«`html
So’nggi kunlarda Belarusdan mahbuslarning sezilarli darajada ozod etilishi haqida mish-mishlar tarqaldi.
Biroq, ularning xavfsiz chiqib ketishi tasdiqlanmaguncha, ozod etiladiganlarning ismlari va aniq soni oshkor etilmadi.
Oxir-oqibat, 123 nafar siyosiy mahbus ozod qilindi, ular orasida taniqli Belarus muxolifati namoyandalari, huquq himoyachilari va jurnalistlar bor edi.
O’zining qizil lab bo’yog’i bilan mashhur bo’lgan norozilik harakati yetakchisi Mariya Kolesnikova ham ozod qilinganlar orasida edi.
Ijtimoiy tarmoqlarda uning sobiq mahbus do’stlarini quvonch bilan quchoqlayotgani, ularning uchrashuvini nishonlayotgani aks etgan video tez tarqaldi. Keyinchalik, uning Belarusdan chiqib ketayotgan avtobusda tushirilgan, ularning ozod etilishiga yordam berganlarga minnatdorchilik bildirayotgani aks etgan yana bir video paydo bo’ldi.
«Menga qadrdon bo’lganlarni ko’rish, ularni quchoqlash va hammamiz ozod ekanligimizni anglash aql bovar qilmaydigan baxt hissi», dedi Masha nomi bilan tanilgan Kolesnikova kameraga, uning lablari allaqachon qizil lab bo’yog’i bilan bezatilgan edi.
U o’zining ozodlikdagi birinchi quyosh botishini nihoyatda go’zal deb ta’rifladi.
«Lekin men hali ozod bo’lmaganlar haqida ham o’ylayman va qachon hammamiz quchoqlasha olamiz, qachon hamma ozod bo’ladi, degan lahzani kutaman.»
2020-yilda prezidentlikka nomzodini qo’ymoqchi bo’lgan, ammo saylovdan oldin qamoqqa olingan bankir Viktor Babariko ham ozod qilindi.
Tinchlik bo’yicha Nobel mukofoti laureati Ales Bialiatski ham 10 yillik qamoqdan ozod qilindi.
Ularning har biri Aleksandr Lukashenkoning avtoritar hukmronligiga qarshi chiqqani uchun qamoqqa tashlangan edi, uning xavfsizlik kuchlari 2020-yilgi keng tarqalgan norozilik namoyishlarini shafqatsizlarcha bostirdi, bu uning hokimiyatiga qadar bo’lgan eng katta tahdid edi.
Mahbuslarning ozod etilishi AQSh boshchiligidagi murakkab muzokaralar natijasidir, buni Donald Trampning maxsus vakili Jon Koalning shu hafta Minskga ikki kunlik tashrifi belgilab berdi.
Lukashenko uchun bu ishtirok g’alaba bo’lib, G’arbdagi siyosiy izolyatsiyadan so’ng AQSh bilan muloqotga qaytishni anglatadi.
Bundan tashqari, Belarus uchun muhim eksport bo’lgan kaliyga nisbatan AQSh sanksiyalari sezilarli foyda sifatida bekor qilindi. Biroq, Yevropa Ittifoqi jazosi va qat’iy siyosati o’z kuchida qolmoqda.
AQShning sabablari biroz noaniq bo’lib qolmoqda. Belarusning Rossiya bilan yaqin ittifoqini, xususan, Ukrainadagi mojaroni hisobga olsak, bu harakat AQShning Moskva bilan tinchlik kelishuviga erishish uchun yangilangan aloqalari bilan bir vaqtga to’g’ri keladi.
Ozod qilingan mahbuslar AQSh elchixonasi tashqarisida tarafdorlari to’plangan Litvaning Vilnyus shahriga kelishi kutilgan edi.
Ba’zi ishtirokchilar Belarusning qizil va oq rangli muxolifat bayrog’iga o’ralgan edi.
Mariya Kolesnikovaning singlisi Tatyana Xomich videoqo’ng’iroqdan so’ng «Men hozirgina Masha bilan gaplashdim», deb o’zining xursandchiligini bildirdi.
2020-yilgi bahsli saylovlardan oldin professional naychi bo’lgan Kolesnikova o’z jazosining ko’p qismini yakka tartibda o’tkazdi va oilasi bilan aloqa qilish imkoniyatidan mahrum bo’ldi.
«U yaxshi, u yaxshi. Men uni quchoqlashni xohlayman. Men hali ham bunga ishonmayapman», dedi uning singlisi.
