Elon Musk’ın Amerika Birleşik Devletleri Hükümet Verimliliği Departmanı (Doge), ABD hükümet harcamalarını azaltmak amacıyla kuruldu ve Başkan Trump’ın yönetiminin başından bu yana haftada ortalama 10 milyar dolardan fazla tasarruf sağladığını iddia ediyor.
Başkan Trump, 23 Nisan’da BBC’ye verdiği röportajda, Musk’ın maliyet azaltma girişimlerine atıfta bulunarak, “Neredeyse 200 milyar dolardan bahsediyoruz ve bu rakam hızla artıyor,” dedi.
Doge’nin internet sitesine göre, ajans bir önceki yönetimlerden devralınan sözleşmeleri, hibeleri ve kiralamaları iptal etmeye öncelik veriyor; ayrıca, dolandırıcılıkla mücadele etmek ve federal iş gücünü sadeleştirmek için girişimlerde bulunuyor.
BBC Verify, ajansın bildirdiği büyük tasarrufları mercek altına aldı, finansal verileri inceledi ve konunun uzmanlarına danıştı.
Araştırmamız, başlıkta verilen bazı rakamlar büyük olsa da, bunları doğrulayacak yeterli kanıtın sıklıkla mevcut olmadığını ortaya koyuyor.
Ekim ayında, Musk federal hükümetin maliyetlerini “en az 2 trilyon dolar” azaltmayı taahhüt etmişti. Daha sonra bu hedefi revize ederek, 2026 mali yılı bitmeden “dolandırıcılık ve israfa” son vererek 150 milyar dolara kadar tasarruf sağlanabileceğinden bahsetti.
ABD federal bütçesi, geçen mali yılda 6,75 trilyon dolardı.
Doge, internet sitesinde öngörülen tasarrufların güncel toplamını tutuyor ve bu 20 Nisan itibarıyla 160 milyar dolar olarak listelenmişti.
Ancak, bu tutarın yüzde 40’ından daha azı, belirli tasarruf verileriyle kalem kalem gösterilmiş durumda.
23 Nisan’da Doge’nin portalından mevcut verileri indirerek, sözleşmelerden, hibelerden ve kiralamalardan iddia edilen tasarrufları topladık.
Bunlar arasında detaylandırılan kayıtların yalnızca yaklaşık yarısıyla ilgili destekleyici bir belge veya başka bir doğrulanabilir kanıt yer aldığını tespit ettik.
Amerikan medya kuruluşları da, Doge’nin yanlışlıkla yalnızca 8 milyon dolar değerinde olan bir göçmenlik sözleşmesini iptal ederek 8 milyar dolar tasarruf edildiğini iddia etmesi gibi tutarsızlıklara dikkat çekti.
Doge, tüm kayıtları “anlaşılır ve şeffaf” bir şekilde yayınlamak için çalıştığını, 20 Nisan itibarıyla “toplam tasarrufun yaklaşık yüzde 30’u” için makbuz sağlandığını belirtiyor. Bazı destekleyici belgeler ise “hukuki nedenlerle mevcut değil.”
BBC Verify, belge sunulan ajansın en büyük dört tasarruf kalemini inceledi.
Doge bu kalemlerden toplamda 8,3 milyar dolar tasarruf edildiğini bildirirken, dokümantasyonu ve uzman görüşlerini incelediğimizde bu rakamın abartılmış olabileceği ortaya çıktı.
Üç tasarruf kaleminde, Doge federal sözleşme ödüllerini izleyen Federal Procurement Data System (FPDS) veritabanına atıfta bulunuyor.
FPDS, sözleşme başlama ve bitiş tarihlerini, en fazla yetkilendirilen harcamayı ve o ana kadar ödenmiş miktarları kaydediyor.
FPDS’nin geliştirilmesinde yer alan federal sözleşmeler otoritesi David Drabkin, maksimum değerleri yorumlarken dikkatli olunması gerektiğini belirtiyor.
“FPDS, fiilen ödenen fiyatı, ancak sözleşme tamamlanıp sözleşme eylemleri sonlandırıldıktan bir süre sonra gösterir,” diyor.
“Örneğin, bir aşı için Ar-Ge’de belirlenen maliyet bir üst sınırı gösterebilir, kesin bir rakamı değil.”
Dolayısıyla Doge’nin bu maksimum tutarları sayması halinde, bu rakamlar doğrudan yıllık tasarrufu değil, tahmini çok yıllık harcamaları yansıtabilir.
Doge’nin belirttiği en büyük bireysel tasarruf 2,9 milyar dolar.
Bu tasarruf, Teksas’ta en fazla 3.000 refakatsiz göçmen çocuğun barındırılması için Başkan Biden’ın döneminde 2023’te başlatılan bir tesisin sözleşmesinin iptaline atfediliyor.
