AQSH iqtisodiyoti yilning birinchi choragida qisqardi, bunga hukumat xarajatlarining kamayishi va korxonalar kutilayotgan bojlar oldidan tovarlarni yetkazib olish uchun importni keskin oshirgani sabab bo‘ldi.
Savdo Departamenti e’lon qilgan ma’lumotlarga ko‘ra, yalpi ichki mahsulot (YaIM) yil davomida 0.3% ga kamaydi, bu avvalgi chorakdagi 2.4% o‘sishdan keskin farq qiladi.
Bu oxirgi uch yil ichidagi birinchi choraklik iqtisodiy pasayishni anglatadi va bu prezident Donald Tramp tomonidan joriy etilgan yangi bojlar natijasida global noaniqlik kuchaygan pallada yuz bermoqda. Bu bojlar xalqaro savdo dinamikasini sezilarli o‘zgartirdi.
Iqtisodchilar bu boj o‘zgarishlarining uzoq muddatli ta’sirini aniqlash uchun ko‘proq vaqt va tahlil zarurligini ta’kidlamoqda.
Import odatda YaIM o‘sish hisob-kitobiga salbiy ta’sir ko‘rsatsa-da, so‘nggi import portlashi yaqin oylarda barqarorlashishi kutilmoqda va bunday o‘zgarishlar iqtisodiy zaiflikdan darak bermaydi.
AQSH iqtisodiy faoliyatining asosiy harakatlantiruvchi kuchi bo‘lgan iste’mol xarajatlari 1.8% ga oshdi. Bu ko‘rsatkich 2024 yildagi sur’atdan sekinroq.
Televizion yig‘ilish chog‘ida Tramp iqtisodiy sekinlashuvni o‘zidan oldingi prezident Jo Bayden siyosati bilan izohlab, o‘z ma’muriyatining yondashuvi sarmoyaviy faollik va kuchli o‘sishni rag‘batlantirishini ta’kidladi.
“Bu Baydenning natijasi”, deya izoh berdi Tramp, inflyatsiya, ta’minotdagi uzilishlar va o‘yinchoqlar kabi mahsulotlar taqchilligi haqida xavotirlarni rad etar ekan, Xitoy bilan savdo hajmi sezilarli kamayayotganini aytib o‘tdi.
“Balkim bolalar 30 ta o‘yinchoq o‘rniga 2 tasi bilan kifoyalanadi. Balki bu ikki o‘yinchoq odatdagidan biroz qimmatroq bo‘lar”, deya qo‘shimcha qildi u.
Oq uy YaIM bo‘yicha ma’lumotlarni “orqaga qaratilgan ko‘rsatkich” deb atab, munosabat bildirdi.
“Asl raqamlar Prezident Tramp olib kelayotgan kuchli sur’at haqidagi real hikoyani ko‘rsatadi”, — dedi matbuot kotibi Karoline Leavitt.
Yanvarda Oq uyga qaytgach, Tramp davlat budjetini to‘ldirish va ichki ishlab chiqarishni mustahkamlash niyatida yangi bojlarni joriy etdi.
Ba’zi choralar mahalliy noroziliklar sabab yumshatilgan bo‘lsa-da, tahlilchilar AQSHda so‘nggi yuz yildagi eng yuqori o‘rtacha boj stavkasi joriy etilganini ta’kidlaydi.
Joriy hisobot mart oyining oxirigacha bo‘lgan iqtisodiy faoliyatni qamrab oladi va Tramp tomonidan Xitoy hamda boshqa bir necha davlatlarga nisbatan keng “Ozodlik kuni” bojlarini e’lon qilishidan oldingi davrni ko‘rsatadi,
bu esa aksiyalar, valyuta va qarz bozorlarida jiddiy beqarorlikka sabab bo‘ldi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, birinchi chorakda import 40% dan ortiq oshgan; iste’mol xarajatlari esa 1.8% ga oshdi — bu 2024 yil oxiridagi 4% ga nisbatan ancha past.
Mutaxassislar bunday natijalar iste’molchilar va korxonalar prognoz qilinayotgan boj oshirishidan oldin xaridlarni tezlashtirgani bilan bog‘liq bo‘lishi mumkinligini aytishmoqda.
Hisobotda kutilmagan biznes sarmoyasi o‘sishi kuzatildi, xususiy ichki xaridorlarga yakuniy sotish – talabning muhim o‘lchovi – 3% ga o‘sdi, bu oldingi chorakdan deyarli o‘zgarmagan.
“Umuman olganda, natijalar ko‘pchilik kutganidek og‘ir emas”, – dedi Capital Economics’ning Shimoliy Amerika bo‘yicha bosh iqtisodchisi Pol Ashvort.
Bojlar importga solinadigan soliqqa teng va iqtisodchilar keng ko‘lamda bu iste’mol narxlarining oshishiga olib kelishini ogohlantirishmoqda.
Stanley Black & Decker asbobsozlik kompaniyasi hamda boshqa bir necha kompaniyalar yangi savdo choralariga javoban narxlarni oshirishni e’lon qildi.
Agar isteʼmolchilar bu yuqori narxlarni qabul qilmasa va kutilganidek talab qisqarsa, iqtisodiy o‘sishga bosim kuchayishi mumkin.
Korporativ daromadlar e’lon qilinayotgan paytda ko‘plab kompaniyalar – jumladan, Stellantis va Mercedes kabi avtomobil ishlab chiqaruvchilar – mavjud noaniqliklar sabab biznes istiqboli bo‘yicha prognoz bera olmasligini bildirdi.
Ba’zi bojxona rejalarining yumshatilishi natijasida AQSH asosiy fond indekslari avvalgi yo‘qotishlarni qoplagan bo‘lsa-da, YaIM raqamlariga javoban past ochildi, ammo kunni deyarli o‘zgarmas yakunladi.
Wells Fargo iqtisodchilari savdo o‘sishga 1940-yillardan buyon eng katta bosim ko‘rsatganini, ammo so‘nggi ma’lumotlar natijasi hanuz noaniqligicha qolayotganini ta’kidlashdi.
“AQSH iqtisodiyoti hozir bir oy oldingiga qaraganda retsessiya xavfiga yaqinroq, ammo bu YaIM qisqarishi uning boshlanishi emas”, deya qayd etishdi ular.
Qo‘shimcha material: Bernd Debusmann Jr (Oq uy)