Kanada Bosh vaziri Mark Karni o‘z mamlakati AQShdan e’tirofga loyiq ekanini ta’kidlab, Prezident Donald Tramp bilan savdo va xavfsizlik bo‘yicha muzokaralarni faqat “o‘z shartlarimiz bilan” olib borishini bildirdi.
Saylov uchastkalari yopilayotgan paytda BBC bilan eksklyuziv intervyusida Karni, Kanadaning suverenitetini hurmat qiluvchi mazmunli muzokaralar taklif qilinmagunicha, Vashingtonga borishni o‘ylamasligini ma’lum qildi.
Saylovdan so‘ng, Karni va Tramp suhbatlashgan va Kanada bosh vaziri ofisiga ko‘ra, yaqin orada uchrashuv rejalashtirilgan.
“Rahbarlar Kanada va AQSh mustaqil, suveren davlatlar sifatida hamkorlik qilib, umumiy farovonlik sari harakat qilish muhimligini tasdiqlashdi,” — deyiladi rasmiy bayonotda.
Prezident Tramp ham Karniyni saylovdagi g‘alabasi bilan tabrikladi.
Tramp qayta saylanganidan beri Kanadaning AQShning “51-shtati” bo‘lishi g‘oyasini bir necha marta ilgari surdi; ushbu g‘oya Seshanba kuni Oq uy tomonidan qayta tilga olindi.
“Saylov natijasi Prezident Trampning Kanadani Amerikadagi obro‘-e’tiborli 51-shtat sifatida qabul qilish maqsadiga ta’sir qilmaydi”, dedi Oq uy matbuot kotibi o‘rinbosari Anna Kelli.
Dushanba kuni o‘tkazilgan muddatidan oldingi saylovda Liberal partiya uchun tarixiy g‘alabani qo‘lga kiritgan Karni bunday ehtimollarni “hech qachon, hech qanday holatda yuz bermaydi” sifatida rad etdi.
“Rostini aytsam, bu boshqa birorta davlat bilan ham bo‘lmaydi — na Panama, na Grenlandiya, va boshqa hech qayerda,” — deya izoh berdi u.
Shunga qaramay, Karni AQSh bilan manfaatli kelishuvlar tuzish va Yevropa Ittifoqi hamda Buyuk Britaniya bilan aloqalarni mustahkamlash orqali Kanada uchun “yutuqli natija” ko‘radi.
AQSh Kanadaning asosiy eksport bozori bo‘lib qolmoqda va mamlakat eksportining 75% AQShga to‘g‘ri keladi.
Boshqa tomondan, Kanada AQSh eksportining 17 foizini tashkil qiladi.
Shuningdek, Kanada AQShning eng yirik xorijiy neft ta’minotchisidir. 2024 yil uchun AQShning Kanada bilan savdo salbiy saldosi 45 milliard dollar bo‘lishi prognoz qilinmoqda va bu asosan AQSh energiya ehtiyojlaridan kelib chiqmoqda.
Ikki davlat o‘rtasidagi aloqalar so‘nggi oylar davomida, bir qator omillar qatori, Trampning “51-shtat” haqidagi bayonotlari va sobiq Bosh vazir Jastin Tryudoni “gubernator” deb atashi (AQSh shtatlaridagi rahbariyat atamasiga o‘xshash) sababli taranglashgan.
Tramp administratsiyasining so‘nggi qadamlari global savdo mojarosini ham kuchaytirib, avvalo Kanadaga yangi tariflar kiritilgan.
AQSh ayrim Kanada tovarlari va barcha alyuminiy hamda po‘lat importiga 25 foizlik keng ko‘lamdagi boj joriy etdi, faqat USMCA savdo kelishuvi qamroviga tushadiganlari bundan mustasno.
Javoban Kanada AQSh mahsulotlariga taxminan 60 milliard Kanada dollari ($42 milliard; £32 milliard)lik javob tariflarini kiritdi.
Karni Tramp bilan bo‘ladigan kelgusidagi muzokaralar ham “faqat o‘z shartlarimiz asosida” bo‘lishini yana bir bor ta’kidladi.
“Samarali iqtisodiy va xavfsizlik hamkorligi uchun imkoniyat bor,” dedi u BBCga.
“Ammo bu oldingi kelishuvlardan tubdan farq qiladi.”
