«`html
Lizbeth Perez Kolumbiyaning Karib dengizi sohilidagi Taganga nomli go’zal baliq ovlash qo’ltig’iga tikilib, sentyabr oyida amakisi bilan bo’lgan oxirgi suhbatini eslar ekan, tashvishlanayotgani yaqqol sezilib turardi.
«U mehribon va saxiy inson, haqiqiy do’st edi. Fidoyi ota, amaki va o’g’il, doimo xushchaqchaq edi. U o’z ishiga ishtiyoqmand va baliq ovlashga sodiq edi.»
Audenis Manjarresning so’zlariga ko’ra, Alejandro Carranza 14-sentabr kuni ertalab oilasi bilan xayrlashgan, so’ngra odatdagidek baliq ovlash uchun yo’lga chiqqan. U qo’shni Venesuela hududidagi La Guajira mintaqasidan jo’nab ketgan.
Ertasi kuni o’sha paytdagi AQSh prezidenti Donald Trump xalqaro suvlarda AQSh harbiylari tomonidan Venesueladan kelgan kemaga zarba berilganini e’lon qildi. Natijada, «g’oyat zo’ravon giyohvand moddalar savdosi kartellari va narkoterrorchilar» deb ta’riflangan uch kishi halok bo’ldi.
Ms. Perez o’shandan beri amakisini ko’rmagan. Uning besh farzandi otasini juda sog’inishdi va oila hali ham tashvishli noaniqlikda, hatto u nishonga olingan kemada bo’lganmi yoki yo’qmi, bilishmaydi.
«Haqiqat shundaki, yangiliklarda xabar qilingan ma’lumotlardan tashqari, uning ekanligiga aniq dalilimiz yo’q.»
Sentyabr oyida AQSh Karib havzasida giyohvand moddalar savdosi bilan shug’ullanuvchi kemalarga qarshi bir qator zarbalarni boshladi, keyinchalik operatsiyani Tinch okeaniga ham kengaytirdi. AQSh bayonotlariga ko’ra, kamida 21 ta zarba 83 kishining o’limiga olib kelgan.
AQShning sobiq mudofaa vaziri Pete Hegsethning ta’kidlashicha, kampaniya «yarim sharda narkoterrorchilarni yo’q qilish» va AQShni «odamlarimizni o’ldirayotgan giyohvand moddalardan» himoya qilishga qaratilgan.
Trump ma’muriyati bu operatsiyalarni zaruriy o’zini himoya qilish akti sifatida oqladi, AQShga giyohvand moddalar kirib kelishining oldini olish orqali amerikaliklarning hayotini saqlab qolish muhimligini ta’kidladi.
Biroq, bu zarbalar mintaqa davlatlarining qoralashiga sabab bo’ldi va xalqaro huquq buzilishi mumkinligi haqida xavotirlarni uyg’otdi.
Kolumbiya prezidenti Gustavo Petro ochiqchasiga tanqid qilib, 15-sentabr kuni nishonga olingan kemada Kolumbiya fuqarolari bo’lganini va keyinchalik janob Carranza o’ldirilganlar orasida ekanligini ta’kidladi.
Prezident Petroning Kolumbiya fuqarolarining o’limi haqidagi dastlabki bayonotiga javoban, Oq uy prezident Petrodan «asossiz va jirkanch bayonotini ommaviy ravishda qaytarib olishini» kutishlarini bildirdi.
Janob Trump ham prezident Petroni giyohvand moddalar ishlab chiqarishni rag’batlantirishda aybladi va Kolumbiyaga AQSh yordamini to’xtatib qo’yish bilan tahdid qildi.
Janob Carranza katta oilaning bir qismi bo’lib, Gaira baliqchilik qishlog’idagi tuproqli yo’l chetidagi kichik uyda 20 ga yaqin qarindoshlari bilan yashardi.
Shu oyning boshida prezident Petro da’vo qildi, janob Carranza qizining universitetda o’qishi uchun pul topish istagi bilan giyohvand moddalar sotuvchisidan giyohvand moddalarni orolga olib borish uchun to’lov olgan va shu payt uning qayig’iga zarba berilgan.
