Manbalarga ko’ra, Ichki ishlar vaziri shu oyning oxirida mamlakatning immigratsiya va boshpana olish tartib-qoidalarini sezilarli darajada qayta ko’rib chiqishni e’lon qilishi kutilmoqda.
Xabar qilinishicha, Shabana Mahmud o’zining taklif qilinayotgan chora-tadbirlari uchun Evropadagi eng qat’iy deb tan olingan Daniya tizimidan ilhom olmoqda.
Ma’lum bo’lishicha, rasmiylar Daniyaning oilani birlashtirish bo’yicha qat’iyroq qoidalari va ko’pchilik qochqinlarga faqat vaqtinchalik yashash huquqini berish amaliyotini o’rganmoqda.
Mahmud Buyuk Britaniyaga odamlarni jalb qiladigan rag’batlantirishlarni kamaytirish, shu bilan birga qonuniy asosga ega bo’lmaganlarni deportatsiya qilish jarayonini soddalashtirishni maqsad qilgan.
Biroq, Daniya modelini qabul qilish uning o’z partiyasi ichida qarshilikka uchradi, chap qanotdagi Leyboristlar partiyasi deputatlaridan biri uni haddan tashqari «qattiq» va o’ng qanot mafkuralarini eslatuvchi deb ta’rifladi.
Sentyabr oyida bo’lib o’tgan Leyboristlar konferensiyasida Mahmud Britaniya chegaralarini nazorat qilishni qayta tiklash uchun «zarur bo’lgan har qanday choralarni» ko’rishga va’da berdi.
U Daniyaning boshpana olish bo’yicha arizalarni tasdiqlashni 40 yillik eng past darajaga tushirishdagi muvaffaqiyatini qoyil qoldirganini aytdi, bundan 2020 yil mustasno, bu pandemiya bilan bog’liq sayohat cheklovlari ta’sirida edi.
Manbalar BBCga Ichki ishlar vazirligining yuqori martabali amaldorlari o’tgan oyda Buyuk Britaniya uchun potentsial moslashuvlarni baholash uchun Kopengagenga yuborilganini tasdiqladi.
Daniyada xorijiy rejim tomonidan shaxsan nishonga olingan qochqinlarga himoya berilishi mumkin.
Biroq, mojarolardan qochib qutulib, boshpana olishga muvaffaq bo’lganlarning aksariyatiga endi mamlakatda faqat vaqtinchalik asosda yashashga ruxsat beriladi.
Daniya hukumati o’z vatanini xavfsiz deb hisoblaganda, ular qaytarilishi mumkin.
Daniyada uzoq vaqt yashaganlar uchun doimiy yashash huquqini olish uchun zarur bo’lgan muddat uzaytirildi va to’liq vaqtli ish bilan ta’minlash kabi qo’shimcha shartlar qo’yildi.
Buyuk Britaniya Ichki ishlar vazirligi rasmiylari, shuningdek, Daniyaning oilani qayta birlashtirish bo’yicha qat’iyroq qoidalariga qiziqish bildirishdi.
Agar qochqinga Daniyada yashash huquqi berilgan bo’lsa, qochqin ham, ularga qo’shilish uchun ariza bergan sherigi ham kamida 24 yoshda bo’lishi kerak.
Daniya hukumati bu talab majburiy nikohlarning oldini olishga qaratilganligini ta’kidlaydi.
Daniyada yashayotgan sherik uch yil davomida nafaqa olmagan bo’lishi, moliyaviy kafolatni ta’minlashi va ikkala sherik ham dan tilidan imtihon topshirishi kerak.
Aholisining 50% dan ortig’i Daniya hukumati tomonidan «G’arbiy bo’lmagan» kelib chiqishi deb hisoblangan hududlardan bo’lgan «parallel jamiyatlar» deb belgilangan uy-joy mulklarida yashovchi qochqinlar oilani birlashtirish huquqiga ega emaslar.
Ushbu qonun, shuningdek, davlatga «parallel jamiyatlar» toifasiga kiruvchi ko’p qavatli uylarni sotish yoki buzishga ruxsat beradi, munozaralarga sabab bo’ldi. Daniya hukumati o’zining maqsadi integratsiyani kuchaytirish ekanligini ta’kidlaydi, Evropa Ittifoqining yuqori sudining katta maslahatchisi esa buni shu yil boshida etnik kelib chiqishiga ko’ra kamsitish deb ta’rifladi.
Sentyabr oyida Buyuk Britaniya Ichki ishlar vazirligi Qochqinlar oilasini birlashtirish sxemasi bo’yicha yangi arizalarni to’xtatib qo’ydi, yangi qoidalar loyihasi ishlab chiqilmoqda.
Sentyabrgacha bo’lgan sxema bo’yicha erlar, sheriklar va 18 yoshgacha bo’lgan qaramog’idagi shaxslarga boshqa muhojirlarga qo’llaniladigan daromad va ingliz tili bo’yicha bilim talablariga javob bermasdan Buyuk Britaniyaga kirishga ruxsat berilgan.
