Hukumatning iqlim boʻyicha yetakchi maslahatchisi Buyuk Britaniyada haroratning koʻtarilishi «yangi norma»ga aylanishidan ogohlantirib, iqlim oʻzgarishlarining oqibatlariga koʻproq tayyorgarlik koʻrishga chaqirdi.
Bu Met Ofisining 2025-yilni Buyuk Britaniya tarixidagi eng issiq yil boʻlishi haqidagi prognozi bilan bir vaqtda kelmoqda, bunda iqlim oʻzgarishi haroratning oshishiga asosiy sabab sifatida koʻrsatilmoqda.
Haftaning ozgina qismigina qolgan boʻlsada, 2025-yil uchun Buyuk Britaniyadagi oʻrtacha havo harorati taxminan 10,05 °C ga yetishi kutilmoqda, bu 2022-yilda qayd etilgan 10,03 °C rekordidan oshib ketadi.
«Bu bizning kelajagimiz, ma’lumotlarda mujassam,» – dedi professor Reychel Kayt BBCga bergan intervyusida.
«Endi savol shunday: ‘Biz o’zimizni qanday tayyorlaymiz va bunga qanday bardoshliligimizni oshiramiz?'»
Kam yog’ingarchilik va uzoq davom etgan issiqlik bahor va yoz oylarida mamlakatni qurg’oqchilik va yong’inlarga moyil qilib qo’ydi.
Yillik harorat tebranishlari tabiiy bo’lsa-da, olimlar inson tomonidan qo’zg’atilgan iqlim o’zgarishi Buyuk Britaniyaning isish tendensiyasini tezlashtirayotganini tasdiqlashmoqda.
«Biz so’nggi 20-30 yil ichida chiqarib yuborgan ifloslanish [karbonat angidrid] hozirda bu issiqlikni keltirib chiqarmoqda, shuning uchun emissiyalarni etarli darajada cheklamaganimiz bu kabi oqibatlarni ko’rishda davom etishimizni anglatadi», – dedi Buyuk Britaniyaning iqlim bo’yicha maxsus vakili Prof Kayt.
U Buyuk Britaniyani tabiiy resurslar va infratuzilmaga investitsiyalarni oshirish orqali yuqori haroratga chidamliligini oshirish zarurligini ta’kidladi.
«Agar biz hozir moslashishga sarmoya kiritmasak, bu bizga ancha qimmatga tushadi», – deb ogohlantirdi u.
2025-yil oxiriga kelib, Buyuk Britaniyaning eng issiq o’n yili so’nggi yigirma yil ichida sodir bo’lgan bo’ladi, bu o’lchovlar 1800-yillarning oxiriga borib taqaladi.
«Antropogen [inson tomonidan keltirib chiqarilgan] iqlim o’zgarishi butun dunyoda isishga sabab bo’lgani kabi Buyuk Britaniyada ham isishga sabab bo’lmoqda», – dedi Met Ofisining iqlimshunos olimi Emi Doherti.
«So’nggi 40 yil ichida ko’rgan narsamiz va ko’rishda davom etadigan narsamiz – bu ko’proq rekordlar yangilanishi, juda issiq yillar […] shuning uchun 10 yil oldin, 20 yil oldin normal bo’lgan narsa kelajakda [nisbatan] salqin bo’ladi», – dedi u BBC Newsga.
Met Ofisining prognozi 21-dekabrgacha bo’lgan kuzatilgan haroratga asoslangan bo’lib, yilning qolgan kunlari uzoq muddatli dekabr o’rtacha ko’rsatkichidan 2 ° C past bo’ladi deb taxmin qilinadi, Rojdestvo davrida biroz sovuqroq sharoitlar kutilmoqda.
Shuning uchun, Met Ofisi 2025-yil eng issiq yil bo’lishini aniq tasdiqlay olmasa-da, bu eng ehtimoliy natija bo’lib qolmoqda.
Bu Buyuk Britaniya XXI asrda yangi yillik harorat rekordini o’rnatgan oltinchi holat bo’ladi, 2002, 2003, 2006, 2014 va 2022-yillardan keyin.
«Biz ko’rayotgan o’zgarishlar 19-asrga borib taqaladigan kuzatuv yozuvlarida misli ko’rilmagan», – dedi Met Ofisining yana bir iqlimshunos olimi Mayk Kendon.
2025-yil uchun kutilayotgan yangi rekord bahor va yoz oylaridagi uzoq davom etgan issiqlik bilan bog’liq.
Rojdestvo yaqinlashgani sari uzun, issiq, quyoshli kunlar uzoq tuyulishi mumkin bo’lsada, bahor va yoz Buyuk Britaniya tarixida eng issiq bo’ldi.
Martdan avgustgacha bo’lgan har bir oy 1961-1990-yillar oralig’idagi uzoq muddatli o’rtacha ko’rsatkichdan 2 ° C dan oshdi.
Harorat 35,8 ° C ga yetdi – bu 2022-yil iyul oyida kuzatilgan 40 ° C dan yuqori ko’rsatkichlardan sezilarli darajada pastroq – ammo issiq davrlar qayta-qayta sodir bo’ldi.
Mamlakatning ko’p qismida to’rtta alohida, ammo nisbatan qisqa muddatli issiq to’lqin e’lon qilindi.
