Yağmur ormanları, karbon depolama ve iklim düzenlemedeki hayati rolleri nedeniyle sıklıkla “Dünyanın akciğerleri” olarak tanımlanır.
Milyarlarca ton karbonu depolayarak iklim değişikliğinin etkilerini azaltırlar.
Ancak yaklaşık bir buçuk trilyon ağaç olduğu tahmin edilen yağmur ormanlarında toplam karbon depolamasını belirlemek, yakın zamana kadar büyük bir bilimsel zorluktu.
Salı günü, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) yoğun orman örtüsünün altında gizli verileri ortaya çıkarmak üzere gelişmiş radar teknolojisiyle donatılmış öncü bir uyduyu fırlattı.
Bu görevin, yağmur ormanlarının karbon yakalamadaki hayati rolü ve ormansızlaşmanın sonuçlarına dair bilimsel anlayışı artırması bekleniyor.
Fırlatma, ESA’nın Fransız Guyanası’ndaki Kourou tesisinde gerçekleşti ve uzay aracı Amazon yağmur ormanları dahil olmak üzere çeşitli bölgeleri inceleyecek şekilde yola çıktı.
“Space brolly” (uzay şemsiyesi) lakaplı uydu, 12 metre genişliğinde dikkat çekici bir antenle donatıldı ve bu anten ormana sinyaller göndermek için tasarlandı.
“Gerçekten bu ormanları sorgulamak istiyoruz. Aslında içlerine bakabiliyoruz,” dedi Ulusal Yer Gözlem Merkezi direktörü ve görevin önemli destekçisi Prof. John Remedios.
Kendisi, Amazon, Kongo ve Endonezya gibi yağmur ormanlarında karbon içeriğini ilk defa kesin ölçme hedeflerinin önemine dikkat çekti.
Uydu, özellikle uzun dalga boyuna sahip P-bandı radarı kullanıyor; bu sayede yoğun yaprak örtüsünün altına nüfuz ederek hem dallardan hem de ağaç gövdelerinden veri toplayabiliyor.
“Bugün çoğu uzay tabanlı radar, buzdağlarının harika görüntülerini üretebiliyor; ancak ormanlara odaklandıklarında genellikle yüzeydeki yaprakları ve küçük dalları tespit ediyorlar,” diyor Airbus jeobilim başkanı Dr. Ralph Cordey.
“Çok daha uzun bir radar dalga boyu kullanarak, artık ormanın derinliklerine bakabiliyoruz,” diye ekledi.
1,2 ton ağırlığındaki uydu, BT taramasına benzer bir tarama tekniği kullanıyor: Orman katmanlarının çapraz kesit görüntülerini üst üste oluşturup, odunsu madde miktarını ve dolayısıyla karbon depolamasını tahmin ediyor.
Bu odunsu madde, depolanan karbondioksit miktarının önemli bir göstergesidir ve iklim etkilerinin değerlendirilmesinde kritik rol oynar.
Araştırmacılar daha önce, tek tek ağaçlardan örnekler alıp verileri genelleyerek çalışıyorlardı — University College London’dan Prof. Mat Disney bu yaklaşımı “devasa bir zorluk” olarak tanımladı.
“Mevcut anlayışımız gerçekten yetersiz çünkü ölçüm yapmak gerçekten, gerçekten çok zor,” dedi. “Aslında bir buçuk trilyon tropikal ağaçtaki karbonu tartmaya çalışıyoruz.”
“Bunu tutarlı bir şekilde yapmanın tek yolu uydulardır.”
Yer tabanlı ölçümler, uydudan alınan verileri doğrulamak amacıyla fırlatmadan sonra da devam edecek.
Birleşik Krallık’ta üretilen ve ilk olarak Sheffield Üniversitesi’nden Prof. Shaun Quegan tarafından önerilen bu görev, uluslararası iş birliğini yansıtıyor. Quegan, “Bu proje, yıllarca süren çığır açıcı çalışmanın ve Avrupa ile ABD’den önde gelen bilim insanlarının ortaklığının bir sonucudur,” dedi.
Yoğun hazırlık ve testlere rağmen, uydu konuşlandırması sürdükçe hâlâ bazı teknik zorluklar devam ediyor.
Dr. Cordey, “Açılır 12 metrelik anten gibi bazı unsurlar son derece büyük. Bir yörüngede şemsiye açmak gibi — ama çok daha büyük ölçekte,” diye açıkladı.
Anten reflektörü yapımında, Airbus ABD merkezli L3Harris Technologies mühendisleriyle çalıştı; bu şirket, şu anda Avrupa’da mevcut olmayan büyük açılır sistemler konusunda uzman.
Görev ekibi, ilk kapsamlı orman haritalarını altı ay içinde sunmayı, takip eden beş yıl boyunca gözlem ve veri toplamayı sürdürmeyi hedefliyor.
Bu yıllık haritalar sadece karbon rezervlerini hesaplamakla kalmayacak, aynı zamanda ormansızlaşmadan kaynaklanan kayıpları da takip edecek.
Prof. Disney, “Landsat ağı gibi geleneksel uydu gözlemleri, tropik bölgelerde sürekli bulut örtüsü nedeniyle çoğunlukla engelleniyor,” dedi.
Biomass uydusunun uzun radar dalga boyunun önemli bir avantajı, bulutların içine nüfuz edebilmesi ve her yıl güvenilir, karşılaştırılabilir orman verileri üretebilmesidir.
Bu yetenek, projeyi yirmi yıldan uzun süredir yürüten adanmış bilim insanları için ana motivasyon olmuştur.
Dr. Cordey, “Heyecan verici, çünkü ormanların gizli katkılarını — genellikle hafife aldığımız kaynakları — iklim değişikliğini düzenleyen gezegen sistemlerine nasıl sunduğunu aydınlatacak,” şeklinde değerlendirdi. “Bunu anlamak hiç bu kadar önemli olmamıştı.”
Future Earth bültenimize abone olun ve BBC İklim Editörü Justin Rowlatt’tan son iklim ve çevre gelişmelerine dair özel analizleri haftalık olarak e-posta kutunuza alın. Birleşik Krallık dışında mısınız? Küresel bültenimize buradan kaydolun.
Galli turizm şirketleri, “hava koşullarına dayanıklı” önlemleri artırmak için hükümetten 20.000 £’a kadar hibe alabilir.
Zararlı UV maruziyetinden korunmak için ipuçları.
Bir önde gelen komisyon üyesi, kararlı adımlar atılmazsa Galler’in potansiyel olarak “tanınmaz bir gelecekle” karşılaşabileceği uyarısında bulundu.
Glen Rosa vadisindeki yıkıcı bir orman yangını, günler içinde on yıllık koruma çalışmalarını yok etti.