Ular oddiy ko’zoynakka o’xshab ko’rinishi mumkin, ammo bu ko’zoynaklar ilg’or texnologiyalar bilan to’ldirilgan.
Zoom orqali intervyu davomida Finlyandiyaning IXI ko’zoynak kompaniyasi bosh direktori va asoschisi Niko Eiden suyuq kristallar bo’lgan linzalari bo’lgan romlarni namoyish etib, ularning ko’rishni dinamik ravishda to’g’rilash qobiliyatini ko’rsatdi.
Bu yagona juftlik odatda yaqin va uzoq masofalar uchun alohida ko’zoynaklarga muhtoj bo’lgan odamlarning ko’rishini to’g’rilash imkoniyatiga ega.
«Bu suyuq kristallar…elektr maydoni yordamida aylantirilishi mumkin,» – deb tushuntirdi janob Eiden.
«Bu butunlay, erkin sozlanishi mumkin.» Bu kristallarning yo’nalishi yorug’likning linzalardan qanday o’tishiga ta’sir qiladi. Integratsiyalashgan ko’zni kuzatish tizimi ko’zoynaklarga foydalanuvchiga har qanday vaqtda kerak bo’lgan aniq tuzatishga moslashish imkonini beradi.
Biroq, texnologiya bilan yaxshilangan ko’zoynaklar tarixi muammolarsiz emas, bunga Google kompaniyasining muvaffaqiyatsiz «Glass» aqlli ko’zoynaklari misol bo’la oladi.
Iste’molchilarning qabul qilishi muhim, deb ta’kidlaydi janob Eiden. Ko’pchilik odamlar kiborgga o’xshashni xohlamaydi: «Mahsulotlarimiz mavjud ko’zoynaklarga o’xshashi juda muhim.»
Texnologik jihatdan ilg’or ko’zoynaklar bozori o’sishga tayyor.
Presbiopiya, yoshga bog’liq bo’lgan yaqin ko’rishga ta’sir qiluvchi holat, global aholining qarishi tufayli tobora keng tarqalishi kutilmoqda. Bundan tashqari, miyopiya yoki yaqindan ko’rish ham o’sib bormoqda.
Ko’zoynaklar o’nlab yillar davomida deyarli o’zgarishsiz qoldi. Linzani ikki qismga bo’luvchi bifokal linzalar, odatda yaqin va uzoq ko’rish uchun, foydalanuvchidan aniq fokus uchun tegishli hududdan qarashni ongli ravishda o’zgartirishni talab qiladi.
Varifokal linzalar shunga o’xshash maqsadga xizmat qiladi, ammo fokus uzunliklari orasida silliq o’tishlar bilan.
Aksincha, avtofokus linzalari linzaning bir qismini yoki butunligini avtomatik ravishda sozlashni va hatto vaqt o’tishi bilan foydalanuvchining ko’rishidagi o’zgarishlarga moslashishni va’da qiladi.
«Biz ishlab chiqargan dastlabki linzalar juda yomon edi», – deb tan oldi janob Eiden.
U dastlabki prototiplarni «xira» deb ta’rifladi, qirralarida sezilarli darajada past linza sifati bor edi.
Ammo, uning so’zlariga ko’ra, yangi versiyalar sinovlarda istiqbolli natijalarni ko’rsatdi. Kompaniyaning sinovlarida qatnashuvchilardan, masalan, sahifadagi matnni o’qish va keyin ko’zoynaklarning o’tishga silliq moslashish qobiliyatini baholash uchun uzoqdagi ob’ektga e’tibor qaratish so’raldi.
Janob Eiden ko’zoynaklar ichidagi ko’zni kuzatish texnologiyasi foydalanuvchi nimaga qarayotganini aniq aniqlay olmasligini, ammo o’qish kabi muayyan faoliyatlar xarakterli ko’z harakatlariga asoslanib aniqlanishi mumkinligini aniqladi.