«U baliq yoki kokain tashiganidan qat’i nazar, o’lim jazosiga loyiq emas edi», – dedi prezident Petro. U AQShni «qotillik»da aybladi va Kolumbiya davlat xavfsizlik kuchlariga zarbalar to’xtamaguncha AQSh bilan razvedka ma’lumotlarini almashishni to’xtatishni buyurganini e’lon qildi. Uning mudofaa vaziri keyinroq prezident giyohvand moddalar savdosiga qarshi kurashish uchun xalqaro agentliklar bilan uzluksiz ma’lumot almashinuvini saqlab qolish bo’yicha «aniq ko’rsatmalar berganini» aytdi.
Janob Carranza to’qqiz yil avval politsiyadan qurol o’g’irlaganlik uchun oldinroq sudlangan bo’lsa-da, uning oilasi uni narkotik moddalar sotuvchisi sifatida ta’riflashni qat’iyan rad etadi va bu da’volardan chuqur ranjiganliklarini aytadi.
«Amerika Qo’shma Shtatlari prezidenti qilayotgan ishi adolatsizlikdir. Agar ular [savdo bilan shug’ullanayotgan] bo’lsa, u holda dalil keltirishi kerak», – deydi Lizbeth.
U janob Trumpning o’z «hududiga» ta’sir qilayotgan muammolarni hal qilish istagini tan oldi, lekin «bu usullarga murojaat qilish… birovning hayotiga zomin bo’lishni oqlamaydi.»
Prezident Petroda ham ishlaydigan janob Carranzaning oila a’zolarini himoya qiluvchi AQShlik huquqshunos Daniel Kovalikning aytishicha, janob Carranzaning rafiqasi va katta qizi uning qayig’ini AQSh tomonidan e’lon qilingan zarba videosidan tanib olishgan.
U oila nomidan AQSh hukumatiga qarshi da’vo arizasi berishni rejalashtirmoqda. Xalqaro huquqqa ko’ra, harbiy kuchlar tinch aholiga, hatto ular jinoiy faoliyat bilan shug’ullanayotgan bo’lsa ham, zo’ravonlik xavfi tug’dirmasa, ularni o’ldirishga haqli emas.
«Siz o’ldirayotgan odamlar giyohvand moddalar savdosi bilan shug’ullanayotgani haqida da’volar bo’lsa ham, sudgacha qatl qilishga haqqingiz yo’q», – dedi janob Kovalik.
«Bular kichik qayiqlar… Agar ular noqonuniy ish qilayotganiga chin dildan ishonch bo’lsa, bu odamlarni hibsga olish, sudga tortish, hukm chiqarish va jazoga tortish kerak.»
«Va shuni ta’kidlash kerakki, ularning hech biri o’lim jazosiga duch kelmaydi, chunki bu kapital jinoyat emas.»
Trump ma’muriyati Kongressga AQSh mintaqadagi giyohvand moddalar kartellari bilan «xalqaro bo’lmagan qurolli to’qnashuv»da ekanligiga ishonishini bildirdi.
Shunday qilib, u zarbalarni oqlash uchun urush davridagi vakolatlarni, masalan, dushman jangchilar bevosita zo’ravonlik tahdidini solmasa ham, ularni o’ldirish huquqini qo’llayotganga o’xshaydi.
Prezident Trump va Davlat kotibi Marko Rubio AQSh «terrorchilik tashkilotlaridan» tahdid ostida ekanligini ta’kidlab, giyohvand moddalar minglab amerikaliklarning hayotiga zomin bo’layotganini ta’kidladilar.
AQSh Giyohvand moddalarga qarshi kurashish boshqarmasi (DEA) ma’lumotlariga ko’ra, Janubiy Amerikada asosan sotiladigan va ishlab chiqariladigan kokainning musodara qilinishi 2024-yilda o’tgan yilga nisbatan taxminan 18 foizga oshgan.
Biroq, AQShda giyohvand moddalar bilan bog’liq o’limning asosiy sababi Meksikada ishlab chiqariladigan va AQShga olib kelinadigan Fentanildir.
