«`html
Birlashgan Millatlar Tashkilotining ekspertlari va 400 nafar taniqli ayoldan iborat koalitsiya Eron hukumatiga murojaat qilib, 67 yoshli elektr injeneri va ayollar huquqlari himoyachisi Zahra Tabarini qatl qilishni to’xtatishga chaqirdi.
Tabari xonim aprel oyida hibsga olingan, oilasi esa uni Eron Xalq Mujohidinlari Tashkiloti (PMOI) bilan hamkorlikda ayblagan, bu taqiqlangan muxolifat guruhi hisoblanadi.
Oktyabr oyida Rasht shahridagi Inqilobiy sud uni 10 daqiqadan kamroq davom etgan qisqa video aloqa sudi natijasida «qurolli isyon»da aybdor deb topdi. Uning oilasi hukm noaniq dalillarga asoslanganligini ta’kidlamoqda: «Ayol, Qarshilik, Ozodlik» iborasi yozilgan mato parchasi va e’lon qilinmagan audio xabar.
Eron rasmiylari bu masala bo’yicha hali bayonot bergani yo’q.
BMT ekspertlarining ma’lumotlariga ko’ra, Eronda kamida 51 kishi qurolli isyon, «Xudoga dushmanlik», «Yer yuzida korruptsiya» va josuslik kabi milliy xavfsizlik jinoyatlari uchun hukm qilinganidan keyin o’lim jazosiga hukm qilingan.
BMTning Inson huquqlari bo’yicha kengashining Eronda inson huquqlari, ayollarga nisbatan zo’ravonlik va o’zboshimchalik bilan qatl qilish bo’yicha maxsus ma’ruzachilari, shuningdek, ayollar va qizlarga nisbatan kamsitish bo’yicha ishchi guruhi qo’shma bayonot berdi Tabari xonimning ishi «xalqaro inson huquqlari qonunining jiddiy buzilishlari namunasi» ekanligini ta’kidladi.
Ekspertlarning ta’kidlashicha, Tabari xonimning hibsga olinishi sud orderisiz o’tkazilgan uy reydi paytida sodir bo’lgan. Keyin u bir oy davomida yakka tartibdagi kamerada so’roq qilingan va bu vaqt ichida u davlatga qarshi qurol ko’tarish va muxolifat guruhi bilan aloqada bo’lishda iqror bo’lishga majburlangan.
BMT ekspertlari Tabari xonimga o’zi tanlagan advokatga murojaat qilishga ruxsat berilmagan va uning o’rniga sud tomonidan tayinlangan advokat vakillik qilganini qo’shimcha qildi. Uning o’lim jazosi qisqa tinglovdan so’ng darhol chiqarilgani xabar qilingan.
«Ushbu ishda protsessual qonunbuzilishlar, jumladan, uning erkinligidan noqonuniy mahrum etilishi, samarali huquqiy yordamdan mahrum etilishi, g’ayrioddiy qisqa sud, himoyaga tayyorgarlik ko’rish uchun etarli vaqtning yo’qligi va [qurolli isyon] aybini qo’llab-quvvatlash uchun etarli bo’lmagan dalillardan foydalanish natijada olingan har qanday hukmni xavfli qiladi», – deyiladi ularning bayonotida.
Ular, shuningdek, xalqaro huquq o’lim jazosini eng og’ir jinoyatlar, xususan, qasddan odam o’ldirish bilan cheklashini ta’kidladilar.
«Tabarini bunday sharoitlarda qatl qilish o’zboshimchalik bilan qatl qilishni anglatadi», – deya ta’kidladilar ekspertlar. «Ayollarning gender tengligi uchun faolligini jinoyat deb hisoblash va bunday ifodani qurolli isyonning dalili sifatida ko’rish gender kamsitishning og’ir shaklini tashkil qiladi.»
BMTning aralashuvidan tashqari, 400 dan ortiq taniqli ayol, jumladan, Nobel mukofoti laureatlari va Shveytsariya, Ekvador, Finlyandiya, Peru, Polsha va Ukraina sobiq davlat rahbarlari Tabari xonimni zudlik bilan ozod qilish to’g’risida seshanba kuni e’lon qilingan ommaviy murojaatni imzoladilar.
Murojaatda shunday deyilgan: «Eron bugungi kunda jon boshiga ayollarni qatl qilish bo’yicha dunyoda birinchi raqamli davlatdir. Zahraning ishi bu dahshatni ochib tashlaydi: Eronda ayollarning zulmga qarshiligini e’lon qiluvchi belgini ushlab turishga jur’at etish endi o’lim bilan jazolanadi.»
Murojaat 1988 yilda Eronda sodir etilgan qirg’in qurbonlari uchun adolat tashkiloti tomonidan tashkil etilgan bo’lib, u Eronning uch o’n yil avval qatl etilgan siyosiy mahbuslar oilalarini himoya qiladi.
Yana bir eronlik ayol, kurd huquqlari faoli va ijtimoiy xodim Pakhshan Azizi ham Tabari xonimga o’xshash ayblovlar bilan o’lim jazosiga hukm qilingan.
BMT ekspertlari avvalroq Azizi xonimning hukmi «uning ijtimoiy xodim sifatidagi qonuniy faoliyati, jumladan, Iroq va Suriyadagi qochqinlarni qo’llab-quvvatlashi bilan bog’liq» ekanligini ta’kidlagan edi.
Eron Inson Huquqlari (IHR) ma’lumotlariga ko’ra, 2025 yilning dastlabki 11 oyida Eronda kamida 1426 kishi, jumladan 41 nafar ayol qatl etilgan, bu o’tgan yilning shu davriga nisbatan 70 foizga ko’pdir.
Norvegiyada joylashgan guruhning xabar berishicha, noyabr oyining oxirigacha qatl etilganlarning deyarli yarmi giyohvand moddalar bilan bog’liq jinoyatlarda, 53 nafari esa milliy xavfsizlik jinoyatlarida ayblangan.
O’tgan hafta o’zgartirilgan hukmdagi o’zgarishlar xatolik, xato yoki kamchilik sifatida ta’riflangan.
Buyuk Britaniyada joylashgan Reprieve kampaniya guruhining ma’lumotlariga ko’ra, bu yil kamida 347 kishi o’limga mahkum etilgan.
Hamshira Sandie Peggi Fayf kasalxonasida transgender shifokorning ayollar kiyim almashtirish xonasidan foydalanganidan shikoyat qildi.
Mamlakat ayollarning rahbarlik lavozimlarida qolishida orqada qolmoqda.
Juma kuni poygada ochiq ayollarning suratlari internetda paydo bo’ldi.
«`