Doge, 2028’e kadar olan sözleşmenin “toplam değerini” alıp, bugüne kadarki harcamaları çıkararak 2,9 milyar dolar tasarruf olarak hesaplamış görünüyor.
Ancak sözleşme yıllık gözden geçirmeye tabiydi ve 2028’e uzatılması kesin değildi.
Düzenlemeyi bilen ve isminin gizli kalmasını isteyen bir kaynak BBC Verify’a, belirtilen tutarın “kullanılmayan, spekülatif rakamlara dayandığını”, gerçek harcamaların tesisin kullanımı ve verilen hizmetlere göre değiştiğini söyledi.
“Gerçekte, hükümet asla maksimum üst sınıra kadar harcama yapmadı. Gerçek, belgelenmiş tasarruf erken sonlandırmadan ötürü yaklaşık 153 milyon dolardı,” dedi kaynak.
Bu tahmin; kesintinin açıklandığı Şubat’tan, sözleşmenin yıllık gözden geçirileceği Kasım’a kadar aylık 18 milyon dolar sabit maliyeti (personel ve güvenlik) içeriyor.
Tesis, Doge duyurusuyla aynı gün kapatıldı ve hiçbir zaman 3.000 çocuk kapasitesine ulaşmadı; en yoğun dönemde yaklaşık 2.000 çocuk kalıyordu ve bu sayı giderek düştü.
Sözleşmeyi yöneten Çocuk ve Aileler Başkanlığı ve Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığı’ndan yorum istedik ama henüz yanıt alamadık.
Doge’nin ikinci büyük tasarrufu, İç Gelir Servisi (IRS) ile IT şirketi Centennial Technologies arasında yapılan ve 1,9 milyar dolar değerinde olduğu iddia edilen sözleşmenin iptaline atfediliyor.
Sunulan belgeler toplam değeri 1,9 milyar dolar olarak gösteriyor ve harcamaların tamamı 0 dolar görünüyor.
Ancak Drabkin, bunun mutlaka hiç fon harcanmadığı anlamına gelmediğini, bazı federal birimlerde kayıtların eksik olabildiğini belirtti.
Sözleşme Ağustos 2024’te başladı ve sona ermesi öngörülen tarih 2031’di.
Buna rağmen, Centennial Technologies’in CEO’su The New York Times’a yaptığı açıklamada, anlaşmanın aslında bir önceki sonbaharda Başkan Biden döneminde iptal edildiğini söyledi.
Şirket, daha fazla bilgi taleplerine yanıt vermedi.
Üçüncü büyük tasarruf iddiası, Savunma Bakanlığı için A1FEDIMPACT ile yapılan bir IT sözleşmesinin iptaline dayanıyor ve Doge tarafından 1,76 milyar dolar olarak listelenmiş.
Sözleşme belgelerine göre toplam değer 2,4 milyar dolar, Higher Gov ise bunun tavan değer olduğunu belirtiyor.
Yine, sözleşme feshedildiğinde harcama hanesinde 0 dolar yazıyor.
Doge’nin 1,76 milyar dolarlık tasarruf hesabı net değil; hem Pentagon hem de yükleniciyle konuyla ilgili irtibata geçildi.
Dördüncü belirtilen tasarruf, 1,75 milyar dolar, küresel bir sağlık örgütü olan Gavi’ye yapılan USAID hibesinin iptaline atfediliyor.
Doge, Gavi’ye Başkan Biden döneminde üç taksitte 880 milyon dolar ödendiğini gösteren bir USASpending.gov sayfasına atıfta bulunuyor.
Gavi, USAID’den 880 milyon dolar aldığını doğruladı ancak hibenin iptaline ilişkin herhangi bir bildirim almadığını açıkladı.
“Gavi bu hibeye ilişkin herhangi bir iptal bildirimi almadı,” dedi bir sözcü.
1,75 milyar dolarlık tutarı destekleyecek doğrulanabilir hiçbir kanıt bulunmamakta; hibe konusunda bilgi sahibi bir kaynak bu rakamın kaynağının da belirsiz olduğunu doğruladı.
Açıklık getirmek için USAID Genel Müfettişlik Ofisi ile iletişime geçtik fakat henüz cevap alamadık.
Doge federal harcamalarda anlamlı azaltmalar başarmış olsa da, en büyük tasarruf kalemleriyle ilgili doğrulanabilir bilgi eksikliği, gerçek tutarların bağımsız olarak teyit edilmesini imkânsız kılıyor.
Doge’nin şu anda bir basın ofisi yok; fakat BBC Verify, bu iddiaları destekleyecek ilave kanıtlar istemek için Beyaz Saray ile irtibata geçti.
Haber katkısı: Ned Davies ve Alison Benjamin.
BBC Verify’in neyi araştırmasını istersiniz?