Bu ko’zoynaklarning foydalanuvchining ko’z xatti-harakatlariga sezgir ekanligini hisobga olsak, romning to’g’ri joylashishi juda muhim, deydi mahsulot direktori Emiliya Helin.
IXI romlari ichida joylashgan sezgir elektronika tufayli cheklangan sozlash imkoniyatini taklif etadi, deb tushuntirdi u: «Bizda biroz moslashuvchanlik bor, lekin to’liq moslashuvchanlik yo’q.» Natijada, IXI o’zining kichik rom dizaynlari doirasi yuz tuzilmalarining xilma-xilligini qamrab olishini ta’minlashni maqsad qilgan.
IXI avtofokus romlariga o’rnatilgan ixcham batareya ikki kun ishlashga mo’ljallangan, dedi janob Eiden va ko’zoynaklar tun bo’yi uyqu paytida zaryadlanishi mumkinligini qo’shimcha qildi.
Biroq, u ishga tushirish sanasini aniqlashdan tiyildi va bu yilning oxirida e’lon qilinishini aytdi. Taxminan 1000 funt sterling atrofida potentsial narx haqida savol berilganda, u shunchaki tabassum bilan javob berdi, taklifni na tasdiqladi va na rad etdi.
Optometristlar kollejining klinik maslahatchisi Paramdip Bilxu avtofokus linzalari varifokal yoki bifokal linzalar bilan kurashayotgan odamlarga yordam berishi mumkinligini aytdi.
Biroq, u ogohlantirdi: «Ularning an’anaviy variantlar kabi samarali ishlashini va haydash kabi xavfsizlik uchun muhim bo’lgan vazifalar uchun mos ekanligini aniqlash uchun yetarli dalillar yo’q.»
Gonkong politexnika universitetining optometriya bo’yicha tadqiqotchisi Chi-Ho To shunga o’xshash tashvish bildirdi: agar ko’rishni to’g’rilash nosoz bo’lsa yoki jarrohlik kabi nozik muolajani bajarish paytida biroz kechikish bo’lsa nima bo’ladi?
«Ammo, menimcha, avtofokus imkoniyatlarini taklif qiladigan narsaga ega bo’lish umumiy foydalanish uchun foydali bo’ladi», – deb qo’shib qo’ydi u.
Janob Eiden o’z kompaniyasining linzalarining dastlabki versiyasi butun linza yuzasini o’zgartirmasligini ta’kidladi. «Dinamik hududdan har doim ko’z qirini tashlash mumkin», – deb ta’kidladi u. U to’liq avtomatik sozlanadigan linzalar haqiqatga aylansa, xavfsizlik masalalari «yanada jiddiy masala» bo’lishini tan oldi.
2013-yilda Buyuk Britaniyada joylashgan Adlens kompaniyasi foydalanuvchilarga romlardagi kichik terish moslamasi yordamida linzalarning optik quvvatini qo’lda sozlash imkonini beruvchi ko’zoynaklarni taqdim etdi. Bu linzalar suyuqlik bilan to’ldirilgan membranani o’z ichiga olgan bo’lib, terish moslamasi bilan siqilganida uning egriligini o’zgartirdi.
Adlens kompaniyasining hozirgi bosh direktori Rob Stivensning so’zlariga ko’ra, ko’zoynaklar AQShda 1250 dollarga (920 funt sterling) sotilgan va «iste’molchilar tomonidan yaxshi qabul qilingan», ammo optiklardan qarshilikka uchragan, bu esa «savdoni bo’g’ib qo’ygan», dedi u.
O’shandan beri texnologiya rivojlanib, qo’lda aralashuvisiz avtomatik ravishda qayta fokuslanadigan linzalarni ishlab chiqishga olib keldi.
IXI va boshqa kompaniyalar singari, Adlens ham hozirda bu imkoniyatni taqdim etadigan ko’zoynaklarni ishlab chiqmoqda. Biroq, janob Stivens ishga tushirish sanasini aniqlashdan bosh tortdi.
