O’tgan hafta davomida Xitoy va Yaponiya o’rtasida keskinlik kuchayib, o’zaro so’z janjaliga aylanib ketdi.
Bahs Yaponiyaning yangi Bosh vaziri Sanae Takaichining, Xitoy Tayvanga hujum qilsa, Yaponiya o’zining o’zini himoya qilish kuchlarini joylashtirishi mumkinligi haqidagi izohlaridan kelib chiqqan.
Shundan so’ng, har ikki davlatning tashqi ishlar vazirliklari rasmiy norozilik bildirishdi va Xitoy diplomatining so’zlari ba’zilar tomonidan Takaichiga qarshi tahdid sifatida talqin qilindi.
Mojaro Xitoy va Yaponiya o’rtasidagi tarixiy adovatni, shuningdek, Tayvanning suvereniteti atrofidagi uzoq yillik «strategik noaniqlikni» yoritib beradi.
Mana vaziyatning qisqacha tavsifi.
Keskinliklar o’tgan juma kuni Yaponiyadagi parlament sessiyasida paydo bo’ldi, o’shanda muxolifatchi qonun chiqaruvchi Takaichidan Tayvandagi qanday holatlar Yaponiya uchun hayotga tahdid soluvchi vaziyatni keltirib chiqarishi mumkinligi haqida so’ragan edi.
Takaichi javob berdi: «Agar jangovar kemalar va kuch ishlatilsa, qanday o’ylashingizdan qat’i nazar, bu hayotga tahdid soluvchi vaziyatni keltirib chiqarishi mumkin».
Yaponiyaning 2015-yildagi xavfsizlik qonuniga ko’ra, «hayotga tahdid soluvchi vaziyat» – bu uning ittifoqchilariga qilingan va Yaponiyaga ekzistensial tahdid soluvchi qurolli hujumga ishora qiluvchi huquqiy atama. Bunday hollarda Yaponiyaning o’zini himoya qilish kuchlariga javob berishga ruxsat beriladi.
Pekin Takaichining so’zlariga keskin munosabat bildirdi, Xitoy tashqi ishlar vazirligi ularni «qo’pol» deb ta’rifladi.
Shanba kuni Xitoyning Yaponiyadagi Osaka shahridagi konsuli Xue Jian Takaichining parlamentdagi izohlari haqidagi yangiliklar maqolasini X ijtimoiy tarmog’ida baham ko’rdi va o’z izohini qo’shib, «o’zini tiqishtirgan iflos boshni kesib tashlash kerak» dedi.
Yaponiyaning bosh kotibi Minoru Kihara dushanba kuni jurnalistlarga Xue so’zlarining maqsadi «aniq bo’lmasligi mumkin», ammo ular «juda nomaqbul» ekanligini aytdi.
Tokio Xue so’zlari yuzasidan Xitoyga norozilik bildirdi, Pekin esa Takaichining izohlari yuzasidan Yaponiyaga norozilik bildirdi.
Xue post o’chirib tashlangan bo’lsa-da, diplomatik oqibatlar davom etmoqda.
Seshanba kuni Takaichi o’z so’zlarini qaytarib olishdan bosh tortdi va ularni «hukumatning an’anaviy pozitsiyasiga mos» deb himoya qildi. Biroq, u kelajakda aniq stsenariylar haqida izoh berishda ehtiyotkorroq bo’lishini ta’kidladi.
Ikki davlat o’rtasida 19-asrda bo’lib o’tgan qurolli to’qnashuvlar va Ikkinchi jahon urushi davrida Yaponiyaning Xitoyda shafqatsiz harbiy kampaniyasi bilan boshlangan uzoq adovat tarixi mavjud.
Tarixiy noroziliklar ikki tomonlama munosabatlarda bahs nuqtasi bo’lib qoldi. Shinzo Abening shogirdi bo’lgan Takaichining yaqinda ko’tarilishi kelgusida keskinliklar kuchayishi mumkinligini ko’rsatadi.
Konservativ yetakchi AQSh bilan yaqinroq aloqalar o’rnatishga intilmoqda va Yaponiya mudofaa xarajatlarini oshirishga va’da berdi, bu esa Pekinda xavotir uyg’otdi.
