«`html
AQSh prezidenti Donald Tramp va Rossiya prezidenti Vladimir Putin juma kuni Alyaskada bo’lib o’tadigan sammitda uchrashishadi, ularning har biri Ukrainadagi davom etayotgan mojaroni hal qilishga qaratilgan muzokaralarga turli xil ustuvorliklarni olib keladi.
Putin doimiy ravishda Ukraina hududini qo’lga kiritish istagini ta’kidlab kelgan, Tramp esa global miqyosda tinchlik o’rnatish niyatini ochiqchasiga bildirgan.
Ikkala rahbar ham qo’shimcha foydalarni ko’rishi mumkin, masalan, Putin uchun xalqaro maydonda diplomatik reabilitatsiya qilish imkoniyati. Trampning maqsadlarini aniqlash qiyinroq, chunki u yaqinda Rossiyalik hamkasbi haqida ko’pincha ziddiyatli bayonotlar berdi.
Mana, har bir rahbarning uchrashuvda ishtirok etishiga turtki bo’lishi mumkin bo’lgan potentsial motivatsiyalarni chuqurroq o’rganish.
Rossiya muharriri Stiv Rozenberg tomonidan
Putinning ushbu sammitdagi asosiy maqsadi, mohiyatan, allaqachon amalga oshirilgan.
Bu maqsad tan olinishdir.
Qo’shma Shtatlar, dunyoning eng qudratli davlati tomonidan tan olinishi, Kreml rahbarini izolyatsiya qilish bo’yicha G’arb sa’y-harakatlarining muvaffaqiyatsizligini ko’rsatadi.
Ushbu yuqori darajadagi uchrashuvning o’zi, Kremlning qo’shma matbuot anjumani e’loni bilan birgalikda, ushbu fikrni ta’kidlaydi. Kreml endi Rossiyaning global siyosatning oldingi saflarida tiklangan pozitsiyasini tasdiqlashi mumkin.
«Izolyatsiya qilinganlik uchun shunchami?» deb hayqirdi Moskovskiy Komsomolets gazetasi hafta boshida.
Shunchaki AQSh-Rossiya sammitini ta’minlashdan tashqari, Putin strategik jihatdan qulay joyni ham ta’minladi. Alyaska Kreml uchun bir qator afzalliklarni taqdim etadi.
Birinchidan, xavfsizlik. Alyaskaning materik qismi Rossiyaning Chukotkasidan atigi 90 km (55 milya) uzoqlikda joylashgan bo’lib, Vladimir Putin «dushman» havo hududidan o’tmasdan sayohat qilishiga imkon beradi.
Ikkinchidan, Ukrainadan va Yevropadan geografik uzoqligi Kremlning Kiyev va Yevropa Ittifoqi rahbarlarini chetlashtirish, Qo’shma Shtatlar bilan to’g’ridan-to’g’ri aloqada bo’lish strategiyasiga mos keladi.
Tarixiy ramziylik ham o’z rolini o’ynamoqda. Moskva 19-asrda Tsarist Rossiya tomonidan Alyaskaning Qo’shma Shtatlarga sotilishidan o’zining hozirgi vaqtda kuch bilan chegaralarni o’zgartirishga urinishlarini oqlash uchun foydalanmoqda.
«Alyaska davlat chegaralari o’zgarishi mumkinligining aniq misoli va katta hududlar egalik huquqini o’zgartirishi mumkin», deb yozdi Moskovskiy Komsomolets.
Biroq, Putin shunchaki xalqaro tan olinish va ramziy imo-ishoralardan ko’proq narsani xohlaydi.
U g’alaba qozonishni istaydi, Rossiya to’rtta Ukraina viloyati (Donetsk, Lugansk, Zaporojye va Xerson) ichida qo’lga kiritgan va bosib olgan barcha hududlarni saqlab qolishini talab qilmoqda va Kiyevdan Ukraina nazorati ostida bo’lgan hududlardan chiqib ketishini talab qilmoqda.
Bu Ukraina uchun qabul qilinishi mumkin emas. «Ukrainaliklar o’z erlarini bosqinchiga bermaydi», deydi mamlakat prezidenti Vladimir Zelenskiy.
Kreml buni biladi. Biroq, Trampning hududiy talablarini qo’llab-quvvatlashi, Ukrainaning rad etishi Trampning Kiyevni qo’llab-quvvatlashni to’xtatishi mumkin degan hisob-kitobga olib kelishi mumkin. Shu bilan birga, Rossiya va AQSh munosabatlarni mustahkamlash va iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirishni davom ettiradi.
Ammo, muqobil ssenariy mavjud.
Rossiya iqtisodiyoti qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Byudjet taqchilligi ortib bormoqda, neft va gaz eksportidan tushadigan daromad esa kamaymoqda.
Agar iqtisodiy qiyinchiliklar Putinni urushni tugatishga undayotgan bo’lsa, Kreml murosaga tayyor bo’lishi mumkin.
Hozircha bunga hech qanday ishora yo’q, Rossiya rasmiylari Rossiyaning jang maydonidagi tashabbusini davom ettirmoqda.
Shimoliy Amerika muxbiri Entoni Zurcher tomonidan
Tramp 2024 yilgi prezidentlik kampaniyasi davomida Ukraina urushini tugatish oson vazifa bo’lishini, bir necha kun ichida amalga oshirish mumkinligini va’da qilgan edi.
