Prezident Donald Trampning yaqinda 200 dan ortiq mahsulotga bo’lgan tariflarni bekor qilish qarori muhim siyosiy o’zgarishni anglatadi va uning ma’muriyatining savdo siyosatidagi asosiy tamoyildan sezilarli chekinishni bildiradi.
Prezidentning bu harakati tanqidchilar tomonidan anchadan beri taklif qilinib kelingan edi. Bu prezidentning xarajat bilan bog’liq xavotirlarni hal qilishga qaratilganligi bilan izohlanadi. So’rovlar natijalariga ko’ra, aholining to’lov qobiliyati bilan bog’liq muammolar Oq uyning reytingiga va respublikachilarning saylovdagi imkoniyatlariga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda.
Oziq-ovqat sanoati assotsiatsiyasi (FMI) kabi sanoat guruhlari tariflarning bekor qilinishini (banan va qahva kabi mashhur mahsulotlarga ta’sir qiladi) to’lov qobiliyatini yaxshilash yo’lidagi «muhim qadam» deb baholadi, boshqa biznes tashkilotlari ham shunga o’xshash fikrlarni bildirishdi.
Ammo, tariflarning bekor qilinishining amaliy ta’siri siyosiy ramziylikdan unchalik katta bo’lmasligi mumkin.
Yalening бюджет laboratoriyasining oktyabr oyidagi prognoziga ko’ra, Prezident Trampning tariflari (hozirda importga nisbatan 10% soliq, turli savdo hamkorlariga qo’shimcha yig’imlar bilan) qisqa muddat ichida oziq-ovqat narxlarini 1,9% ga oshirishi kutilgan edi.
Bu ta’sir AQShda oziq-ovqat narxlarining nisbatan barqarorligini hisobga olgan holda e’tiborga loyiqdir. Tarixan AQShdagi oziq-ovqat narxlari 2013 yildan 2021 yilgacha har yili o’rtacha 2% ga oshgan.
Oq uyning buyrug’i barcha oziq-ovqat mahsulotlariga bo’lgan tariflarni bekor qilmasa-da, u qahva, ziravorlar va AQShda ishlab chiqarilishi minimal yoki umuman yo’q bo’lgan tropik mevalar, masalan, banan kabi mahsulotlarga yig’imlarni olib tashlaydi.
Iqtisodchilar va biznes vakillari ushbu buyruq narxlarning pasayishiga, ayniqsa, ushbu turdagi tovarlar uchun hissa qo’shishini va bu o’zgarishlar nisbatan tez ko’rinishini kutishmoqda.
Nyu-Jersi shtatida joylashgan meva importchisi va distribyutori bo’lgan EXP Group prezidenti Entoni Serafino millionlab dollarlik yangi tarif xarajatlarini qoplash uchun avval narxlarni oshirganidan so’ng, yaqin haftalarda narxlarni pasaytirishni kutmoqda.
Uning ta’kidlashicha, iste’molchilar tarifgacha bo’lgan mavjud inventar sotilgach, farqni sezishlari uchun bir necha hafta kerak bo’lishi mumkin. Biroq, u bu qaror sezilarli yengillik berishini kutmoqda.
«Biz shunchaki xarajatlarni o’tkazib yuborardik. Biz faqatgina yuqori narxlarni saqlab qolish uchun narxlarni sun’iy ravishda oshirmaymiz», dedi u.
Shunga qaramay, uy xo’jaliklarining oziq-ovqat byudjetiga umumiy ta’siri nisbatan kamtarona bo’lib qolishi mumkin.
AQSh ayrim toifalar, masalan, yangi mevalar va dengiz mahsulotlari kabi xorijiy ta’minotga jiddiy tayanadi, ammo import odatda AQShliklar tomonidan sotib olinadigan umumiy oziq-ovqat va ichimliklar xarajatlarining 20% dan kamrog’ini tashkil qiladi, deb xabar beradi Qishloq xo’jaligi vazirligi.
Bundan tashqari, AQShga eng yirik xorijiy oziq-ovqat yetkazib beruvchi Meksikadan oziq-ovqat importining ko’pchiligi AQSh, Meksika va Kanada erkin savdo shartnomasi bo’yicha Oq uyning mahsulotlarga oid imtiyozlari tufayli tariflardan allaqachon ozod qilingan edi.
