Amerika Qo’shma Shtatlari va Xitoy savdo bo’yicha navbatdagi muzokaralarni hech qanday sezilarli yutuqlarga erishmasdan yakunladi, garchi har ikki tomon ham muhokamalarni «konstruktiv» deb baholagan bo’lsa ham.
Shvetsiyaning Stokgolm shahrida bo’lib o’tgan muzokaralar, may oyida o’rnatilgan sulh kelasi oy tugashi arafasida bo’lib o’tdi. Bu aprel oyida kuchaygan savdo tarangligining qayta tiklanish ehtimolini oshiradi, o’shanda ikki davlat bir-biriga javob tariqasida tariflar kiritgan edi.
AQSh g’aznachilik vaziri Skott Bessentning ta’kidlashicha, mavjud sulhning har qanday uzaytirilishi, bu ikki tomonning muayyan choralarni qisqartirishga rozi bo’lishini nazarda tutadi, prezident Donald Trampning qaroriga bog’liq bo’ladi.
Xitoy savdo bo’yicha vakili Li Chenggang har ikki davlat kelishuvni qo’llab-quvvatlashga intilishini ko’rsatdi.
Pekin va Vashington tariflardan tashqari, turli masalalar, jumladan, AQShning Xitoyning ByteDance kompaniyasidan TikTokni sotishni va Xitoydan muhim minerallarni eksport qilishni tezlashtirishni talab qilishi bo’yicha ham kelishmovchiliklarga ega.
Prezident Tramp Oq uyga qaytib kelganidan so’ng, Xitoy tovarlariga tariflarni oshirishni boshladi. Xitoy bunga javoban o’z tariflarini kiritdi, natijada taranglik kuchaydi va may oyidagi sulhdan oldin tarif stavkalari uch xonali foizlarga yetdi.
Natijada, Xitoy tovarlari yil boshiga nisbatan qo’shimcha 30% tarifga duch keldi, AQSh tovarlari esa Xitoyda yangi 10% tarifga tortildi.
AQSh rasmiylari 12-avgustgacha sulh uzaytirilmasa, tariflar yana «bumerang» bo’lib qaytishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
«Prezident Tramp bilan gaplashmagunimizcha hech narsa kelishilmaydi», dedi Bessent, shu bilan birga keskinlashuv xavfini kamaytirib.
«Shunchaki bu ritorikani susaytirish uchun aytishim kerakki, uchrashuvlar juda konstruktiv bo’ldi. Biz shunchaki rozilik bermadik», dedi u.
Bu aprel oyidan beri AQSh va Xitoy o’rtasidagi uchinchi uchrashuv bo’ldi.
Har ikki tomon muzokarachilari o’zaro iqtisodiyotlari, prezident Tramp va Xitoy prezidenti Si Tszinpin tomonidan ilgari kelishilgan shartlarning bajarilishi va elektr transport vositalari kabi yangi texnologiyalarda muhim ahamiyatga ega bo’lgan noyob tuproqlar haqida muhokama qilishganini ma’lum qilishdi.
AQSh, shuningdek, Xitoyga Rossiya va Eron bilan munosabatlari bo’yicha bosim o’tkazdi.
Li Chenggang har ikki tomon «Xitoy-AQSh savdo va iqtisodiy munosabatlarining barqaror va sog’lomligini ta’minlash muhimligini to’liq anglaganini» ta’kidladi.
Bessent AQShda sur’at borligiga ishonch bildirdi va prezident Trampning Yaponiya va Yevropa Ittifoqi bilan yaqinda erishgan kelishuvlarini misol qilib keltirdi.
«Menimcha, ular keng qamrovli muhokama qilish kayfiyatida edilar», dedi u.
Prezident Tramp doimo Xitoy bilan savdo defitsiti haqida tashvish bildirib kelgan, o’tgan yili AQSh Xitoydan eksport qilganidan 295 milliard dollar ko’proq tovar import qilgan.
AQSh savdo vakili Jamieson Girning ta’kidlashicha, AQSh allaqachon bu farqni bu yil 50 milliard dollarga qisqartirish yo’lida.
Biroq, Bessent AQSh to’liq «ajralish»ni xohlamasligini aniqlashtirdi.
«Biz shunchaki muayyan strategik sohalarda, xoh u noyob tuproqlar, yarimo’tkazgichlar, dorilar bo’lsin, xavfni kamaytirishimiz kerak», dedi u muzokaralar yakunlangandan so’ng jurnalistlar uchun brifingda.
Tashqi ishlar vazirligi vakilining ta’kidlashicha, bankir Xitoy qonunlarini buzgan.
Hukumat AQShning noyob tuproqli yagona konining eng yirik aktsiyadoriga aylanadi.
Kompaniya rahbarlarining aytishicha, sport kiyimlari giganti AQSh savdo siyosatining ta’sirini yumshatish uchun Xitoyda tovarlar ishlab chiqarishga bo’lgan ishonchini kamaytiradi.
Ilova Xitoylik egasi uni yanvar oyidagi muddatgacha sotishdan bosh tortganidan keyin AQShda taqiqlanishi kerak edi.
Elektromobillarning kelajagi muqarrar ravishda Xitoyni o’z ichiga oladi. Ammo bu Buyuk Britaniya va Yevropa bozorlarini qayerga olib boradi va milliy xavfsizlik bilan bog’liq savollar nima bo’ladi?