Rahbarga rad javobini berish qiyinligi – bu professional to’siq.
Ko’p sohalarda ishchilar shaxsiy chegaralarni belgilashdan ko’ra, kutgandan ham yuqori natijalarga erishishni ustun qo’yadilar.
Lekin nazorat qilinmagan maqsadlar haddan tashqari ishlashga, shaxsiy vaqtga tajovuz qilishga va ish-hayot muvozanatini buzishga olib kelishi mumkin.
Mutaxassislar bu xavfni kamaytirish uchun aniq chegaralarni belgilashni tavsiya qiladilar.
Karyera strategiyasi bo’yicha mutaxassis Helen Tupper, Squiggly Careers asoschilaridan biri, bu chegaralarni mustahkamlash uchun nozik lingvistik o’zgarishni taklif qiladi.
U «qila olmayman» iborasini «qilmayman» iborasi bilan almashtirishni maslahat beradi.
Tupperning so’zlariga ko’ra, «qila olmayman» iborasi muzokara uchun joy qoldiradi va boshqalarni sizning cheklovlaringizga qarshi chiqishga undaydi.
Aksincha, «qilmayman» iborasi yanada qat’iy va kam bahsli pozitsiyani taqdim etadi.
Misol tariqasida, Tupper shunday deyishni taklif qiladi: «Men chorshanba kunlari soat 17:00 dan keyin yig’ilishlarda qatnashmayman, chunki menda bolalarni parvarish qilish majburiyatlari bor.»
Model va oshpazlik shaxsi Lorraine Pascale shunday chegaralarni o’rnata olmaganligi oxir-oqibatda charchashga olib kelganini tan oladi.
Televideniye faoliyatidan tashqari, u Covent Gardenda qandolat do’konini ochdi va bir nechta pazandachilik kitoblarini yozdi, bularning barchasi qizini tarbiyalash bilan birga amalga oshirildi.
«Men yo’q deyishga usta emas edim», dedi Pascale.
«Yoqish istagi va tashqi bosimlar ta’sirida men shunchaki oldinga siljishda davom etdim», dedi u The Woman’s Hour Guide to Life ga.
Pascale o’zining mukammallikka intilishi, shu jumladan o’z kitoblaridagi har bir retseptni shaxsan tasdiqlashi vaziyatni yanada og’irlashtirganini qo’shimcha qildi.
Pascale uchun charchash ham jismoniy, ham psixologik alomatlarda, shu jumladan pishiriqqa kuchli nafratda namoyon bo’ldi.
«Bu butun tanamning javobini qo’zg’atdi – ko’kragimdagi siqilish», deb tushuntirdi u. «Men ichki ziddiyatni, o’zimni ayblashni, aybdorlikni va kuchli charchoqni his qildim.»
Pascalening tajribasi shuni ko’rsatadiki, charchash barcha darajadagi shaxslarga ta’sir qilishi mumkin, garchi tadqiqotlar ayollarga ko’proq ta’sir qilishini ko’rsatsa-da, qisman qo’shimcha oilaviy majburiyatlar tufayli.
O’zining shaxsiy tajribasidan ilhomlangan «The Burnout Doctor» kitobining muallifi doktor Claire Ashley, ish kunini tugatish uchun doimiy tartibni saqlash miyaga stress siklini yakunlashga va dam olishdan foyda olishga imkon beradi, deb hisoblaydi.
Biroq, doktor Ashleyning ta’kidlashicha, eng samarali yechim maqsadlarni joriy imkoniyatlar bilan moslashtirishdir.
«Hozirgi ruhiy va hissiy resurslaringizni hisobga olgan holda, maqsadlaringiz realmi yoki yo’qligini baholang», deydi u.
Pascale uchun bu ovqat pishirishdan tanaffus qilish va terapiyaga murojaat qilishni o’z ichiga olgan, bu unga o’zining taassurot qoldirishga bo’lgan ehtiyoji bolaligidan ota-onasiz qolganligidan kelib chiqqanini anglashga yordam berdi.