Oksford universitetining fizigi Josh Silver Adlens kompaniyasiga asos solgan, ammo endi kompaniya bilan aloqasi yo’q.
U 1985-yilda suyuqlik bilan to’ldirilgan sozlanadigan linzalar g’oyasini o’ylab topdi va foydalanuvchining aniq ehtiyojlariga mos ravishda sozlanishi va keyin o’sha retseptga doimiy o’rnatilishi mumkin bo’lgan ko’zoynaklarni ishlab chiqdi.
Bu linzalar 20 mamlakatda taxminan 100 000 kishini ko’rishni to’g’rilash texnologiyasi bilan ta’minladi. Professor Silver hozirda bu ko’zoynaklarning mavjudligini yanada kengaytirishga qaratilgan Vision nomli korxona uchun sarmoya izlamoqda.
Qimmatroq, elektronika bilan yuklangan avtofokusli ko’zoynaklarga kelsak, u ularning keng jozibadorligiga shubha bilan qaradi: «Odamlar shunchaki o’qish uchun ko’zoynak sotib olishmaydimi, bu ularga bir xil natijaga erishadi?»
Boshqa ilg’or ko’zoynaklar texnologiyasi nafaqat ularni to’g’rilash, balki miyopiya kabi ko’z kasalliklarining rivojlanishini ham yumshatadi.
Professor To asalari uyasiga o’xshash halqasi bo’lgan ko’zoynak linzalarini ishlab chiqdi. Halqaning markazidan o’tadigan yorug’lik, odatdagidek fokuslangan holda, foydalanuvchining to’r pardasiga yetib boradi va aniq ko’rish imkonini beradi.
Biroq, halqaning o’zidan o’tadigan yorug’lik biroz defokuslangan bo’lib, periferik to’r pardasida biroz xiralashgan tasvirga olib keladi, bu esa giperopik defokus sifatida tanilgan.
Bu bolalarda noto’g’ri ko’z olmasining o’sishini sekinlashtiradi, bu haqda professor To yaqindan ko’rish rivojlanishining tezligini 60% ga kamaytiradi, deb xabar berdi. Ushbu texnologiyani o’z ichiga olgan ko’zoynaklar hozirda 30 dan ortiq mamlakatda qo’llanilmoqda, deb qo’shib qo’ydi u.
Britaniyaning SightGlass firmasi xuddi shunga o’xshash tarzda ko’z o’sishiga va miyopiya rivojlanishiga ta’sir qilish uchun shaxsning ko’rish kontrastini sezilarli darajada kamaytiradigan ko’zoynaklardan foydalangan holda biroz boshqacha strategiyani qo’llaydi.
Avtofokusli ko’zoynaklar va boshqa ilg’or yechimlar istiqbolli bo’lsa-da, professor To yanada ulug’vor maqsadga ega: nafaqat miyopiyani sekinlashtiradigan, balki qisman qaytaradigan ko’zoynaklar — bu potentsial milliardlab odamlarning ko’rishini yaxshilashi mumkin bo’lgan ajoyib istiqbol.
«Buni qilish mumkinligiga tobora ko’proq dalillar bor», – deb ishora qildi professor To.
Poyga qayig’ining kamonida raqsga tushayotgan bola so’nggi haftalarda internet sensatsiyasiga aylandi.
AQSh prezidentining so’nggi tariflarni qayta ko’rib chiqishi Osiyo eksport iqtisodiyotini noaniqlik holatiga olib keldi.
Rural Jorjiya aholisi yaqin atrofdagi ma’lumotlar markazi ularning suv ta’minotini buzganini xabar qilishdi.
Italiya shokolad kompaniyasining 3,1 milliard dollarlik sotib olinishi kattaroq kengayish tashabbusining bir qismidir.
Nafartga qarshi kurashuvchilar bu postlarni «mas’uliyatsiz, xavfli va antisemit» deb ta’riflashdi.