Mahmud Buyuk Britaniyaning qayta ko’rib chiqilgan oilani birlashtirish qoidalarini e’lon qilganda Daniya yondashuvini to’liq takrorlashi dargumon bo’lsa-da, u yanada cheklovchi yo’nalish bo’yicha choralarni amalga oshirishi mumkin.
O’tgan hafta BBC, shuningdek, Daniya immigratsiya tizimining ishlashini o’rganish uchun Daniyaga sayohat qildi.
Mahmudning hamkasbi, Daniya immigratsiya va integratsiya vaziri Rasmus Stoklund Leyboristlarning qardosh partiyasi bo’lgan Sotsial-demokratlar a’zosi.
U shunday dedi: «Biz qonunlarimizni ko’p jihatdan kuchaytirdik.
«Biz ko’proq odamlarni o’z vatanlariga qaytaryapmiz. Biz Daniyada oilani qayta birlashtirishni juda qiyinlashtirdik.
«Agar siz jinoyat qilsangiz, siz tezroq haydalasiz. Va biz odamlarga o’z uylariga ixtiyoriy ravishda qaytishlariga yordam berish uchun turli xil dasturlarni amalga oshirdik.»
Buyuk Britaniya hukumati Daniyaning boshpana izlovchilarga o’z vatanlariga qaytishlari uchun katta miqdorda – 24 000 funt sterlingga teng miqdorda pul taklif qilish, shu jumladan bolalarining ta’limi xarajatlarini qoplash kabi misolga amal qilishiga hech qanday ishora yo’q.
Biroq, BBCning xabar berishicha, Stoklund bayon qilgan ba’zi narsalar Ichki ishlar vazirligi tomonidan diqqat bilan o’rganilmoqda.
Stoklundning so’zlariga ko’ra, immigratsiya va integratsiya bo’yicha qat’iyroq siyosat Buyuk Britaniyaga qaraganda aholisi kamroq bo’lgan kichikroq davlat bo’lgan Daniya jamiyatining tuzilishini himoya qilishga qaratilgan.
«Biz bu yerga kelgan odamlardan ishtirok etishlarini va ijobiy hissa qo’shishlarini kutamiz, agar ular buni qilmasa, ularga xush kelibsiz deyilmaydi», dedi u.
Daniyada – Buyuk Britaniyada bo’lgani kabi – Evropa Inson huquqlari konventsiyasi (EIHK) xorijiy jinoyatchilarni chiqarib yuborishni murakkablashtiradimi, degan siyosiy munozara davom etmoqda.
Buyuk Britaniya hukumati singari, Stoklund ham EIHKdan chiqishni yoqlamaydi, lekin o’zgartirishlar kiritilishi mumkinligiga ishonadi.
Daniya hukumati potentsial o’zgarishlarni o’rganish uchun ko’rib chiqishni boshladi va Stoklund o’zining britaniyalik hamkasblari bilan umumiy til topa olishini ko’rsatdi.
«Boshqa davlatlar ham xuddi shunday tashvishlarga ega ekanligini va Daniyadagi ko’pchiligimiz kabi xafa bo’layotganini eshitganimda, buni ijobiy baholayman.»
Xabar qilinishicha, Mahmud imkon qadar tezroq Stoklund bilan uchrashishga intilmoqda.
Leyboristlar vazirlari uchun Daniyadan olinadigan siyosiy ham, amaliy ham saboqlar bor.
2015 yilda mamlakatda markaziy-so’l hukumat qiyinchiliklarga duch kelgan edi va o’ng qanot populist partiya so’rovlarda o’z o’rnini egallab borar edi, immigratsiya saylovchilar uchun tobora ortib borayotgan muammoga aylandi.
Bugungi kunda Buyuk Britaniya bilan o’xshashliklar mavjud, chunki Reform UK Leyboristlar partiyasidan o’zib ketmoqda.
Downing Street markaziy-so’l partiyaning qanday qilib muvaffaqiyatli tarzda Nayjel Farajning Evropa parlamentidagi UKIP sobiq ittifoqchisi Daniya Xalq partiyasini mag’lub etib, hokimiyatni qayta tiklaganini bilishga qiziqmoqda.
Sotsial-demokratlarning atrof-muhit bo’yicha vakili Ida Aukening ta’kidlashicha, immigratsiya bo’yicha yanada qat’iy pozitsiyani qabul qilish boshqa sohalarda progressiv siyosatni amalga oshirish uchun joy yaratdi.
«Biz uchun bu biz qilishni xohlaydigan narsalar bo’yicha ishlash uchun litsenziya edi», dedi u.
«Biz ma’lumotli, ijtimoiy ta’minotga ega bo’lgan ishchi kuchiga ega bo’lishni xohlaymiz va biz yashil o’tishni amalga oshirishni xohlaymiz.
