Türkmenistan ve Moğolistan arasındaki stratejik yakınlaşma, karşılıklı üst düzey ziyaretlerle önemli bir aşamaya ulaştı. Moğolistan Devlet Başkanı Ukhnaagiin Khürelsükh, 12 Ekim 2024’te Türkmenistan’ı ziyaret etti; bunu takiben Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov, 1-2 Haziran 2025 tarihlerinde Moğolistan’ı ziyaret etti.
Bunlar, 23 Nisan 1992’de diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana gerçekleşen ilk üst düzey ziyaretlerdi. İşbirliğini teşvik etmek ve ikili ortaklıkları güçlendirmek için bir dizi anlaşma imzalandı.
Önemli bir Türkmenistan hedefi, Moğolistan’ı “Büyük İpek Yolu’nun Yeniden Canlandırılması” girişimi içine dahil etmekti. Bu girişim, Orta Asya’yı Hazar bölgesi, Kafkaslar, Avrupa ve Doğu Asya ile bağlayan bir Doğu-Batı ulaşım koridorunun oluşturulmasını teşvik etmektedir.
Rusya ve Çin arasında yer alan Moğolistan, hayati bir transit bağlantı noktası olarak görülüyor. Katılımı, bağlantıyı önemli ölçüde artırarak Türkmenistan’ın enerji kaynakları (doğalgaz ve petrol ürünleri) için ihracat güzergahlarını çeşitlendirmesini ve gıda ve sanayi mallarının erişimini genişletmesini sağlayacaktır.
Moğolistan için bu, kara ile çevrili bir ülke için hayati önem taşıyan Hazar limanlarına erişim sağlıyor; ülke, kömür, bakır ve diğer maden ihracatı için Çin’e (%90’dan fazla dış ticaretine) ve yakıt ithalatı için Rusya’ya büyük ölçüde bağımlıdır. Haziran 2025’te uluslararası karayolu ve hava taşımacılığı konusunda imzalanan anlaşmalar, Moğolistan’a hayati bir alternatif sağlayarak yeni ulaşım güzergahlarının açılmasını ve Türkmenistan’ın Orta Asya, Kafkaslar ve Doğu Asya arasındaki bir transit merkez olarak konumunu güçlendirmesini sağlayabilir.
Ekonomik ve enerji ortaklıkları görüşmelerin merkezinde yer aldı. Türkmenistan, Moğolistan’a enerji kaynakları sağlamayı araştırma konusunda isteklilik gösterdi.
Moğolistan bol miktarda kömür ve nadir toprak metallerine sahip olsa da, yeterli yerli üretim ve rafineri kapasitesinden yoksun olması nedeniyle ithal petrol ihtiyacı ile karşı karşıyadır (petrol ürünlerinin yaklaşık %90’ı Rusya’dan ithal edilmektedir). Türkmenistan ise gaz, petrol ve elektrik ihracat güzergahlarını genişletmeyi hedefliyor. Ortak enerji projeleri ve sınır ötesi yakıt tedariki karşılıklı olarak faydalı fırsatlar sunmaktadır.
Liderler ayrıca ikili ticareti artırmanın önemini vurguladılar. Moğolistan, yün, kaşmir, deri ve et ürünleri konusunda önemli bir ihracat potansiyeline sahiptir. Tarım, veterinerlik ve hayvancılık işbirliği anlaşmaları, ticareti genişletmek için çok önemlidir. Bununla birlikte, mevcut ticaret hacmi son derece düşük kalmaktadır (2024 yılında Türkmenistan’ın Moğolistan’dan ithalatı yaklaşık 10.000 dolar civarındaydı ve Moğolistan’dan ihracat ihmal edilebilir düzeydeydi), bu durum büyük ölçüde kullanılmayan potansiyeli ve mevcut engellerin aşılması için ortak çabalara duyulan ihtiyacı vurgulamaktadır.
Her iki ülke de benzer dış politika ilkelerini paylaşmaktadır: askeri bloklara katılmama, egemenliğe karşılıklı saygı ve içişlerine karışmama. Bu, büyük güçlerin etkisinden bağımsız olarak istikrarlı ilişkiler geliştiriyor. Moğolistan özellikle Türkmenistan’ın tarafsızlığını değerlendirmekte ve dengeli, bağımsız bir dış politika izlemektedir.
Ekonomik işbirliği konusunda ortak bir hükümetlerarası komisyon planlanmaktadır. 2015 yılında Türkmenistan Dışişleri Bakanı’nın ziyaretinin ardından ilk kez tartışılan bu komisyon, anlaşmaların uygulanmasını denetleyecek ve ticaret, kültür, eğitim ve insani alanları kapsayan ortak projeleri kolaylaştıracaktır.
Sonuç olarak, Türkmenistan-Moğolistan işbirliği her iki ülke için de önemli fırsatlar sunmaktadır. Moğolistan için bu, Çin ve Rusya’ya olan bağımlılığı azaltmakta, deniz limanlarına erişim sağlamakta ve enerji tedarik seçeneklerini genişletmektedir. Türkmenistan için ise ihracat kapasitesini artırmakta ve hayati bir transit noktası olarak rolünü güçlendirmektedir.