Kanada Bosh vaziri Mark Karni AQShdan hurmat kutayotganini va Prezident Donald Tramp bilan savdo va xavfsizlik bo‘yicha muzokaralarni “o‘z shartlarimiz asosida” olib borishini ta’kidladi.
BBC bilan so‘nggi ovoz berish sandiqlari yopilayotgan paytda bergan eksklyuziv intervyusida Karni AQShga faqat muzokaralar Kanada suverenitetiga hurmat bildirgan holda va “jiddiy muhokama bo‘ladigan” bo‘lsa, safar qilishini urg‘uladi.
Bosh vazir ofisi ma’lumotiga ko‘ra, Karni va Tramp keyinchalik telefon orqali gaplashib, yaqin orada uchrashishga kelishib olishgan.
“Ikkala yetakchi ham Kanada va AQSh mustaqil, suveren davlatlar sifatida o‘zaro manfaatlar yo‘lida hamkorlik qilishining muhimligini tan oldi”, deyiladi bayonotda.
Prezident Tramp reportedly also congratulated Carney on his electoral victory.
Tramp Oq uydagi lavozimiga qaytgandan beri bir necha bor Kanadani Amerikadan “51-shtat” qilish fikrini ilgari surmoqda — bu g‘oya Oq uy tomonidan so‘nggi seshanba kuni ham takrorlangan edi.
“Saylov Tramp prezidentining Kanadani Amerikaga sodiq 51-shtat qilish rejasiga ta’sir qilmaydi”, dedi Oq uy matbuot kotibi yordamchisi Anna Kelli.
Karni, Liberal partiyasi dushanba kuni chaqirilgan muddatidan oldingi saylovda tarixiy mandatni qo‘lga kiritgan bo‘lsa-da, bunday ehtimolni “hech qachon, mutlaqo sodir bo‘lmaydi”, deya rad etdi.
“Ochig‘ini aytsam, bu boshqa biror davlatga ham, masalan, Panama yoki Grenlandiyaga ham taalluqli, hech qachon ro‘y bermaydi”, deya qo‘shimcha qildi u.
Shu bilan birga u, agar Kanada AQSh bilan yangi kelishuvga erisha olsa va Yevropa Ittifoqi hamda Buyuk Britaniya bilan munosabatlarni chuqurlatsa, “yutuq-yutuq (win-win) imkoniyatlari” borligini qayd etdi.
AQSh hali ham Kanadaning asosiy savdo hamkori bo‘lib qolmoqda va Kanada eksportlarining 75 foizi janubga yo‘naltiriladi.
Qiyos uchun, Kanada AQSh eksportining qariyb 17 foizini tashkil qiladi.
Bundan tashqari, Kanada Amerikaga xom neftning eng yirik xorijiy yetkazib beruvchisi hisoblanadi. AQShning Kanadaga nisbatan 2024-yilda prognoz qilinayotgan $45 milliardlik savdo taqchilligi asosan energiya importi bilan bog‘liq.
Ottava va Vashington munosabatlari so‘nggi paytlarda Trampning “51-shtat” haqidagi fikrlari hamda oldingi bosh vazir Jastin Tryudoni AQSh shtatlari rahbarlariga xos “gubernator” deb atagan gaplari fonida taranglashib ketgan.
AQSh prezidenti global savdo mojarosiga ham sababchi bo‘ldi, Kanada esa tariflar bo‘yicha nishonga olingan ilk davlatlardan biri bo‘ldi.
Prezident Tramp Kanadadan ko‘plab eksport mahsulotlariga 25 foizlik keng qamrovli boj kiritdi, bundan tashqari barcha alyuminiy va po‘lat importiga ham 25 foizlik soliq joriy qildi. Biroq, USMCA savdo shartnomasi doirasidagi mahsulotlar bundan mustasno.
Kanada AQSh mahsulotlariga taxminan 60 milliard Kanada dollari ($42 mlrd; £32 mlrd.) hajmida javob tariqasida boj joriy qildi.
Karni har qanday kelajakdagi muzokaralar “bizning shartlarimiz asosida, ularning emas” bo‘lishini yana bir bor ta’kidladi.
“Bu iqtisodiy va xavfsizlik hamkorligini barpo etishga xizmat qiladi”, dedi u.
“Bu avvalgidan butunlay boshqacha kelishuv bo‘ladi.”
Karni Tramp bilan savdo muammolarini hal etishda o‘zining global iqtisodiy inqirozlarni boshqarish tajribasiga urg‘u berdi.
