«`html
So’nggi yigirma yil davomida Ichki Ishlar Vazirligi (Home Office) boshpana izlovchilarni samarali boshqarishda doimiy va yaxshi hujjatlashtirilgan qiyinchiliklarga duch keldi.
Ichki ishlar vaziri Shabana Mahmoodning ambitsioz rejasi avvalgi yondashuvlardan sezilarli darajada farq qiladi, bu huquqiy va siyosiy strategiyada misli ko’rilmagan o’zgarishdir.
Aslida, hukumat Ichki Ishlar Vazirligining «majburiyatlari»ga e’tibor qaratishdan vaziyatni nazorat qilish uchun zarur bo’lgan «vakolatlar»ni belgilashga o’tishni maqsad qilgan.
Vazirlar Inson huquqlari to’g’risidagi qonun kabi fundamental konstitutsiyaviy kafolatlarga putur yetkazmasdan, ushbu maqsadlarga erishish uchun nozik muvozanatni saqlashga harakat qilmoqda.
Jinoiy tarmoqlarni yo’q qilish bo’yicha davom etayotgan sa’y-harakatlarni to’ldiruvchi ushbu rejaning markazida qochqin maqomining oqibatlarini tubdan isloh qilish yotadi.
Hozirgi vaqtda himoya berilgan shaxslarga, agar xohlasalar, odatda Buyuk Britaniyada cheksiz muddatga yashashga ruxsat beriladi.
Taklif etilayotgan o’zgarishlarga ko’ra, kelajakda ariza beruvchilar vaqtinchalik «Asosiy himoya» tizimi ostida qabul qilinadi.
Qochqinlar dastlab 30 oylik yashash ruxsatnomasini oladi, bu esa qayta ko’rib chiqiladi. Doimiy monitoringning logistika talablari tashvish uyg’otsa-da, maqsad ularning vatanidagi sharoitlar yaxshilanishi bilan repatriatsiyani rag’batlantirishdir. Ushbu yondashuvning amaliy oqibatlari, ayniqsa Buyuk Britaniyada karera qilib, oila qurganlar uchun, noaniqligicha qolmoqda.
Agar ularning vatani beqaror bo’lib qolsa ham, qochqinlar 20 yil davomida doimiy yashash huquqiga ega bo’lmaydi, agar ular ish yoki ta’lim orqali tezlashtirilgan yo’lni «qozonmasa».
Bundan tashqari, hukumat ishlashga haqli bo’lgan boshpana izlovchilarga moliyaviy yordamni (hozirda haftasiga 49 funt) kamaytirish niyatida, bu taxminan 20 000 kishiga ta’sir qiladi. Boshqalardan o’z xarajatlarini qoplash uchun aktivlarini sotish talab qilinishi mumkin, garchi rasmiylar Daniyaning shaxsiy qimmatbaho narsalarni musodara qilish amaliyoti kabi bahsli siyosatlar bilan bog’liq jamoatchilik bilan aloqalar natijasidan qochishga harakat qilmoqda.
Boshpana arizalari rad etilgan oilalar mamlakatni tark etishga undash uchun moliyaviy yordamini to’xtatishga duch kelishi mumkin.
Biroq, Buyuk Britaniya qonunchiligi bolani «yordamga muhtoj» holatda qoldirishni aniq taqiqlaydi, bu hukumat uchun murosasiz prinsipdir. Boshpana izlayotgan oilalarni qo’llab-quvvatlashni olib tashlashning ushbu fundamental kafolatga mosligi aniqlanishi kerak.
Hozirgi vaqtda Buyuk Britaniyada qonuniy maqomisiz taxminan 700 ga yaqin alban oilasi istiqomat qiladi, ammo Ichki Ishlar Vazirligi ularni repatriatsiya qilishni ustuvor vazifa qilib belgilamagan. Boshpana izlayotgan oilalarni olib tashlash bo’yicha avvalgi urinishlar murakkab bo’lib chiqdi va 15 yil oldin Konservativ-Liberal Demokrat koalitsiya hukumatida sezilarli taranglikni keltirib chiqardi.
Rejaning keyingi bosqichi, vaqt o’tishi bilan amalga oshiriladi, boshpana bo’yicha qaror qabul qilish jarayonini isloh qilishni o’z ichiga oladi.
Daniya tizimini o’rgangan rasmiylar qarorlarni tezlashtirish va adolatni oshirish uchun shunga o’xshash yagona apellyatsiya jarayonini ko’rib chiqmoqda.
