«`html
Beninning prezidenti televideniye orqali xalqqa murojaat qilib, erta tongda sodir bo’lgan davlat to’ntarishiga urinishdan so’ng vaziyat «to’liq nazorat ostida» ekanligiga ishontirdi.
«Men armiyamizning burch hissini va uning rahbarlarini maqtamoqchiman, ular… xalqqa sodiq qoldilar», – dedi Patris Talon jonli efirda, xotirjam ko’rinishda.
Hukumat bir guruh askarlar milliy televideniye orqali hokimiyatni egallab olganliklarini e’lon qilganidan bir necha soat o’tgach, isyonning muvaffaqiyatsizlikka uchraganini e’lon qildi.
Tushdan keyin Beninning eng yirik shahri va hukumat qarorgohi hisoblangan Kotonu shahrida katta portlashlar sodir bo’ldi, bu havo hujumi natijasi deb taxmin qilinmoqda.
Portlashlardan oldin parvozlarni kuzatish ma’lumotlari shuni ko’rsatdiki, uchta samolyot Benin havo hududiga qo’shni Nigeriyadan kirib, keyin qaytib ketgan.
Nigeriya prezidentining vakili keyinchalik qiruvchi samolyotlar Benin hududiga «isyonchilarni milliy telekanal va ular qayta to’plangan harbiy lagerdan chiqarib tashlashga yordam berish uchun havo hududini egallash» uchun kirganini tasdiqladi.
Beninda davlat to’ntarishiga urinish G’arbiy Afrikada bunday holatlar seriyasidan so’ng sodir bo’ldi va bu mintaqaning xavfsizlik barqarorligi haqida xavotirlarni kuchaytirdi.
Benin, sobiq Fransiya koloniyasi, tarixan Afrikaning eng barqaror demokratiyalaridan biri hisoblangan, garchi prezident Talon o’z ma’muriyatini tanqid qilishni bostirishda ayblangan.
Mamlakat qit’ada paxta yetishtiruvchi asosiy davlat hisoblanadi, ammo dunyoning eng qashshoq davlatlari qatoriga kiradi.
Beninning sharqdagi yirik qo’shnisi Nigeriya davlat to’ntarishiga urinishni «demokratiyaga to’g’ridan-to’g’ri hujum» deb baholadi.
Prezident Talon, 67 yoshda, o’z murojaatida sodiq kuchlar «isyonchilarning oxirgi qarshilik cho’ntaklarini tozalaganini» aytdi.
«Bu sadoqat va safarbarlik bizga bu imkoniyatlardan foydalanuvchilarni mag’lub etish va mamlakatimiz uchun falokatning oldini olish imkonini berdi. Bu xiyonat jazosiz qolmaydi», – deya qo’shimcha qildi u.
«Men sizni vaziyat to’liq nazorat ostida ekanligiga ishontirmoqchiman va shuning uchun sizni bu kecha o’z ishlaringiz bilan tinchgina shug’ullanishga taklif qilaman.»
Qurbonlar soni noma’lumligicha qolmoqda, ammo prezident «bu bema’ni sarguzasht qurbonlariga, shuningdek, hali qochayotgan isyonchilar tomonidan ushlab turilganlarga hamdardlik bildirdi.»
Avvalroq, hukumat matbuot kotibi Vilfrid Leandre Xungbedji Reuters agentligiga davlat to’ntarishiga urinish bilan bog’liq holda 14 kishi qo’lga olinganini aytgan edi.
Benindagi jurnalist BBCga xabar berishicha, hibsga olinganlarning 12 nafari milliy telekanalga bostirib kirgan, ularning orasida ilgari ishdan bo’shatilgan askar ham bor.
Guvohlar BBCga yakshanba kuni erta tongda prezident qarorgohi yaqinida otishma ovozlarini eshitganliklarini, askarlar guruhi milliy televideniye orqali konstitutsiyaning to’xtatilganini e’lon qilganini aytishdi.
Ular, shuningdek, davlat teleradiokompaniyasida ishlaydigan ba’zi jurnalistlar bir necha soat davomida garovda ushlab turilganini xabar qilishdi.
Frantsiya va Rossiya elchixonalari o’z fuqarolariga uyda qolishni maslahat bergan bo’lsa, AQSh elchixonasi Kotonudan, xususan prezident qarorgohi atrofidan uzoqroq yurishni tavsiya qildi.
Podpolkovnik Paskal Tigri boshchiligidagi isyonchi askarlar Talonning boshqaruvini tanqid qilib, «Benin shimolidagi xavfsizlik vaziyatining doimiy yomonlashuvi» bilan bog’liq xavotirlarni keltirib, o’z harakatlarini oqlashdi.