Ushbu va’da Amerika prezidentining mojaroni hal qilish bo’yicha sa’y-harakatlariga soya solib kelmoqda, bu esa yanvar oyida Oq uyga qaytganidan beri ukrainaliklar ham, rossiyaliklar ham bilan doimiy ravishda norozilik bilan ajralib turadi.
U fevral oyida Oq uyda bo’lib o’tgan keskin uchrashuvda Zelenskiyga qarshi chiqdi va keyinchalik urushdan jabr ko’rgan mamlakat bilan harbiy yordam va razvedka ma’lumotlarini almashishni vaqtincha to’xtatdi.
So’nggi oylarda u Putinning murosasizligi va tinch aholiga hujumlarini tanqid qilib, Rossiyaga va ular bilan biznes yuritayotgan davlatlarga nisbatan yangi sanktsiyalar bo’yicha ko’plab muddatlarni belgiladi. O’tgan juma oxirgi muddat edi va avvalgi holatlarda bo’lgani kabi, Tramp oxir-oqibat chora ko’rishdan tiyildi.
Endi u Rossiya prezidentini Amerika tuprog’ida qabul qilmoqda va Ukraina tinchlik evaziga hududiy imtiyozlarni o’z ichiga olishi mumkin deb qo’rqadigan «yer almashish» imkoniyatlarini muhokama qilmoqda.
Shuning uchun, Trampning Putin bilan juma kungi muzokaralardagi maqsadlarini baholash prezidentning nomuvofiq bayonotlari va harakatlari bilan murakkablashadi.
Bu hafta Tramp uchrashuvdan umidlarni pasaytirish uchun birgalikda harakat qildi – ehtimol mojaroning faqat bir tomoni ishtirok etganda muvaffaqiyatga erishish imkoniyati cheklanganligini tan olgan holda.
Dushanba kuni u sammitni «hissiyotni his qilish» uchrashuvi deb ta’rifladi va Rossiya rahbari bilan kelishuvga erishish mumkinmi yoki yo’qligini «ehtimol birinchi ikki daqiqada» aniqlashini aytdi.
«Men ketib, omad tilashim mumkin va bu yakun bo’ladi», deb qo’shimcha qildi u. «Men bu hal qilinmasligini aytishim mumkin.»
Seshanba kuni Oq uy matbuot kotibi Karolin Levit ushbu xabarni mustahkamlab, sammitni «tinglash sessiyasi» deb ta’rifladi. Biroq, hafta o’rtasiga kelib, u yana kelishuv istiqbollarini targ’ib qila boshladi va Zelenskiy ham, Putin ham tinchlikni xohlashlarini ta’kidladi.
Tramp bilan kutilmagan narsani kutish ko’pincha eng oqilona yondashuvdir. Zelenskiy va Yevropa rahbarlari chorshanba kuni u bilan Putin bilan Ukraina qabul qila olmaydigan yoki xohlamaydigan kelishuvga erishmasligiga ishonch hosil qilish uchun aloqada bo’lishdi.
Yil davomida bir intilish doimiy bo’lib qoldi: Tramp urushga yakun yasagan shaxs bo’lish imkoniyatini mamnuniyat bilan qabul qiladi.
O’zining inauguratsion nutqida u o’zining eng muhim merosi «tinchlikparvar» bo’lishini istashini bildirdi. Uning Nobel tinchlik mukofoti bilan bog’liq xalqaro e’tirofga intilishi yaxshi ma’lum.
Payshanba kuni Oval kabinetida Tramp yanvar oyida lavozimga kirishganidan beri muvaffaqiyatli hal qilgan global mojarolarni ta’kidladi. Biroq, Ukrainadagi urush haqida so’ralganda, u o’zining duch kelayotgan muammosini kamdan-kam tan oldi.
«Men eng osongi shu bo’ladi deb o’yladim», dedi u. «Bu aslida eng qiyini.»
Tramp tafsilotlar bilan o’ralashishga moyil emas. Biroq, agar Ankorijdagi muzokaralar davomida tinchlikka qarab siljishni da’vo qilish uchun imkoniyat paydo bo’lsa, u undan foydalanadi.
Doimiy ravishda aqlli muzokarachilar bo’lgan Putin Trampga aynan shunday qilishga imkon berish uchun vosita izlashi mumkin – albatta, Rossiyaning shartlarida.
Rahbarlarning yuzma-yuz uchrashuvi siyosatdagi shov-shuvli lahza va ularning munosabatlariga yana bir nazar bo’ladi.
Yaponiyaning 1945 yilda taslim bo’lishidan so’ng, butun dunyo bo’ylab odamlar Ikkinchi Jahon urushining tugashini nishonladilar.
Shon Dann adliya vazirligidan ofitserga deli sendvichini uloqtirayotgan videodan keyin ishdan bo’shatildi.
Sobiq prezidentning o’g’li Eduardo, otasi davlat to’ntarishi aybloviga duch kelganida, Braziliya «erkin bozor imtiyoziga loyiq emas» deydi.
Prezidentning Vashingtonga bo’lgan safari davomida ko’rgan narsalari shu haftadagi poytaxtni tozalash harakatlarini tushuntirishga yordam beradi.
«`