Buyuk Britaniyaning pandemiyaga qarshi javobini o’rganish bo’yicha katta kutilayotgan hisobot shuni ko’rsatdiki, Boris Jonson «zaharli va tartibsiz» hukumat madaniyatiga rahbarlik qildi, bu esa Covid-19 inqirozi davrida samarali qaror qabul qilishga to’sqinlik qildi.
Hisobotda so’rov raisi Baronessa Hallett sobiq bosh vazirning avj olayotgan inqirozga javobi shoshilinchlik yetishmaganligini ta’kidlaydi.
Bundan tashqari, hisobotda Jonsonning aloqa uslubi «to’g’ri ogohlantirish hissini yetkaza olmagani» va belgilangan jamoat salomatligi xabarlariga putur yetkazgani uchun tanqid qilinadi.
800 sahifalik hujjatda, shuningdek, Jonsonning sobiq bosh maslahatchisi Dominik Cummings «barqarorlikni buzuvchi ta’sir» sifatida ajralib turadi va sobiq sog’liqni saqlash vaziri Mett Hankokni tanqid qiladi.
Sobiq sudya Baronessa Hallettning ta’kidlashicha, 2020-yil oxirida Dauning-stritdagi o’z lavozimini shonli ravishda tark etgan Cummings, Dauning-strit ichida «havoni zaharlagan» «qo’rquv madaniyatini» yaratgan.
Hisobotda Cummings maslahatchining «to’g’ri rolidan uzoqlashgani» va «asosiy qarorlar» qabul qilishda Jonsonni almashtirishga uringani, bu holatni sobiq bosh vazir ma’qullaganga o’xshaydi, deyiladi.
So’rov shuningdek, Cummings «aloqalarda haqoratli, jinsiy aloqa va misoginistik tildan foydalanish orqali zaharli va seksistik ish joyi madaniyatiga moddiy hissa qo’shganini» aniqladi.
Aksincha, hisobot Cummings ko’pincha harakat uchun katalizator bo’lib xizmat qilganini, Covid-19ga qarshi kurashish uchun strategiya yig’ilishlari va modellashtirish ishlariga chaqirgan birinchi siyosiy arboblar qatorida bo’lganini tan oladi.
Davlat xizmatchilari bilan bir qatorda, Cummings Vazirlar Mahkamasi Ofisida Covid-19 Taskforce-ni tashkil etishda rol o’ynadi, hisobot unga hukumat javobini muvofiqlashtirishni yaxshilash bilan bog’laydi.
Hisobotda aytilishicha, pandemiyaning katta qismida sog’liqni saqlash departamentiga rahbarlik qilgan Hankok, Dauning-stritda «ortiqcha va’da berish va bajarish» obro’siga ega bo’lgan.
«Hankokning Buyuk Britaniya hukumatining yig’ilishlarida rostgo’yligi va ishonchliligi haqida xavotirlar» borligi va davlat xizmatchilari «bizga aytilgan narsalarni ikki marta tekshirishlari» kerakligi ta’kidlangan.
Baronessa Hallett favqulodda vaziyatlarda rahbarlarning muammolar ko’lamiga nisbatan «ochiq» bo’lishining ahamiyatini ta’kidladi, bu sifat Hankokning inqirozga bo’lgan yondashuvida «qabul qilinmadi».
Hisobotda Jonsonning yetakchilik uslubi uning cheklovlar bo’yicha «tebranishga» moyilligi orqali muammolarni kuchaytiradi, shu bilan virusning tez tarqalishini ta’minlaydi.
Jonson to’qnash kelgan «chuqur» qarorlarni tan olgan holda, Baronessa Hallett «o’z vaqtida qaror qabul qilish zarur bo’lganida» tanlov qilishni kechiktirgan degan xulosaga keladi.