Karni AQSh bilan yuzaga kelgan savdo tangliklarini hal qilishda xalqaro iqtisodiy tajribalarini o‘ta muhim deb biladi.
U siyosiy faoliyatigacha Kanadadagi Markaziy Bankni 2008 yildagi moliyaviy inqiroz paytida, 2013-2020 yillarda esa Angliya Markaziy Bankini boshqargan, ushbu lavozimni bajargan birinchi notaniyalik bo‘lgan.
Bosh vazir Kanada “40 dan ortiq Amerika shtatlarining eng katta mijozidir” deya ta’kidladi.
“Biz AQShga muhim energiya yetkazib beramiz va deyarli barcha o‘g‘it mahsulotlarni ularning qishloq xo‘jaligiga yetkazib beramiz,” — dedi Karni BBCga.
“Kanadaga hurmat lozim. Biz buni kutamiz — va uni tiklashga ishonamizki, shundan keyin samarali muzokaralar ham bo‘lishi mumkin,” — deya qo‘shimcha qildi u.
Kanada, AQSh va Meksika o‘rtasida iqtisodiy integratsiya kuchli, har kuni milliardlab dollarlik tovarlar — avtomobillar uchun qismlardan tortib — chegarani kesib o‘tadi.
Ammo tariflarning joriy qilinishi bu davlatlar o‘rtasidagi ko‘p yillik sanoat hamkorligiga tahdid solishi mumkin.
Prezident Tramp tariflar mahalliy xaridlarni oshirish va natijada Amerika ishlab chiqarishi va bandligini kuchaytirishiga ishonadi.
Xitoy AQShning savdo sohasidagi asosiy raqibi bo‘lib qolayotgan bo‘lsa-da, “o‘zaro tariflar” deb ataladigan keng qamrovli bojlarning AQShning Buyuk Britaniya va Yevropadagi an’anaviy ittifoqchilariga ham ta’siri natijasida ko‘plab mamlakatlar muqobil savdo bitimlariga intilmoqda.
Birlashgan Qirollikda umumiy saylovda moliya vaziri Reychel Rivsni qo‘llab-quvvatlagan Karni Kanada va Birlashgan Qirollik yakunlanmagan erkin savdo bitimini tez orada imzolashiga ishonchini bildirdi, garchi hozirgi savdoning 95% atrofida bojdan holi ekanini qayd etdi.
“O‘xshash dunyoqarashli hamkorlar bilan savdo va mudofaa sohalarida ham integratsiyani chuqurlashtirish imkoniyatlari bor. Muzokaralar boshlangani va istiqbol kattaligini ko‘ryapmiz,” dedi u.
Buyuk Britaniya bosh vaziri ser Keyr Starmer Karniyni tabriklab yo‘llagan xabarida: “Mudofaa, xavfsizlik, savdo va investitsiyalar sohasidagi hamkorligimizni mustahkamlashni intiqlik bilan kutaman,” dedi.
Karni iyun oyida Kanadada bo‘lib o‘tadigan G7 sammitini global savdo mojarosining kelgusi taqdiriga ta’sir qiluvchi hal qiluvchi daqiqa deb atab, bu tadbir “G7 yetakchi iqtisodiyotlarning eng o‘xshash fikrli guruhligicha qolish-qolmasligini sinovdan o‘tkazadi” dedi.
Sammit AQShning bir qator tariflaridagi 90 kunlik tanaffus muddati tugashi bilan bir vaqtda bo‘lib o‘tadi.
Liberal partiyaning kutilayotgan g‘alabasidan so‘ng kuzatishga arziydigan voqealar mana bular.
AQSh prezidenti Donald Tramp va bosh vazir Mark Karni Kanada umumxalq saylovidan so‘ng suhbatlashdi.
Dastlabki natijalar Liberal partiya parlamentda mustaqil hukumat tuzish uchun yetarli o‘ringa ega bo‘lishini ko‘rsatmoqda.
Saylov uchastkalari yopiliganidan so‘ng, Karni BBCga kelgusidagi AQSh bilan munosabatlar “faqat o‘z shartlarimiz asosida” bo‘lishini aytdi.
Purdue, Pekinning ko‘p yillik tanqidchisi, Xitoyga nisbatan ‘strategik’ va ‘nozik’ yondashuv tarafdori bo‘lib kelmoqda.