Başkan Donald Trump’ın emriyle İran nükleer tesislerine yönelik hafta sonu hava saldırılarının ardından, hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçi milletvekillerinden eylemlerinin meşruiyetine ilişkin eleştiriler yükseldi.
Temsilci Thomas Massie (R), saldırıları X platformunda anayasaya aykırı ilan etti; bu görüşü Temsilci Warren Davidson (R) da paylaştı.
Aksine, Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson (R), algılanan yakın tehlikenin Kongre onayının gerektirdiği zamandan daha ağır bastığını savunarak ve her iki partinin de yönetimleri altında benzer askeri eylemler için emsal göstererek Başkanı savundu.
BBC Verify, Başkan Trump’ın eylemlerinin anayasal olup olmadığını ve önceden Kongre danışmasının gerekliliğini değerlendirmek için hukuk uzmanlarıyla görüştü.
İlgili anayasal hükümler arasında I. ve II. Maddeler yer almaktadır. I. Madde, Kongre’ye “savaş ilan etme” yetkisini tek başına verirken, II. Madde, Başkanı Başkomutan olarak belirler; Beyaz Saray İran saldırıları için bu gerekçeyi öne sürdü.
Anayasa uzmanları, II. Maddenin Başkana belirli koşullar altında askeri güç kullanma yetkisi verdiğini ancak bu koşulların Anayasa’da açıkça tanımlanmadığını doğruladı. Dış İlişkiler Konseyi uzmanlarına göre yorumlar, “gerçek veya beklenen saldırıları” veya nükleer yayılmayı önlemeyi -saldırıların belirtilen gerekçesi- içeren “önemli ulusal çıkarları” koruma eylemlerini kapsamaktadır.
BBC Verify tarafından görüşülen dört anayasa hukuku uzmanı, Başkanın bu koşullar altında yetkisini kabul etti. Pennsylvania Üniversitesi Hukuk Fakültesi Profesörü Claire Finkelstein, uzun süredir devam eden başkanın tek taraflı askeri eylem uygulamasına atıfta bulunarak “kısa cevap evet” dedi. Loyola Marymount Üniversitesi Profesörü Jessica Levinson, bu yetkinin sınırlı olduğunu, eylemin savaşa dönüşmemesi kaydıyla ekledi; bu ayrımın net bir tanımı yok.
Ancak Bowdoin Koleji Profesörü Andrew Rudalevige, “geri püskürtmek için ani bir saldırı”nın olmamasının Başkanın yetkisini geçersiz kıldığını savundu.
I. Madde Kongre’ye savaş ilan etme yetkisi verse de, bu hüküm nadiren uygulandı; 1812’den beri yalnızca on kez, sonuncusu 1942’de Pearl Harbor’dan sonra oldu. Uzmanlar, Kongre onayı olmaksızın başkanın askeri eylemlerinin sıklığının arttığını belirtti.
Başkan George W. Bush döneminde Beyaz Saray’ın hukuk danışmanı olan John Bellinger, Kongrenin başkanın yetkisiz askeri güç kullanımına artan rızasını vurguladı. Muhafazakar anayasa uzmanı Jonathan Turley, Kongre ve mahkemelerin savaş ilanı gerekliliğini fiilen ortadan kaldırdığını açıkladı.
Başkan Obama (Libya, Usame Bin Ladin baskını), Trump (Kasım Süleymani’nin öldürülmesi), Clinton (Balkanlar) ve Biden (Yemen, Suriye), her biri II. Madde gerekçesini göstererek, Kongre onayı olmaksızın askeri eylemler yetkilendirdi.
Bay Turley, tarihsel emsallerin Başkan Trump’ın eylemlerini desteklediği sonucuna vardı. Başkan Johnson bunu, II. Maddenin Başkomutan yetkisi altında önceki yönetimlerin benzer eylemlerine atıfta bulunarak, Başkan Obama’nın Libya’daki eylemlerine atıfta bulunarak pekiştirdi.
Eleştirmenler ayrıca, Vietnam Savaşı’ndan sonra, Kongre danışması olmaksızın başkanın savaş yapma yetkilerini sınırlamak amacıyla çıkarılan 1973 Savaş Yetkileri Kararnamesini de dile getirdiler. Kararname, başkanın acil durumlardaki yetkisini kabul ederken, Kongre ile “her mümkün durumda” görüşmeyi şart koşmaktadır.
Bay Bellinger, Başkan Trump’ın bu şartı yerine getirmemiş gibi göründüğünü, bunun yerine sadece Cumhuriyetçi liderlere bilgi verdiğini belirtti. ABD medyası haberleri, Senato Başkanı Schumer’ın sınırlı bir bildirim aldığını gösteriyor.
Beyaz Saray Basın Sekreteri, X’te Karoline Leavitt tarafından yapılan açıklamada, yönetimin “iki partili nezaket ziyaretleri” yaptığını ve saldırılardan önce Senato Başkanı Schumer ile görüştüğünü belirtti.
Kararname ayrıca, askeri eylemden 48 saat sonra bildirimde bulunmayı şart koşmaktadır. Savunma Bakanı Pete Hegseth, operasyonun tamamlanmasının ardından bildirimde bulunulduğunu ve Savaş Yetkileri Yasası’nın bildirim şartlarına uyulduğunu iddia etti.
BBC Verify’nin neyi araştırmasını istiyorsunuz?
Bir otel videosundan bebek yağına kadar – BBC’den Nada Tawfik, şimdiye kadar duruşmada duyulan kanıtları ve tanıklıkları inceliyor.
Donald Trump, ateşkesi bozmakla her iki tarafı da suçluyor ve onları “sakinleşmeye” çağırıyor.
ABD’ye girmek için vize başvurusunda bulunan öğrencilere artık sosyal medya hesaplarını kamuya açık hale getirmeleri tavsiye edilecek.
ABD başkanı, iki ülkenin davranışlarına ilişkin hayal kırıklığını dile getirdi.
Jamel Clayton’a yedi yıl hapis cezası verildi, yargıç fiziksel saldırıyı “vahşi” olarak nitelendirdi.