Takaichi Xitoyga nisbatan qat’iy pozitsiyasi bilan tanilgan va uzoq vaqtdan beri Tayvanni qo’llab-quvvatlab keladi.
U ilgari Tayvanni blokadaga olish Yaponiya uchun tahdid solishi va Yaponiya Xitoyning bosqinining oldini olish uchun o’z qo’shinlarini safarbar qilishi mumkinligini aytgan edi.
Xitoy, ayniqsa, Pekin o’z hududining bir qismi deb da’vo qiladigan o’zini o’zi boshqaradigan orol Tayvanga nisbatan sezgir. Xitoy Tayvanni tortib olish uchun kuch ishlatishni istisno qilmaydi, bu pozitsiya Tapeyni va uning mintaqadagi ittifoqchilarini tashvishga solmoqda.
Shu oyning boshida Pekin Takaichini Janubiy Koreyada bo’lib o’tgan APEC sammiti doirasida Tayvan rasmiysi bilan uchrashgan fotosuratlarini e’lon qilganidan so’ng, uni Xitoyning yagona tamoyilini buzganlikda aybladi.
Yaponiya bosh vazirining so’nggi izohlari mamlakatning Tayvan maqomi bo’yicha an’anaviy ravishda egallagan noaniq pozitsiyasidan chekinishni anglatadi.
Bu AQShning «strategik noaniqlik» siyosati bilan mos keladi, bu esa Xitoyning bosqini sodir bo’lgan taqdirda Tayvanni qanday himoya qilish borasida noaniqligicha qolishni nazarda tutadi.
O’nlab yillar davomida bu noaniqlik Xitoyni taxmin qilishga majbur qilib, iqtisodiy aloqalarning rivojlanishiga imkon berish bilan birga, to’xtatuvchi vosita bo’lib xizmat qildi.
Yaponiya hukumatining rasmiy pozitsiyasi shundan iboratki, u Tayvan masalasi tinch yo’l bilan muzokaralar orqali hal etilishiga umid qiladi va Yaponiya rasmiylari, odatda, xavfsizlik masalalari muhokamasida Tayvanni tilga olishdan qochishadi.
Agar ular tilga olgan taqdirda ham, ular Pekinning qattiq tanqidiga duch kelishadi.
2021-yilda o’sha paytdagi Bosh vazir o’rinbosari Taro Aso, agar bosqin sodir bo’lsa, Yaponiya AQSh bilan birga Tayvanni himoya qilishi kerakligini aytganida, Pekin uning so’zlarini qoraladi va Yaponiyaga «xatolarini tuzatishni» buyurdi.
So’nggi keskinlikda Xitoy tashqi ishlar vazirligi Takaichining so’zlari «Xitoyning ichki ishlariga qo’pol aralashuv» ekanligini aytdi.
«Tayvan – bu Xitoyning Tayvani», – dedi vazirlik vakili Lin Jian dushanba kuni bo’lib o’tgan brifingda va Xitoy bu masalada «hech qanday xorijiy aralashuvga toqat qilmasligini» qo’shimcha qildi.
«Yaponiya rahbari ‘Tayvan mustaqilligi’ separatist kuchlariga qanday signal bermoqchi? Yaponiya Xitoyning asosiy manfaatlariga qarshi chiqishga va uning qayta birlashishini to’xtatishga tayyormi?» – deya qo’shimcha qildi u.
Manchester bu hafta birinchi marta Hyper Japan festivaliga mezbonlik qiladi.
Professor Nik Megoranning aytishicha, Aka orolidagi piknik 1914-yilgi Rojdestvo kunidagi sulh kabi ajoyib.
Keighley shahridagi Kliff qasri muzeyidagi Yaponiya ko’rgazmasida Xokusai va Xirosigening asarlari namoyish etilgan.
Politsiya Iris Xsiehning «to’satdan o’limi»ni qotillik deb qayta tasnifladi va Nameweeni hibsga oldi.
Franchayza Osiyoda efirga uzatilgan ko’plab superqahramonlar shoulari uchun ilhom manbai hisoblanadi.