Qizg’in ovoz tizimi bilan qo’llab-quvvatlangan iqlim faollari Braziliyada bo’lib o’tayotgan COP30 iqlim muzokaralarida o’zlarining shoshilinch murojaatlarini kuchaytirish uchun to’planishdi.
Mezbon shahar bo’lmish Belemda namoyishchilar «Amazonkani ozod qiling» kabi shiorlar aytishdi va «Neft, Ko’mir va Gaz» deb yozilgan uchta katta tobutni ko’tarib yurishdi, ularga o’lim farishtasi kiyimidagi odamlar hamrohlik qilishdi.
Tubjoy aholi guruhlari «javob bizdamiz» degan yozuvlar bilan plakatlar namoyish qilishdi, shu bilan birga shishirilgan fil va anakonda qattiq issiqda olomon orasida harakat qilishdi.
Bu 2021-yildan beri namoyishchilarga BMT iqlim muzokaralari tashqarisida namoyish o’tkazishga ruxsat berilgan birinchi holatdir, chunki oldingi uchta sammit ommaviy noroziliklarga cheklovlar qo’yilgan davlatlarda o’tkazilgan.
«Biz qazilma yoqilg’ilar uchun dafn marosimini o’tkazyapmiz», dedi Para federal universitetiga qarashli Hydra Dance teatr guruhi a’zosi Tuga Sintiya BBCga.
«Men bu yerga COP yig’ilishlari va nazariyasi bilan yetarli, degani uchun keldim. Endi amalda harakat qilish vaqti keldi», dedi u.
Tubjoy aholi vakillari, Braziliya yoshlar tashkilotlari va xalqaro faollar marshga qo’shilib, uning safini minglab kishiga yetkazdi.
Tushki quyosh qizdirar ekan, ba’zilar yoqilg’i quyish shoxobchasining soyasida panoh topishdi.
«Qazilma yoqilg’ilar hanuzgacha yoqilmoqda. Biz iqlim o’zgarishining oldingi safida yashash nimani anglatishini juda yaxshi bilamiz», dedi Brianna Fruean, iqlim o’zgarishiga juda moyil bo’lgan pasttekislikdagi Samoa orol davlatidan bo’lgan iqlim faoli BBCga.
«Biz bu yerga ko’plab COPdan so’ng, adolat, qazilma yoqilg’ilarning tugashi uchun marsh qilib keldik», dedi Braziliyada yashovchi 350 nodavlat tashkiloti vakili Ilan.
Ba’zi namoyishchilar «demarkatsiya hozir» degan yozuvlar bilan plakatlar ko’tarib, tubjoy aholi guruhlarining yer egaligini qonuniy tan olishni yoqlab chiqishdi.
Amazonka o’rmonida yuzlab tubjoy aholi guruhlari yashaydi va ular mutaxassislar tomonidan biologik xilma-xillik va o’rmonlarning eng samarali himoyachilari sifatida keng e’tirof etiladi.
Kichikroq birdamlik namoyishlari dunyoning turli joylarida, jumladan, Buyuk Britaniyada ham bo’lib o’tdi.
COP30 o’tkaziladigan joyda xavfsizlik qattiq nazoratga olingan, politsiya xodimlari qalqonlar bilan jihozlangan holda kirish joyini qo’riqlashdi.
Seshanba kuni plakat ko’targan namoyishchilar sammitdagi xavfsizlik perimetrlarini buzib o’tishdi, natijada ikki nafar xavfsizlik xodimi yengil jarohatlandi va joyga ozgina zarar yetdi.
Tubjoy aholi vakillarining ishtiroki ushbu muzokaralar davomida asosiy bahs nuqtasi bo’lib kelgan. Ba’zi tubjoy aholi guruhlari delegatlarga o’z mahsulotlarini sotish uchun COP30 o’tkaziladigan joyning panjara bilan o’ralgan tashqarisida do’konlar ochishdi.
Yig’ilish «tubjoy aholi COP» deb nomlangan bo’lsa-da, ko’plab guruhlar o’rmonlarning kesilishi, yerni himoya qilish va o’z hududlaridagi resurslarni qazib olish bilan bog’liq muammolar yetarlicha hal etilmaganidan xavotir bildirishmoqda.