«Siz albatta, alohida mahsulotlarga ta’sirni ko’rasiz», dedi Tufts universiteti oziq-ovqat iqtisodiyoti professori Shon Kesh. «Biroq, men oziq-ovqat narxlarining o’rtacha narxi sezilarli darajada pasayishiga shubha qilaman.»
Oziq-ovqat kompaniyalari konserva mahsulotlarida ishlatiladigan alyuminiy kabi materiallarga tariflardan yuqori xarajatlarga duch kelishda davom etmoqda. Bundan tashqari, vino, pishloq va palma yog’I kabi mahsulotlar tariflardan ozod qilish ro’yxatiga kiritilmagan.
Oziq-ovqat narxlarining yaqinda ko’tarilishi, shuningdek, ish haqi xarajatlarining oshishi va qurg’oqchilik kabi tariflarga aloqasi bo’lmagan omillarni aks ettiradi, bu esa qahva va chorva mollari ta’minotiga ta’sir qildi.
«Agar biz oziq-ovqat mahsulotlari va oziq-ovqat tovarlariga bo’lgan savdo to’siqlarini olib tashlasak, bu AQShda arzonroq oziq-ovqatga olib keladimi? Ma’lum darajada, ha, lekin sezilarli darajada emas, chunki bizning xarajatlarimizning katta qismi xizmatlarga to’g’ri keladi», dedi Kaliforniya universiteti Davis qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti professori Daniel Sumner, chegara nazorati, yuvish, yuk tashish to’lovlari va supermarket ishchilarining ish haqi kabi xarajatlarni keltirib o’tdi.
Umuman olganda, oziq-ovqat narxlari sentyabrgacha bo’lgan 12 oy davomida 2,7% ga oshdi.
Garchi bu hali ham ahamiyatli bo’lsa-da, bu 2022 va 2023 yillarda kuzatilgan keskin o’sishlardan ancha past, o’shanda oziq-ovqat narxlari mos ravishda 11,4% va 5% ga oshgan edi.
Tramp ma’muriyatining rasmiylari oziq-ovqat narxlarining yuqoriligini Bayden ma’muriyatidan meros qolgan muammo sifatida ta’rifladilar va vaziyatni tuzatish uchun vaqt kerak bo’lishidan ogohlantirdilar.
Yangi tariflardan ozod qilish to’g’risida muxbirlar uchun brifingda rasmiylar ta’sir cheklangan bo’lishi mumkinligini tan oldilar va oziq-ovqat do’konlarida narxlarni pasaytirish maqsad ekanligini, ammo aniq emasligini ta’kidladilar.
Walmart, Target va Kroger izoh so’rovlariga javob berishmadi.
Iqtisodchilar oziq-ovqat narxlari boshqa tovarlarga qaraganda ko’proq o’zgarib turishini ta’kidlashmoqda va bu masalaga e’tibor kuchayganini hisobga olsak, ma’lum yengillik bo’lishi mumkin.
Biroq, Kanadadagi Dalhouzi universiteti Agri-Food Analytics Lab direktori Silven Sharlebois hozirgi yuqori narxlar kelajakdagi qarorlarga ta’sir qilishi mumkinligidan ogohlantiradi va dinamikani «to’lqin» ning dokka ta’siri bilan solishtiradi.
«To’lqin ko’tarilib, dokda iz qoldiradi», dedi u. «Tariflar bekor qilinsa ham, bu «ruhiy iz» saqlanib qoladi va sanoat bu izni yodda tutgan holda ishlaydi.»
AQSh o’zining havo va dengiz kampaniyasini AQShga giyohvand moddalar kontrabandasiga qarshi kurashish uchun zarur deb oqladi.
Sobiq FBI direktori Donald Tramp uni sudga berishga chaqirganidan so’ng federal ayblovga duch kelmoqda.
«Mission: Impossible» filmining yulduzi Akademiya mukofotiga to’rt marta nomzod bo’lganidan so’ng faxriy mukofotga sazovor bo’ldi.
Prokurorlarning aytishicha, Indiananing o’zini-o’zi himoya qilish, pozitsiyangni saqlab qol qonuni otishmani oqlamadi.
Jozef Emerson o’z xatti-harakatlarini gallyutsinogen qo’ziqorinlar keltirib chiqargan ruhiy tushkunlik bilan izohladi.