«`html
Prezident Donald Tramp AQSh Mehnat Statistikasi Byurosi (BLS) rahbarini yaqinda 250 000 dan ortiq ish o’rinlari sonining pasayishi ortidan ishdan bo’shatdi.
Prezidentning ta’kidlashicha, raqamlar uning ma’muriyatini «yomon» ko’rsatish uchun «soxtalashtirilgan».
So’nggi o’zgarishlar sezilarli bo’lgan bo’lsa-da, dastlabki oylik raqamlarni tuzatish odatiy hol bo’lib, bu amaliyot Demokratik va Respublikachilar ma’muriyatlari davrida ham kuzatilgan.
Sobiq komissarlarning ta’kidlashicha, BLS rahbari, rasman komissar, ma’lumot to’plash yoki kompilyatsiya qilishda ishtirok etmaydi, faqat nashr etilishidan oldin yakuniy press-relizni ko’rib chiqadi.
«Mening reaksiyam ‘Bu sodir bo’lishi mumkin emas’ edi», dedi Ketrin Abraham, 1993-yildan 2001-yilgacha BLS komissari, prezident Trampning raqamlar manipulyatsiya qilinganligi haqidagi da’volari haqida.
«Komissarning raqamlar qanday bo’lishi ustidan nazorati yo’q», – deya qo’shimcha qildi u.
BLS ish o’rinlari to’g’risidagi hisoboti ikkita so’rovga asoslangan: biri taxminan 60 000 xonadondan, ikkinchisi esa 121 000 davlat va xususiy sektor ish beruvchilaridan ma’lumot to’playdi.
Ish o’rinlarini ko’paytirish bo’yicha taxminlar ish beruvchilar so’rovidan olinadi, ko’pincha tashkilot so’rovi deb ataladi, bu odatda katta namunaviy hajmga ega bo’lganligi sababli ishonchliroq deb hisoblanadi.
Aksariyat javoblar yirik firmalardan keladi, ular ko’pincha avtomatik ish bilan ta’minlash to’g’risidagi ma’lumotlarni taqdim etish dasturlariga kiritilgan. BLS xodimlari, shuningdek, veb-so’rovlar va telefon orqali intervyular o’tkazadilar.
«Ish haqi bo’yicha ish bilan ta’minlashning dastlabki baholari har bir oyda sodir bo’lgan voqealarga dastlabki nazar tashlashdir», dedi BLS BBC Verifyga.
«Bu ma’lum bir oyda mehnat bozorida sodir bo’lgan voqealarning tez, ammo pastroq aniqlikdagi tasviridir. Tuzatilgan baholar to’liqroq ma’lumotlarga asoslanganligi sababli, ular yuqori aniqlikdagi tasvirni yaratadi – va ba’zida tuzatilgan ma’lumotlar boshqacha tasvirni yaratadi», – deya qo’shimcha qildi u.
Byuro dastlabki oylik bahodan keyingi ikki oy ichida ko’proq javoblar olinganligi sababli raqamlarni yangilaydi. Shuningdek, u ishsizlik sug’urtasi soliq ma’lumotlaridan olingan ma’lumotlarni kiritish uchun har yili raqamlarni qayta hisoblab chiqadi.
«Bu erda ma’lumotlarga ega bo’lgan barcha karera odamlari ham bor va agar komissar raqamlarni o’zgartirishga harakat qilsa, ularning barchasi bilib oladi va bu oshkor bo’ladi», deydi professor Abraham.
May va iyun oylaridagi raqamlar mos ravishda 125 000 va 133 000 ga kamaytirildi.
Ikki oylik davr uchun 258 000 ga qisqarish 2020-yilda COVID-19 pandemiyasi boshlanganidan keyingi oylarni hisobga olmaganda, rekorddagi eng katta o’zgarishni ko’rsatadi.
Biroq, tuzatishlar har oyda sodir bo’ladi va sezilarli o’zgarishlar misli ko’rilmagan holat emas.
Bu holda, ko’plab tahlilchilar iyun oyidagi raqamlarga o’zgartirish kiritilishini kutishgan edi, ular ko’pchilik maktablar yozgi ta’tilga yaqinlashayotgan oyda maktablarda ish bilan ta’minlashning g’ayrioddiy o’sishini ko’rsatgan edi.
Tahlilchilar, shuningdek, keyingi javoblar kichikroq firmalarni nomutanosib ravishda aks ettirishini ta’kidlaydilar, ular tariflar kabi iqtisodiy o’zgarishlarga ko’proq moyil.