Janob Kovalik AQShning o’zini himoya qilish da’vosiga e’tiroz bildiradi va «bu qayiqlar hech qachon Amerika Qo’shma Shtatlariga hujum qilmagan», deb ta’kidlaydi.
Tagangada zarbalar Karib dengizi quyoshi ostida 70 yildan beri baliq ovlash bilan shug’ullanayotgan, otasi va bobosidan meros bo’lib o’tgan kasb bilan shug’ullanuvchi 81 yoshli Juan Assis Tejeda kabi baliqchilar orasida xavotirga sabab bo’lmoqda.
U odatda Venesuela bilan chegaraga yaqin joyda, sohil bo’ylab baliq ovlaydi.
U baliq ovlayotganda tepalarida uchuvchisiz uchoqlar uchib yurganini tasvirlab, ular «jim turib, qaytib kelib, keyin g’oyib bo’lishini» ta’kidladi.
Faqatgina baliq ovlash bilan shug’ullanayotgan bo’lsa ham, u hozirda davom etayotgan zarbalar tufayli qo’rqadi.
«Har qanday vaqtda ular bizni payqab qolishlari va biz ham xuddi shunday ish qilayapmiz deb o’ylashlari mumkin. Chunki ba’zida biz tunani qidirish uchun dengizga 60 milya yoki undan ham ko’proqqa chiqamiz.»
U ba’zi baliqchilar qashshoqlik tufayli giyohvand moddalarni tashishda ishtirok etishlarini aytdi. Uning so’zlariga ko’ra, unga ham pul taklif qilishgan, lekin u rad etgan.
U giyohvand moddalar bilan bog’liq xavflarni olishdan ko’ra, ozgina pul topib, «tinch» yashashni afzal ko’radi, deydi u.
Bu mintaqada ko’pchilik zarbalar faqat kichik, gumon qilinayotgan giyohvand moddalar savdosi qayiqlariga qaratilmagan, balki Venesuela prezidenti Nikolas Maduroga harbiy bosim o’tkazishga, uni hokimiyatdan voz kechishga majburlashga yoki harbiy xizmatchilar kabi ittifoqchilarini uni ag’darishga undashga qaratilgan, deb gumon qilishadi.
AQSh prezident Maduroni Cartel de los Soles nomi bilan tanilgan jinoiy savdo tashkilotiga rahbarlik qilishda ayblamoqda, bu ayblovni Maduro qat’iyan rad etadi. AQSh Davlat departamenti dushanba kuni ushbu guruhni xorijiy terrorchilik tashkiloti sifatida belgilashni rejalashtirmoqda.
Bu voqea Venesuela hududida joylashgan nishonlarga AQShning potentsial zarbasi haqidagi taxminlarni kuchaytirdi.
Trump AQSh «Maduro bilan ba’zi muhokamalar olib borishi mumkin» dedi, Maduro esa «yuzma-yuz» uchrashishga tayyor ekanligini aytdi.
AQSh navbatdagi harakat yo’nalishini muhokama qilar ekan, Karib dengizi sohilidagi sokin baliqchilik qishloqlari diplomatiya yoki mojaro ularning ufqida yotganmi yoki yo’qmi, degan savolga javob izlamoqda.
Vladimir Putinning aytishicha, reja tinchlik uchun «asos» bo’lishi mumkin, ammo Rossiya jang qilishga tayyor ekanligidan ogohlantirdi.
Vatikandan video orqali murojaat qilgan Papa Leo XIV AQShning Indiana shtatida bo’lib o’tgan katolik yoshlar konferentsiyasi davomida savol-javob sessiyasida ishtirok etdi.
Sudda sudya Tornhill qo’shiqchining musiqasini telefonidan ijro etib, unga «aloqasiz» ishoralar qildi.
Trumpning izohlari bir guruh demokratlar AQSh harbiylarini noqonuniy buyruqlarga bo’ysunmaslikka chaqirganidan keyin paydo bo’ldi.
Konnor Grubb Kolumbus chekkasida Ta’Kiya Youngga uning mashinasi unga qarab harakatlanayotganda o’q uzdi.
«`