Politsiya mashinasi chiroqlari yonib, AQSh elchixonasi darvozasiga yaqinlashganda, undan keyin kichik bir karvon paydo bo’ldi.
Faqat yetti nafar chet el fuqarosi va Ales Bialiatski Litvaga olib kelingani ma’lum bo’ldi.
Kolesnikova ham bo’lgan qolgan mahbuslar qamoqdan urush zonasiga ko’chib, Ukrainaga olib ketildi.
Belarusda qolish imkoniyati yo’q edi, deyiladi.
Ukrainaga yo’naltirish Lukashenkoning aralashuvi bilan bog’liq bo’lib, muxolifat yetakchisi Svetlana Tixanovskayaning jamoasidan biri buni uzoq kutilgan oilaviy uchrashuvlarni kechiktiradigan so’nggi hokimiyat o’yini sifatida talqin qildi.
Biroq, bu lahzaning narxi tashvish uyg’otmoqda. Kolesnikovaning yaqin ittifoqchisi Tixanovskaya doimiy ravishda Lukashenkoga G’arb bosimini oshirishni yoqlab keladi.
Bu AQSh juda ko’p narsani boy berdimi, degan savolni tug’diradi.
«Bu muzokaralar jarayoni. Albatta, Lukashenkoga hech narsa berilmasa, biz uchun yaxshi bo’lardi, chunki bu odamlarning hammasi uning rejimining garovlari. Ular begunoh.
«Ammo muzokaralar shunday kechadi», deb javob berdi u va kerak bo’lsa, sanksiyalarni har doim qayta qo’llash mumkinligini ta’kidladi.
«Prezident Tramp hozir sabzi ishlatmoqda. U tayoqlarni ham ishlatishi mumkin.»
Yaqindagi namoyishchi Lukashenko ko’proq odamlarni qamoqqa tashlashidan xavotirda ekanligini aytdi va ozodlikni chinakam rahm-shafqat belgisi sifatida rad etdi.
AQSh elchixonasi ichida qisqa vaqt bo’lganidan so’ng, Ales Bialiatski olomonning olqishlari ostida paydo bo’ldi.
Ko’rinishidan ozg’in va qamoqxona kurtkasini kiygan holda, u to’rt yillik qamoqdan keyin haddan tashqari his-tuyg’ularni tan oldi.
«Meni Belarus bo’ylab ko’z bog’langan holda, sharqdan g’arbga olib ketishdi, shuning uchun men hali ham bunga aql bovar qilmayman. Bu juda hayajonli», dedi u soat 04:00 da uyg’onganini va qamoqxona qo’riqchisi unga narsalarini yig’ishtirib olishni aytganini ta’rifladi.
Uning eng yaqin istaklari haqida so’ralganda, u «Men xotinimni ko’rishni xohlayman!» deb javob berdi.
U yo’lda, menga aytishdi.
Bialiatskiyning Belarusda siyosiy hibsga olishni kuzatuvchi «Viasna» tashkiloti kam tanilgan ko’plab shaxslar qamoqda qolayotganini ta’kidladi.
«Belarus qamoqxonalarida hali ham qolayotgan siyosiy mahbuslar uchun ishlashni davom ettirish, ularning barchasini to’liq ozod qilishga intilish hammamiz uchun juda muhim.»
Qizil va oq bayroqni ko’tarib, u belaruslarga murojaat qilib, optimizm va faollik xabarini yetkazdi: «Hech qachon taslim bo’lmang!»
Yuliya Fenner 2024-yil mart oyida Belarusga kirayotganda hibsga olinganidan keyin uzoq muddatga qamoqqa tashlandi.
Sergey Tixanovskiyning kutilmagan ozodlikdan so’ng, yakka tartibdagi besh yillik qamoqxonani ta’riflab berdi.
Sergey Tixanovskiy 2020-yilgi saylovda Aleksandr Lukashenkoga qarshi chiqishni rejalashtirgan edi, ammo ovoz berishdan oldin hibsga olingan edi.
Ba’zilariga tahdidli xabarlar yoki telefon qo’ng’iroqlari keladi, boshqalari esa qarindoshlariga uyda rasmiylar tashrif buyurayotganini aytishadi.
Keng tanqidga uchragan saylovda g’alaba qozonganidan so’ng, Aleksandr Lukashenko BBCning Rossiya muharriri Stiv Rozenbergning savollariga duch keldi.
«`