Askar bayonotida «frontda halok bo’lgan quroldoshlarimizning ahvoliga va, eng muhimi, janob Patris Talonning siyosati tufayli o’z taqdiriga tashlab qo’yilgan ularning oilalarining beparvolik va e’tiborsizligiga» e’tibor qaratildi.
Isyonchilar, shuningdek, sog’liqni saqlashdagi qisqartirishlarni, jumladan, davlat tomonidan moliyalashtiriladigan buyrak dializining bekor qilinishini, soliqlar oshirilishini va siyosiy faoliyatga cheklovlar qo’yilishini tanqid qilishdi.
G’arbning yaqin ittifoqchisi hisoblangan Talon kelasi yilning aprel oyida bo’lib o’tishi rejalashtirilgan saylovlardan so’ng o’zining ikkinchi muddatini o’tab bo’lgach, iste’foga chiqishi rejalashtirilgan.
«Paxta qiroli» sifatida tanilgan tadbirkor u birinchi marta 2016-yilda hokimiyatni egallagan. U Beninning hozirgi prezidentlik uchun ikki muddatlik chekloviga qaramay, uchinchi muddatga umid qilmaslikka va moliya vaziri Romuald Vadagnini o’z vorisi sifatida qo’llab-quvvatlashga va’da berdi.
Talon tarafdorlari tomonidan iqtisodiy rivojlanishni nazorat qilishdagi roli uchun olqishlangan, ammo uning hukumati tanqidiy ovozlarni bostirishda ham tanqidga uchradi.
Oktyabr oyida Benin saylov komissiyasi asosiy muxolifat nomzodining saylovda qatnashishini homiylar yetarli emasligini aytib, taqiqladi.
O’tgan oyda deputatlar tomonidan konstitutsiyaga o’zgartirishlar kiritildi, jumladan ikkinchi parlament palatasi – Senatning tashkil etilishi.
Saylangan mansabdor shaxslarning vakolat muddati besh yildan yetti yilgacha uzaytirildi, prezidentlikning ikki muddatlik cheklovi o’zgarishsiz qoldi.
Yakshanba kungi davlat to’ntarishiga urinish Gvineya-Bisau prezidenti Umaro Sissoko Embalo ag’darilganidan so’ng sodir bo’ldi, garchi ba’zi mintaqaviy manbalar bu voqeaning haqiqiyligiga shubha bildirishdi.
So’nggi yillarda G’arbiy Afrikada Burkina-Faso, Gvineya, Mali va Nigerda davlat to’ntarishlari sodir bo’ldi, bu esa mintaqaviy barqarorlik borasida xavotirlarni uyg’otdi.
Rossiya so’nggi yillarda ushbu Sahel davlatlari bilan aloqalarini mustahkamladi – va Burkina-Faso, Mali va Niger G’arbiy Afrika mintaqaviy bloki Ekovasni tark etib, o’z guruhlarini – Sahel davlatlari ittifoqini tuzdilar.
BBC Monitoring ma’lumotlariga ko’ra, Beninda hokimiyatni egallashga urinish haqidagi xabar bir nechta Rossiyani qo’llab-quvvatlovchi ijtimoiy media аккаунтлариda nishonlangan.
Ekovas va Afrika Ittifoqi (AI) davlat to’ntarishiga urinishni qoraladi.
Ekovas o’zining tayyor turgan kuchlaridan bir guruh Benin Respublikasining «konstitutsiyaviy tartibi va hududiy yaxlitligini» saqlash uchun joylashtirilishini e’lon qildi.
AI komissiyasi raisi Mahmud Ali Yusuf panafrika tashkilotining «har qanday noqonuniy hukumat almashinuviga, sharoit yoki asoslantirishdan qat’i nazar, murosasiz munosabati»ni yana bir bor ta’kidladi.
O’ting BBCAfrica.com Afrika qit’asidan ko’proq yangiliklar uchun.
Twitterda bizni kuzating @BBCAfrica, Facebookda BBC Africa yoki Instagramda bbcafrica
Payshanba kuni Janubiy Kurdufandagi shaharchaga qilingan dron hujumida kamida 50 kishi halok bo’lgani aytilmoqda.
O’g’illari Rossiya uchun jang qilishga aldangan Keniyalik oilalar ularni uyga olib kelishni talab qilmoqda.
Sudsiz qotilliklar, yo’qolishlar va jasadlarni yashirishga oid dalillar mavjud, deydi 17 ta elchixona.
1980-yilgi Moskva o’yinlarida qatnashgan sobiq velosipedchi Zeragaber Gebrehivot mashhur qamoqxonadan ozod qilingan 13 kishi orasida.
AQSh prezidenti tinchlik bitimi resurslarga boy mintaqaga Amerikaning kattaroq investitsiyalari uchun yo’l ochishiga umid qilmoqda.
«`