Mart oyida tayinlanguniga qadar Karni hech qachon saylanadigan lavozimda ishlamagan.
U bank ishi bo‘yicha mutaxassis, 2008-yil moliyaviy inqirozi davrida Kanada Markaziy bankini boshqargan hamda 2013-2020 yillarda Angliya bankini boshqargan birinchi notaniyalik bo‘lgan.
Bosh vazir Kanada “40 dan ortiq AQSh shtatining eng yirik mijozidir”, deya ta’kidladi.
“Biz AQShni muhim energiya bilan ta’minlaymiz. Ularning fermerlariga deyarli barcha o‘g‘itlarni biz yetkazib beramiz”, dedi Karni BBCga.
“Biz hurmatga loyiqmiz. Hurmat kutamiz va, ishonamizki, o‘z vaqtida bu hurmatga ega bo‘lamiz. Shundagina mazmunli muzokaralar boshlanishi mumkin.”
Kanada, AQSh va Meksika kuniga milliardlab dollarlik tovarlar, jumladan avtomobil qismlarini chegaradan olib o‘tadigan yuqori darajada integratsiyalashgan iqtisodiyotlarga ega.
Yangi bojlar – bu mamlakatga kirayotgan mahsulot xaridorlari tomonidan to‘lanadigan import soliqlari – mamlakatlar o‘rtasidagi uzoq yillik iqtisodiy hamkorlikka tahdid solmoqda.
Prezident Tramp ta’kidlashicha, bojlar amerikaliklarni mahalliy mahsulotlarni xarid qilishga rag‘batlantirib, yakunda AQSh ishlab chiqarishi va ish o‘rinlarini mustahkamlaydi.
Xitoy AQShning asosiy savdo raqibi bo‘lib qolayotgan bo‘lsa-da, Tramp Buyuk Britaniya va boshqa Yevropa ittifoqdoshlari mahsulotlariga keng ko‘lamli “o‘zaro bojlar” joriy etgani ortidan aksar hamkorlar yangi savdo shartnomalari izlashga majbur bo‘ldi.
Britaniya parlament saylovlari kampaniyasi davomida ommaviy ravishda moliya vaziri Reychel Rivzni qo‘llab-quvvatlagan Karni, Kanada va Buyuk Britaniya o‘rtasida kechikkan erkin savdo bitimini yakunlash uchun imkoniyat mavjudligini ta’kidladi, biroq ikkala mamlakat o‘rtasidagi savdoning taxminan 95 foizi allaqachon boj olinmayotganini tan oldi.
“Hamfikr mamlakatlar, jumladan mudofaa sohasidagi hamkorlikni chuqurlashtirish imkoni bor. Bu boradagi muzokaralar endi boshlanmoqda”, dedi u.
Buyuk Britaniya Bosh vaziri ser Keyr Starmer tabrik yo‘llab: «Bilaman, mudofaa, xavfsizlik, savdo va investitsiyalar sohalarida yaqindan hamkorlikni davom ettiramiz», dedi.
Karni Kanada mezbonlik qiladigan iyun oyidagi G7 sammiti davom etayotgan savdo mojarosining kelajagini belgilab berishda “hal qiluvchi” ahamiyatga ega bo‘lishini va ilg‘or iqtisodiyotni birlashtiruvchi bu guruh, jumladan AQSh — hanuz “eng hamfikr davlatlar” bo‘lib qoladimi-yo‘qmi “sinovdan o‘tishini” ta’kidladi.
Bu sammit AQSh tomonidan ayrim yuqori bojlar uchun muvaqqat 90 kunlik to‘xtatish muddati tugashiga to‘g‘ri keladi.
Mana, Liberal partiyaning kutilayotgan g‘alabasidan keyin nimalarni bilishingiz kerak.
Prezident Donald Tramp va Bosh vazir Mark Karni Kanada saylovidan so‘ng muzokaralar o‘tkazdi.
Dastlabki natijalarga ko‘ra, Liberal partiya navbatdagi hukumatni shakllantirish uchun yetarli o‘rinlarni qo‘lga kiritadi.
Kanadadagi saylovlar yopilar ekan, Mark Karni BBCga AQSh bilan yangi hamkorlik tuzishga imkoniyat borligini, biroq bu “bizning shartlarimiz asosida” bo‘lishini aytdi.
Pekinga ochiq tanqidchi bo‘lgan Perdyu Xitoyga nisbatan “murakkab” va “strategik” yondashuvni taklif qilgan.