Buyuk Britaniya Sog’liqni Saqlash Xavfsizlik Agentligi yoz davomida bir necha marta issiq-sog’liq haqida ogohlantirishlar chiqardi.
Janob Kendonning ta’kidlashicha, issiq kunlar va tunlarning uzoq davom etishi keksa va zaif aholi uchun xavfni oshiradi.
Uning Today dasturida aytishicha, bu qishloq xo’jaligi sektoriga ham ta’sir qiladi va fermerlar Buyuk Britaniyada qanday ekinlar yetishtirishlari mumkinligiga ta’sir qiladi.
Bahor va yoz ham kam yog’ingarchilik bilan ajralib turdi. Bahor ayniqsa quruq bo’lib, 1836-yildan beri Buyuk Britaniyaning oltinchi eng quruq bahori bo’ldi.
Tuproqni yanada quritadigan issiq ob-havo bilan birgalikda yog’ingarchilikning etishmasligi butun mamlakat bo’ylab qurg’oqchilik sharoitlariga olib keldi.
Yoz davomida Angliya va Uelsning bir nechta hududlarida Atrof-muhit agentligi va Uelsning Tabiiy resurslari tomonidan rasmiy qurg’oqchilik e’lon qilindi.
Shotlandiya Atrof-muhitni Muhofaza Qilish Agentligiga ko’ra, Shotlandiyaning sharqiy qismlarida ham «suv tanqisligi sezilarli» bo’lgan.
So’nggi yog’ingarchiliklar mamlakatning ko’p qismida vaziyatni yaxshiladi va ko’pgina hududlar endi rasman qurg’oqchilikda emas. Biroq, ba’zi joylarda suv sathi o’rtacha ko’rsatkichdan pastligicha qolmoqda.
«Katta tanqislikni to’ldirish kerak va bu nafaqat erga ishlov beradigan [va] oziq-ovqat yetishtiradigan odamlar uchun, balki daryolarimiz, suv qatlamlarimiz, ichimlik suvi ta’minotimiz uchun ham katta ahamiyatga ega», – dedi Reding Universitetining gidrologiya professori Jess Neyman.
Uning qo’shimcha qilishicha, qurg’oqchilik va suv toshqini davrlarining takrorlanishi jamoalarga ob-havo ekstremallashuviga moslashishni tobora qiyinlashtirmoqda.
Uzoq davom etgan quruq, issiq ob-havo ham yong’inlar uchun ideal sharoit yaratdi.
Aprel oyining oxiriga kelib, Buyuk Britaniyada yong’inlardan zarar ko’rgan hudud allaqachon yangi yillik rekordga erishdi, bu ma’lumotlar Global yong’inlar to’g’risidagi axborot tizimidan 2012-yilga borib taqaladi.
47 100 gektardan (471 kv km yoki 182 kv mil) ortiq maydon 2025-yil davomida yondirildi – bu 2019-yildagi avvalgi 28 100 gektar rekordidan oshib ketdi.
Dorset & Wiltshire o’t o’chirish va qutqaruv xizmati boshlig’i Endi Koulning xabar berishicha, uning mintaqasidagi o’t o’chiruvchilar bu yil 1000 dan ortiq yong’inga javob berishgan – bu «misli ko’rilmagan» raqam.
«Men bu ish bilan 20 yildan ortiq vaqt davomida shug’ullanaman va biz ochiq havoda kurashishga to’g’ri keladigan yong’inlar sonining sezilarli darajada oshganini ko’rdik», – dedi u Today dasturida.
Buyuk Britaniya inson tomonidan qo’zg’atilgan issiqxona gazlari emissiyasi tufayli isishda davom etar ekan, olimlar ob-havo ekstremallashuvining tez-tez va kuchli bo’lishini kutishmoqda.
«Odamlar duch keladigan sharoitlar so’nggi bir necha yil ichida bo’lgani kabi o’zgarishda davom etadi [ko’proq yong’inlar, ko’proq qurg’oqchilik, ko’proq issiq to’lqinlar bilan]», – dedi doktor Doherti.
«Ammo qishning yarim yilida, oktyabrdan martgacha ham namroq bo’ladi […] tushadigan yomg’ir shiddatliroq va kuchli yomg’ir yog’adi va bu yil ko’rganimiz kabi suv toshqiniga sabab bo’ladi», – deya qo’shimcha qildi u.
Buyuk Britaniya bu yil ekstremal issiqlikni boshdan kechirayotgan yagona davlat emas. Yevropa Kopernik iqlim xizmatiga ko’ra, dunyo o’z tarixida ikkinchi yoki uchinchi eng issiq yilga qadam qo’ymoqda.
Biroq, iqlim o’zgarishiga qarshi kurash bo’yicha xalqaro konsensusga qarshi chiqilmoqda, AQSh va boshqa yirik qazilma yoqilg’i ishlab chiqaruvchilar nolga teng majburiyatlarini kamaytirmoqdalar.
Justin Rowlatt, Kate Stephens va Zahra Fatimaning qoʻshimcha hisobotlari
BBCning Justin Rowlatt bilan so’nggi iqlim va atrof-muhit hikoyalaridan xabardor bo’lish uchun Bizning Kelajak Yer yangiliklarimizga obuna bo’ling. Buyuk Britaniyadan tashqaridamisiz? Bu yerda bizning xalqaro yangiliklarimizga obuna bo’ling.