Hisobot, shuningdek, Jonsonning Covid-19 ning ta’siri haqidagi «haddan tashqari optimizm ifodalari» rasmiy sog’liqni saqlash maslahatiga putur yetkazganini ta’kidlaydi va qo’llarni yuvish kampaniyasini boshlashdan bir kun oldin shifoxonada qo’l berib ko’rish haqida gapirgan holatni keltiradi.
Bundan tashqari, hisobotda Cummingsning Barnard Qasriga sayohati va blokirovka qoidalarini buzgan «partiyagate» yig’ilishlari «jamoatchilikning ishonchini susaytirdi va odamlarning ularni himoya qilish uchun mo’ljallangan qoidalarga rioya qilmaslik xavfini oshirdi», deyiladi.
Bunga javoban Cummings so’rovni hujumga uchratib, uni «tarixni keng ko’lamda qayta yozish» va olimlar tomonidan taqdim etilgan hikoyalarga yetarli darajada e’tiroz bildirmaganlikda aybladi.
Hisobot e’lon qilinishidan biroz oldin nashr etilgan ijtimoiy media postida sobiq maslahatchi «»ekspertlar deyarli butunlay noto’g’ri bo’lgan va butun tizim o’shandan beri buni yashirish uchun ishlagan, shu jumladan so’rov ham»», dedi.
Jonson hali hisobotga javob bermadi.
Iyun oyida ijtimoiy masofalanish qoidalarini buzganidan keyin sog’liqni saqlash vaziri lavozimidan iste’foga chiqqan va yaqinda bo’lib o’tgan umumiy saylovlarda qayta saylanishga urinmagan Xenkok ham hisobot natijalari haqida izoh bermadi.
Ushbu hisobot Buyuk Britaniya bo’ylab siyosatchilarning virusga qarshi kurashishni boshqarishini o’rganib chiqqan uzoq davom etgan so’rovning ikkinchi bosqichi yakunini anglatadi.
Baronessa Hallett Buyuk Britaniya 2020-yilda kasallikni bostirish uchun blokirovkani ko’rib chiqishda juda sekin harakat qilgan degan xulosaga keldi, shu paytga kelib qat’iy cheklovlar «muqarrar» bo’lib qoldi.
Hisobot shuningdek, agar tarqalishni cheklash bo’yicha dastlabki qadamlar tezroq amalga oshirilganda, blokirovka «qisqaroq yoki umuman kerak bo’lmasligi mumkin edi» degan fikrni ilgari suradi.
Hisobotga ko’ra, Buyuk Britaniya hukumati ham, Shotlandiya, Uels va Shimoliy Irlandiyadagi desentralizatsiya qilingan ma’muriyatlar ham birinchi blokirovkadan chiqish strategiyasiga ega emas edi va «ikkinchi to’lqin ehtimoliga yetarli darajada e’tibor qaratmadi».
Odamlarni restoranlarga qaytishga undashga qaratilgan «Ovqatlanishga yordam berish» sxemasi «vazirlar keyingi to’lqinlar bo’lishi mumkinligini bilishiga qaramay, pandemiyaga amalda barham berildi degan ishonchga sabab bo’lishi mumkin edi».
So’rov sobiq birinchi vazirni pandemiyaga javoban vazirlar va maslahatchilarning kichik guruhi doirasida qaror qabul qilgani uchun tanqid qiladi.
Uzoq kutilgan hisobot hukumatning Covid pandemiyasini qanchalik yaxshi yoki yomon boshqarganligi haqida e’lon qilindi.
Covid so’rovi Uelsning pandemiyaga qanday javob berganligi haqida o’z hukmini chiqarishi kerak.
Pandemiyaga hukumatning munosabati bo’yicha so’rov siyosatchilar, davlat xizmatchilari, ekspertlar va vafot etgan oilalardan ma’lumot oldi.
Covid so’rovi o’zining ikkinchi topilmalar to’plamini 2020-yilda qabul qilinishi kerak bo’lgan ulkan siyosiy qarorlarni batafsil ko’rib chiqish uchun nashr etishi kerak.