e’lon qildi.
«Mamlakatni bo’lish va uning markazida terroristik davlatni barpo etish g’oyasini bir marta va butunlay unutish kerak», – dedi u.
U mudofaa vazirligining ko’chmanchilar ma’muriyati tomonidan hududning taxminan 82 foiziga «Isroil suverenitetini qo’llash» bo’yicha taklifni tasvirlaydi deb da’vo qilgan xaritani taqdim etdi, u «minimal arablar bilan maksimal yer» tamoyiliga mos kelishini ta’kidladi.
Hududning qolgan 18 foizi oltita Falastin shaharlari: Jenin, Tulkarm, Nablus, Ramalla, Jericho va Xevron atrofidagi ajratilgan anklavlar sifatida tasvirlangan.
Baytlahm taklif qilinayotgan anneksiyadan chiqarib tashlangan ko’plab boshqa Falastin shaharlari, shaharchalari va qishloqlari qatorida edi. Sharqiy Quddus allaqachon 1980-yilda Isroil tomonidan anneksiya qilingan, bu harakat xalqaro hamjamiyatning katta qismi tomonidan tan olinmagan.
Smotrichning ta’kidlashicha, falastinliklar «o’z hayotlarini o’zlari boshqarishni davom ettiradilar, yaqin kelajakda Falastin ma’muriyati orqali xuddi shunday tarzda, keyinroq esa mintaqaviy fuqarolik boshqaruvining alternativalari orqali.»
Isroilning to’liq nazoratida bo’lmagan G’arbiy Sohil hududlarini boshqaradigan Falastin ma’muriyati Smotrichning rejasini Falastin davlatiga umidlar uchun «to’g’ridan-to’g’ri tahdid» deb qoraladi.
Isroilning okkupatsiyasiga chek qo’yishni targ’ib qiluvchi Ofek markazining vakili Yehuda Shaul Smotrichning xaritasini X ijtimoiy tarmog’ida qayta joylashtirib, shunday izoh berdi: «Mengda 20-asrda boshqa qit’adagi boshqa xarita esga tushadi. Afrikaans tilida bu rejimni tasvirlash uchun bir so’z bor.»
Bir qancha xalqaro inson huquqlari tashkilotlari Isroil allaqachon G’arbiy Sohilda aparteid tizimini joriy etayotgani haqida xulosa qilishdi, bu tasvirni Isroil hukumati rad etdi.
O’tgan oy Isroil hukumati Smotrich tomonidan E1 hududida yirik aholi punkti loyihasi uchun e’lon qilingan rejalarni ma’qulladi, bu esa G’arbiy Sohilni Sharqiy Quddusdan ajratib, hududni ikkiga bo’lib yuboradi va keng xalqaro qoralashga sabab bo’ldi.
2024-yilda Xalqaro sud Isroilning «Bosib olingan Falastin hududidagi doimiy mavjudligi noqonuniy» ekanligi va davlat «o’zining noqonuniy mavjudligiga imkon qadar tezroq chek qo’yish majburiyatini olishi» haqida maslahat beruvchi xulosani e’lon qildi.
O’shanda Netanyaxu sudning fikrini «yolg’on qaror» deb rad etish bilan javob berdi.
Bosh vazir Netanyaxuning aytishicha, Hamas «hech qanday yangilikka ega emas» va urush faqat Isroil belgilagan shartlar asosida tugashi mumkin.
Xabarlarga ko’ra, hujumlar bir millionga yaqin aholi istiqomat qiladigan va o’tgan oy ocharchilik e’lon qilingan shaharda 31 kishining hayotiga zomin bo’lgan.
Ikki demokratik ittifoqchi ajoyib tarzda kelishmovchiliklarga duch kelishdi – lekin aslida nima o’zgardi?
Quruqlikdagi kuchlar allaqachon shaharga kirib bormoqda, u yerda kasalxonalar seshanba kuni Isroilning zarbalari natijasida 50 dan ortiq odam halok bo’lganini aytmoqda.
Falastin harakati hukumat tomonidan taqiqlangan, ammo ba’zi kampaniya tashkilotchilari taqiq so’z erkinligi huquqini buzadi, deb hisoblashmoqda.
«`