Shan. Iyul 19th, 2025
Afg’onistonda ma’lumotlarning buzilishi favqulodda maxfiy evakuatsiyaga sabab bo’ldi: uchta asosiy savol

Britaniyalik rasmiy shaxs Tolibon qasosidan qochishga harakat qilayotgan minglab odamlarning shaxsini va aloqa ma’lumotlarini o’z ichiga olgan ma’lumotlar to’plamini beixtiyor fosh qilganiga uch yildan oshdi.

2024-yil aprel oyida hukumat bu shaxslarning ba’zilarini Buyuk Britaniyaga ko’chirishni boshladi. Bu o’zgarish faqatgina buzilish va uning keyingi oqibatlarini bostirish uchun ko’rilgan favqulodda choralar tufayli yuzaga kelmoqda.

Vaziyatning to’liq ko’lami nihoyat jamoatchilikka oshkor bo’lar ekan, Britaniya xavfsizlik tuzilmasi uchun muhim savollar qolmoqda.

Ma’lumotlarning buzilishi doimiy muammo bo’lib, buni WikiLeaks, Snowden sizdirishlari va deyarli har kuni kompaniyalarga ta’sir qiluvchi son-sanoqsiz kiberhujumlar va to’lov dasturlari hodisalari isbotlaydi.

Yangi bo’lmasa ham, ma’lumotlarning sizib chiqishi hayot uchun xavfli oqibatlarga olib kelishi mumkin va bu holat ulardan biri bo’lishi mumkin.

Oshkor bo’lgan faktlar Tolibon tomonidan qasos olishdan qo’rqadigan yuzlab, agar minglab bo’lmasa ham, afg’onlarning yuragiga vahima solishi mumkin.

Britaniyaga evakuatsiya qilinganlar uchun bu Tolibon hokimiyatda qolgan paytda ular hech qachon uyga qayta olmasligini anglatadi.

Afg’onistonning 600 nafar sobiq hukumat askarlari va ularning taxminiy 1800 nafar qaramog’idagilari uchun bu yangilik Buyuk Britaniya ularning mamlakatdan xavfsiz chiqishini ta’minlash haqidagi va’dasini bajarmaguncha hech qanday tasalli bermaydi.

Shuni yodda tutish kerakki, bu vaziyat davlat homiyligidagi xakerlik guruhi tomonidan qilingan qasddan qilingan, murakkab kiberhujumdan kelib chiqmagan.

Balki, bu Mudofaa vazirligida ishlaydigan bir shaxs tomonidan qilingan beixtiyor xatodan kelib chiqqan.

Buyuk Britaniya kuchlari 2001-yil oktyabridan 2021-yil avgustigacha qariyb yigirma yil davomida AQSh va NATO ittifoqchilari bilan birga Afg’onistonga joylashtirildi.

Shu davrda ular afg’on hukumatidagi hamkasblari bilan yaqindan hamkorlik qildilar, mahalliy bilim va tajribalariga katta tayandilar.

Hamkorlikning eng nozik sohalaridan biri Tolibon tomonidan ayniqsa nishonga olingan Maxsus Kuchlar (SF) edi.

2021-yilning yozida Kobul va Afg’onistonning qolgan qismi Tolibon qo’liga o’tgach, afg’on SFning sobiq askarlari va ularning oilalarini xavfsiz joyga ko’chirish eng muhim vazifa ekanligi aniq bo’ldi.

Biroq, yana minglab afg’onlar o’sha yigirma yil davomida Britaniya bilan ishlash orqali o’z hayotlarini xavf ostiga qo’yishdi.

Ko’pchilik vatanparvarlik tuyg’usi bilan turtki bo’ldi va ular Afg’onistonning yaxshi kelajagiga hissa qo’shayotganlariga ishondi.

Boshqalari moliyaviy mulohazalar bilan harakat qilishdi, ba’zilari esa Britaniyaga o’z hayotlarini va shaxsiy ma’lumotlarini himoya qilishga ishonishdi.

Ushbu ma’lumotlarning buzilishi endi Britaniya rasmiylarining «Bizga ishoning, sizning ma’lumotlaringiz biz bilan xavfsiz» degan kelajakdagi har qanday kafolatlariga putur etkazishi mumkin.

Ushbu «ruxsatsiz ma’lumotlarning buzilishi» nihoyat sodir bo’lganidan keyin to’liq 18 oy o’tgach aniqlanganda, Buyuk Britaniya hukumati uning ommaviy axborot vositalari tomonidan nashr etilishining oldini olish uchun super-injunctionni ta’minladi.

Super-injunction – bu hatto injunctionning mavjudligi haqida xabar berishni ham taqiqlovchi haddan tashqari chora.

Ushbu cheklov faqat mustaqil ko’rib chiqishdan so’ng olib tashlandi.

Ushbu chora ma’lumotlarning buzilishi oqibatida zarar ko’rganlarning hayotini himoya qilish uchun zarur edi degan mantiqiy argumentni keltirishi mumkin bo’lsa-da,

hozirda avvalgi Konservativ hukumat tomonidan qidirilgan injunction siyosiy maqsadlarga ham xizmat qilganmi degan savollar tug’ilmoqda.

Super-injunctionni bekor qilgan Oliy sud sudyasi janob Chamberlain, uning «demokratiyada ishlaydigan odatiy javobgarlik mexanizmlarini butunlay to’xtatib qo’yish ta’siri bo’lganini» aytdi.

Agar siz ushbu hikoya bo’yicha BBC jurnalisti bilan gaplashmoqchi bo’lsangiz, buni shu yerda qilishingiz mumkin.

Afg’onistonni tark etmoqchi bo’lgan qariyb 19 000 kishining ma’lumotlari uch yil oldin xato bilan sizdirilgan.

Sud buyrug’i tufayli sxemaning mavjudligi hozirgacha xabar qilinmadi.

Kechikishlar va xodimlar etishmasligi «qurolli kuchlarning urush olib borish qobiliyatiga putur etkazmoqda», deyiladi hisobotda.

Donja o’zining egasi tomonidan asrab olingan va hozirda uning rafiqasi uchun sodiq qo’riqchi va hamrohdir.

Shaxsiy ma’lumotlari Mudofaa vazirligi tomonidan xato bilan oshkor qilingan afg’onlar har biri uchun 4000 funt sterlinggacha olishlari mumkin.

Tomonidan ProfNews