May oyidagi raqam iyun oyidagi o’zgarishlarga javoban asosan pastga qarab o’zgartirildi va iqtisodiy pasayishni ko’rsatadigan boshqa ma’lumotlarga mos keladi.
BLS ma’lumotlariga ko’ra, 1979-yilga borib taqaladigan ish o’rinlari raqamlariga o’rtacha oylik o’zgarish (yuqoriga yoki pastga) 57 000 ni tashkil etadi, BLS ma’lumotlariga ko’ra.
Biroq, o’zgarishlar iqtisodiy beqarorlik davrida ancha sezilarli bo’ladi.
Eng so’nggi raqamlar va 2020-yildagi COVID-19 davridan tashqari, 2000-yildan beri BLS oylik ish o’rinlari raqamlarini 100 000 dan ortiq kamaytirgan yana sakkizta holat bo’lgan, ularning aksariyati 2008-yildagi moliyaviy inqiroz atrofida sodir bo’lgan.
Misol uchun, prezident Barak Obama ma’muriyati davrida 2009-yil yanvar oyidagi raqam 143 000 ga qisqargan.
BLS, shuningdek, 2009-yilda butun yil davomida ish o’rinlari dastlabki baholashdan 902 000 ga kamroq bo’lganini xabar qildi – rekorddagi eng katta to’liq yillik o’zgarish.
Prezident Jo Bayden davrida 2024-yilda yaratilgan ish o’rinlari 598 000 ga kamaytirildi, garchi bu dastlabki baholashdan 800 000 dan ortiq kichikroq o’zgarish edi – bu yangilanish siyosiy oqibatlarga ham olib keldi.
Professor Abrahamning ta’kidlashicha, yangilanishlar jarayonning ajralmas qismi hisoblanadi. Uning may va iyun oylari uchun katta o’zgarishlardan hayratlanmagan, chunki javoblarni to’plashning qiyinlashuvi, yangi usullarga sarmoya kiritilmaganligi va qisman yangi tariflar sabab bo’lgan kengroq iqtisodiy pasayish.
«Vaziyat o’zgarishi mumkin bo’lgan nuqtada bo’lganingizda va keyin xodimlarning soni cheklanganligi va agentliklarda o’tmishdagidek respondentlar bilan bog’lanish uchun resurslar yo’qligi bilan qo’shsangiz, bu har doim qiyin», deydi u.
Javob berish darajasi so’nggi o’n yil ichida sezilarli darajada pasaydi va pandemiyadan keyin tezlashdi, ma’lumotlarning ishonchliligi haqida xavotirlarni kuchaytirdi.
Misol uchun, tashkilot so’rovi uchun javob berish darajasi mart oyida 43% dan kam bo’lgan, o’n yil avval esa 60% dan ortiq edi.
Kanada, Shvetsiya va Buyuk Britaniya kabi boshqa mamlakatlar ham shunga o’xshash pasayishlarga duch kelishdi. Buyuk Britaniyada mehnat kuchini so’rash bo’yicha javob berish darajasi taxminan 20% ga tushib ketdi.
AQShda pasayish veb-ga asoslangan so’rovlar, jumladan, yangi ma’lumot to’plash usullarini o’rganishga turtki berdi.
Biroq, muammoning ahamiyati munozarali bo’lib qolmoqda.
Joriy yilning mart oyida San-Fransisko Federal zaxira banki tadqiqotchilari tomonidan o’tkazilgan tekshiruv shuni ko’rsatdiki, so’nggi yillarda o’zgarishlar asosan pandemiyadan oldingi naqshlarga mos kelgan, bu esa ishonchlilikdan xavotirda bo’lganlarni tinchlantirishi kerak, dedi u.
BBC Verify nima bo’yicha tekshiruv o’tkazishini xohlaysiz?
Hibsga olinishi kerak bo’lgan demokratlar Vashingtondagi hokimiyat muvozanatini o’zgartirishi mumkin bo’lgan ovozni to’sib qo’yish uchun qochib ketishdi.
AQSh prezidentining aytishicha, Hindiston «Ukrainada qancha odam o’ldirilayotganiga» befarq – lekin Hindiston tarif tahdidini «asossiz» deb ataydi.
Bir necha kishiga tutun yutish tashxisi qo’yildi.
Sudralib yuruvchi hayvon ofitser tomonidan olib ketildi va politsiya mashinasining orqa o’rindig’iga bog’landi.
Izohlar Trampning Rossiyaga Ukraina bilan sulh tuzish yoki sanksiyalarga duch kelish haqidagi muddati yaqinlashayotgan paytda berildi.
«`