COP30 muzokaralari shanba kuni ham davom etdi, unda 200 ga yaqin davlat iqlim o’zgarishiga qarshi kurashni rivojlantirishga qaratilgan sa’y-harakatlarda ishtirok etdi.
Dastlabki hafta davomida erishilgan yutuqlar cheklangan bo’lishiga qaramay, ba’zi delegatsiyalar qazilma yoqilg’idan voz kechish bo’yicha oldingi va’dalarni bajarish uchun kelishilgan strategiyani ta’minlashga sodiq ekanliklarini ta’kidlashmoqda.
Braziliya prezidenti Luis Inasio Lula da Silva muzokaralarga mezbonlik qilmoqda va Amazonka o’rmonining ahamiyatini yoritish uchun Belem shaharchasini joy sifatida tanladi.
Biroq, muzokaralar boshlanishidan biroz oldin, uning hukumati Braziliya davlat neft kompaniyasiga Amazonka daryosining og’zida neft qidirishga ruxsat berdi.
Juma kuni Kick Big Polluters Out (KBPO) koalitsiyasi tomonidan ishtirokchilar ro’yxatini tahlil qilish natijasida yig’ilishda qazilma yoqilg’i kompaniyalarining rekord darajadagi delegatlari ishtirok etayotgani aniqlandi.
Tahlilga ko’ra, Belemda 1600 ta lobbist bor, bu oldingi COP yig’ilishiga nisbatan 12% ga ko’pdir.
Biznes rahbarlarining bitimlar tuzishni osonlashtirish uchun muzokaralarda ishtirok etishi odatiy hol.
AQShning muzokaralardan sezilarli darajada chetlashtirilishi bilan taraqqiyot sekinlashdi. Bu mamlakat prezident Donald Trumpning iqlim o’zgarishini «aldov» deb ta’riflaganidan so’ng, muzokaralarga delegatsiya yubormagan birinchi holatdir.
Hafta boshida iqlim sohasidagi yetakchi rahbarlar guruhi sammitdan iqlim o’zgarishi haqidagi faktlar «qo’llab-quvvatlanishini» ta’minlashni so’rab xat bilan murojaat qildi.
O’nta davlat COP30 da Iqlim o’zgarishi bo’yicha axborot yaxlitligi bo’yicha global tashabbus tomonidan boshlangan Iqlim o’zgarishi bo’yicha axborot yaxlitligi deklaratsiyasini qo’llab-quvvatladi.
Deklaratsiya iqlim bo’yicha dezinformatsiyaga qarshi kurashish va iqlim masalalari bo’yicha dalillarga asoslangan ma’lumotlarni targ’ib qilish bo’yicha xalqaro majburiyatlarni o’rnatishga qaratilgan.
Iqlim o’zgarishining asosiy sabablarini bartaraf etish va mamlakatlarga global isishga moslashishda yordam berish kabi asosiy masalalarga kelsak, Braziliya muzokaralar ilgari kelishilgan bitimlar va va’dalarni amalga oshirish uchun aniq harakatlarni ta’minlashga va’da berdi.
Muzokaralar kelasi haftagacha davom etishi rejalashtirilgan.
Qazilma yoqilg’ilarni yoqish natijasida karbonat angidrid gazi chiqishi 2025-yilda yangi rekordga yetishi bashorat qilingan, ammo tez orada eng yuqori cho’qqisiga chiqishi mumkin.
COP30 iqlim simulyatsiyasi muzokarasi Belfast qasriga 28 ta maktab o’quvchilarini olib keldi.
BMTning iqlim muzokaralarida 200 dan ortiq delegatsiya, jumladan, dunyo yetakchilari ishtirok etmoqda.
Namoyishchilar, ba’zilari an’anaviy tubjoy liboslarini kiygan holda, BMT iqlim sammitining xavfsizlik liniyalarini buzib o’tishdi.
Dunyoda iqlimni inkor etish va soxta xabarlarni «mag’lub etish» kerak, dedi Braziliya prezidenti Lula da Silva BMT iqlim sammitida.