«Va biz bu qat’iy migratsiya siyosatiga ega bo’lmasak, buni hech qachon qila olmas edik.»
Buyuk Britaniyadagi ba’zi yuqori martabali vazirlar bu argumentni ishonchli deb hisoblashadi.
Tanqidchilar Buyuk Britaniya bilan o’xshashliklar bo’lsa-da, Daniyadagi vaziyat boshqacha ekanligini ta’kidlashadi.
Mamlakat Shimoliy dengiz yoki Boltiq dengizidan kelayotgan kichik qayiqlar bilan to’qnash kelmayapti.
Daniya tili ingliz tili kabi keng tarqalmagan, shuning uchun til talablari ba’zi potentsial qochqinlarni to’xtatib qo’yishi mumkin.
Sotsial-demokratlar parlamentariylarining aksariyati qat’iyroq siyosat bo’yicha kelishuvga erishgan bo’lsalar-da, ba’zi Leyboristlar partiyasi deputatlari orasida katta xavotir bor.
Rasman e’lon qilinmagan ba’zi Leyboristlar partiyasi deputatlari Daniya siyosatini Buyuk Britaniyaga ko’chirishga qarshi ekanliklarini bildirishdi.
Partiyaning chap qanotida sobiq frontbencher Klayv Lyuis Reform UKni mag’lub etish uchun Daniya tizimini qabul qilishga qattiq qarshi chiqdi.
«Daniyaning Sotsial-demokratlari men qattiq yondashuv deb ataydigan immigratsiyani qabul qilishdi», dedi u.
«Ular biz o’ng qanot deb ataydigan ko’plab gapirish nuqtalarini qabul qilishdi.
«Leyboristlar Reformga moyil bo’lgan ba’zi saylovchilarni qaytarib olishlari kerak, lekin siz buni progressiv ovozlarni yo’qotish hisobiga qila olmaysiz.»
Nottingem Sharqiy Leyboristlar partiyasi deputati va Leyboristlarning Sotsialistik kampaniya guruhi a’zosi Nadia Uittomning ta’kidlashicha, bu «xavfli yo’l» bo’ladi va Daniya siyosatining ba’zilari, ayniqsa «parallel jamiyatlar» bilan bog’liq bo’lganlar «shubhasiz irqchilik»dir.
«Menimcha, bu – axloqiy, siyosiy va saylov nuqtai nazaridan – to’xtash nuqtasidir», dedi u BBC Radio 4ning Bugun dasturida.
Biroq, Stok-on-Trent markaziy Leyboristlar partiyasi deputati Gareth Snellning ta’kidlashicha, Daniyaga o’xshash siyosatlarni «o’rganishga arziydi» va uning saylovchilari Buyuk Britaniyadagi hozirgi tizimga ishonmaydilar va uni «tabiatan adolatsiz» deb biladilar.
Uning ta’kidlashicha, agar boshpana o’z vatanlariga xavfsiz tarzda qaytib, o’z jamoalarini qayta qurishda yordam bera oladigan shaxslarga taqdim etilsa, «biz buni qo’llab-quvvatlashimiz kerak.»
Angliyaning Midlands va Shimoliy qismidagi «Qizil devor» o’rindiqlarida 50 nafar Leyboristlar partiyasi deputatlarini boshqaradigan Jo Uayt ham vazirlarning Daniya yo’nalishida yanada oldinga siljishini xohlardi.
Uning ta’kidlashicha, agar Leyboristlar ba’zi boshpana izlovchilardan o’zlarining turar joylari xarajatlariga hissa qo’shishni talab qilish kabi siyosatni qabul qilmasa, og’ir siyosiy narx to’laydi.
«Oqibatlari shundan iboratki, biz bosh saylovga kiramiz, unda Reform ko’pchilik Leyboristlar o’rindiqlarida eng katta raqib bo’ladi … va biz yo’q qilinamiz.»
Immigratsiya: Daniya yo’li 9-noyabr, yakshanba kuni GMT vaqti bilan 13:30 da BBC Radio 4da efirga uzatiladi va hozir BBC Soundsda mavjud.
Daniya buyuk futbolchisi Kristian Eriksen dastlab klubning hujjatli filmlar seriyasida ishtirok etishni xohlamagani uchun Ureksamni rad etdi.
Rasmiylarning ta’kidlashicha, tergov yo’nalishlari to’g’ri olib borilmagan holatlar mavjud.
Ichki ishlar vaziri janubiy Londonda noqonuniy ishlashga qarshi qaratilgan politsiya operatsiyasini nazorat qilar ekan, BBCga murojaat qildi.
Anna Turli Grangtaunning «dahshatli» tartibsizligidan keyin politsiyaga zudlik bilan yordam ko’rsatishga chaqirdi.
Fan, innovatsiyalar va texnologiyalar qo’mitasi raisining ta’kidlashicha, «ishonchli texnik choralar» telefon o’g’irliklarini kamaytirishga yordam berishi mumkin.