O’shandan beri u psixologiya bo’yicha tahsil oldi va o’zini «ancha yaxshi» his qilayotganini, asta-sekin ovqat pishirishga katta niyat bilan qaytayotganini xabar qildi.
Stress va uzoq soatlar ko’p ishlarga xos bo’lsa-da,
statistika ishchilarning sinish nuqtasiga yetayotganining tashvishli o’sishini ko’rsatadi.
Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, o’n nafar ishchidan to’qqiz nafari o’tgan yili yuqori yoki o’ta yuqori darajadagi bosim yoki stressni boshdan kechirgan.
Shuni ta’kidlash muhimki, stress yoki charchoq his qilish klinik charchoqni boshdan kechirishdan farq qiladi, garchi bu atamalar ko’pincha bir-birining o’rnida ishlatilsa ham.
Doktor Ashley klinik charchoqning uchta asosiy alomatini aniqlaydi: charchoq, ajralish va ishlashning pasayishi.
Charchoq tashxisi uchun uchta alomatning barchasi mavjud bo’lishi kerak, garchi ularning ba’zilarini boshdan kechirish xavfning ortganligini ko’rsatishi mumkin.
Tupper kelajakdagi maqsadlarga faqatgina e’tibor qaratishdan ko’ra, yutuqlarni tan olish va nishonlash muhimligini ta’kidlaydi.
U, shuningdek, professional o’sishga yanada moslashtirilgan yondashuvni rivojlantirish uchun hamkasblar bilan solishtirishdan qochishni taklif qiladi.
Hamma ham ish so’rovlarini rad etish imkoniyatiga ega emasligini tan olib, ayniqsa korporativ yoki ierarxik muhitda,
NHS psixiatri va «Burnout-Free Working» kitobining muallifi doktor Richard Duggins chegaralarni belgilashda qiynalayotgan bemorlarga tez-tez maslahat beradi.
U ishchilarni kompaniyadagi lavozimidan qat’i nazar, rahbarlari bilan muloqot qilishga undaydi.
«Aksariyat ish beruvchilar, hatto talabchan deb hisoblanganlar ham, charchoqning oldini olish barcha ishtirokchilarga foyda keltirishini anglaganlarida, o’zgarishlar qilishga tayyor.»
U chegaralarni belgilash, yordam so’rash yoki ish yukini sozlash foydali bo’lishi mumkinligini taklif qiladi. Biroq, ish joyi muhiti o’zgarishsiz qolsa, odamlar o’zlarini himoya qilish uchun o’zgarishlar qilishlari kerak bo’lishi mumkin.
Hayot bosqichlarining ta’sirini tan olish ham foydali bo’lishi mumkin, deb ta’kidlaydi doktor Ashley.
«To’liq bo’lmagan ish kuni ishlayotgan yoki oilaviy majburiyatlarga ega bo’lgan xodim yoshroq hamkasbi kabi ish yukini ko’tara olmasligini tan olish o’rinli.»
Pascale to’g’ri ta’kidlaganidek: «Maqsadga intilish maqtovga sazovor, lekin tez-tez yo’q deyishni o’rganish muhim.»
Bu yerga obuna bo’ling va butun dunyo bo’ylab ko’tarinki hikoyalar va ajoyib odamlar haqida haftalik yangiliklarimizni oling.
Ed Miliband energiya xarajatlarining doimiy kamayishini ta’minlash uchun Buyuk Britaniyaning toza energiya sektorini rivojlantirish zarurligini ta’kidlamoqda.
Ish bozoridagi qiyinchiliklar 80 ta lavozimga ariza topshirgan, lekin hech qanday natijaga erishmagan shaxs misolida ko’rsatilgan.
Eng kam ish haqini to’lamagani uchun 10 million funtdan ortiq jarimaga tortilgan 500 ga yaqin ish beruvchilar ro’yxati e’lon qilindi.
Yangi mehnat qonuniga ko’ra, yillik ishdan tashqari vaqt 150 soat bilan cheklangan, standart 40 soatlik ish haftasi saqlanib qolgan.
Sean O’Hara o’zining migren alomatlarini «doimiy uruvchi og’riq» deb ta’riflaydi.