Biroq, boshpana bo’yicha qarorlarni «tezlashtirish» bo’yicha avvalgi urinishlar shoshilinchligi va adolatsizligi tufayli sudlarda bekor qilingan.
Bu safar muvaffaqiyatga erishish uchun Ichki Ishlar Vazirligi ilgari erishishga qiynalgan doimiy e’tibor darajasi talab etiladi.
Rejaning muhim elementi – Inson huquqlari bo’yicha Yevropa konventsiyasining 8-moddasini qat’iy talqin qilishdir, bu oilaviy hayot huquqini himoya qiladi. Maqsad Buyuk Britaniya immigratsiya suiiste’mollariga qarshi kurashayotganda o’zining inson huquqlari bo’yicha majburiyatlarini bajarishini ko’rsatishdir.
Sudlarda inson huquqlari to’g’risidagi qonunlarning suiiste’mol qilinishi haqidagi aniq dalillar mavhumligicha qolmoqda. Ichki Ishlar Vazirligi huquqiy bahslarda oilaviy hayot kabi huquqlar qanday qo’llanilishi haqida batafsil statistika taqdim etishi kerak.
Shunga qaramay, Parlament sudyalarga xususiy va oilaviy hayot huquqini Buyuk Britaniyadan shaxslarni olib tashlashda jamoat manfaatlariga qanday muvozanatlash to’g’risida ko’rsatma beruvchi tilni ma’qullashni so’raydi.
Hukumat «oila»ni qonuniy ravishda tor doirada belgilashni rejalashtirmoqda va uni faqat «yaqin» oila a’zolari bilan cheklaydi.
Ushbu chora-tadbirlarning barchasi Strasburgdagi Inson huquqlari bo’yicha Yevropa sudi bilan ziddiyatdan qochish uchun qat’iy ishlab chiqilishi kerak, u yerda Buyuk Britaniyaning haddan tashqari oshirib yuborganligi haqidagi shikoyatlar berilishi mumkin.
Bunday mojaro muqarrar emas. Sud mahalliy kontekstni hisobga olishi kerak va Buyuk Britaniya sud oldida kamdan-kam hollarda, ayniqsa immigratsiya masalalari bo’yicha ish yutqazadi.
Ushbu o’zgarishlarni samarali amalga oshirish vaqt talab etadi va tarixiy precedentlar ikkita muhim ogohlantirishni taklif qiladi.
Birinchidan, Windrush janjali. Bugungi kunga qadar, Ichki Ishlar Vazirligi avvalgi hukumatning «dushmanona muhit» siyosati ostida noqonuniy muhojirlar sifatida noto’g’ri belgilanganidan so’ng hayoti ostin-ustun bo’lgan shaxslarga 116 million funtdan ortiq tovon puli to’ladi.
Ikkinchidan, Yevropa tarixida jamiyat institutlariga bo’lgan ishonchsizlik sodda va qo’zg’atuvchi yechimlarni taklif qiluvchi avtoritar shaxslarning yuksalishiga olib kelgan paytlar bo’lgan.
Vazirlar hozirgi xavf shundaki, noqonuniy immigratsiyani uzoq vaqtdan beri noto’g’ri boshqarish haqiqatan ham zaif bo’lganlarni himoya qilishning Britaniya an’analari va qadriyatlariga tahdid soladi, deb hisoblashadi.
Hukumatdagi bir manbaga ko’ra, bu asosiy siyosatchilar uchun ushbu masalani samarali hal qilish va hal qilish uchun oxirgi imkoniyat bo’lishi mumkin.
Taklif etilayotgan o’zgarishlarga ko’ra, qochqin maqomi vaqtinchalik bo’ladi va Buyuk Britaniyaga kirishning yangi «xavfsiz va qonuniy yo’llari» belgilangan raqamlar bilan yaratiladi.
Olib tashlashga qarshi bir nechta apellyatsiyalarga chek qo’yish va deportatsiyani tezlashtirish rejalari e’lon qilinishi kutilmoqda.
Bosh vazir Shabana Mahmoodni aynan tub islohotlarni amalga oshirish uchun Ichki Ishlar Vazirligiga rahbar etib tayinladi.
Ichki ishlar vaziri muhim siyosiy o’zgarishlarni, jumladan, boshpana izlovchilar doimiy yashash uchun ariza berishdan oldin 20 yil kutish muddatini e’lon qilishi kutilmoqda.
Liviya Qizil Yarim Oy jamiyati Yevropaga yetib borishga uringan 100 ga yaqin muhojirni olib ketayotgan ikkita qayiq ag’darilib ketganini xabar qildi.
«`