Hamas tomonidan Gazoda birinchi garovga olinganlar ozod etilib, Isroilga olib ketilib, so‘ngra vertolyotda Petah Tikvadagi Rabin tibbiyot markaziga yetkazilgach, doktor Mixal Shtayman ularni oltinchi qavatga kuzatib qo‘yadi. U yerda shisha eshik ochilib, 700 kundan ortiq asirlikdan so‘ng ularning eng yaqin oila a’zolari bilan uzoq kutilgan uchrashuvi bo‘lib o‘tadi.
«Bu imtiyoz», deydi hamshiralik ishi bo‘limi boshlig‘i. «Men 70 yoki 80 yoshga kirganimda, aynan shu lahzalarni eslayman. Ular hamshira, ona, ayol, isroillik sifatida juda ko‘p qadriyatlarni anglatadi.»
Isroil va Hamas o‘rtasidagi kelishuvga ko‘ra, yigirmata tirik garovga olingan shaxs ozod etilishi kutilmoqda, ularning bir nechtasi ushbu kasalxonaga olib kelinadi.
Bu ixtisoslashgan garovga olinganlar bo‘limi faollashtirilgan uchinchi holatdir. BBC shanba kuni bo‘limga tashrif buyurdi, bu tibbiyot xodimlari o‘z qaramog‘idagi garovga olinganlarning shaxsini bilib olgan vaqtga to‘g‘ri keldi.
«Asirlik tibbiyoti degan soha yo‘q va biz uni yaratish jarayonidamiz», dedi doktor Shtayman shanba kuni BBCga, guruh davolashadigan garovga olinganlar haqida ma’lumot olgandan so‘ng.
Doktor Shtaymanning so‘zlariga ko‘ra, xodimlar 2023-yil noyabr va shu yilning yanvar oyida garovga olinganlarni ozod qilishdan ikkita muhim saboq olgan.
Birinchisi, uzoq vaqt asirlikda bo‘lgan garovga olinganlarning tajribasini tushunishga intilib, «tibbiy detektiv» bo‘lish zarurati.
O‘tmishdagi garovga olinganlarning holatlarida, ular ko‘pincha ozib ketgan, kishanlangan va zo‘ravonlikka duchor bo‘lgan, «ularning qon tahlillari, fermentlarida darhol izoh berib bo‘lmaydigan anomaliyalar mavjud edi.»
Guruh shuningdek, alomatlar ozodlikka chiqqanidan keyin bir necha kun yoki hatto haftalar davomida namoyon bo‘lmasligi mumkinligini ham o‘rgandi.
«Asirlik tanada o‘chmas iz qoldiradi. Siz barcha qatlamlarni ko‘rasiz. Ularning tanasi va ruhiga ta’sirini to‘liq tushunish uchun vaqt kerak», deb tushuntirdi u.
«Biz hali ham yanvar va fevral oylarida ozod qilingan garovga olinganlarga yordam ko‘rsatmoqdamiz va har hafta yangi muammolarni aniqlashda davom etamiz.»
Ikkinchi saboq sabr-toqat va yetarli vaqtning muhimligiga qaratilgan. Oziqlantiruvchi mutaxassislar, ijtimoiy xodimlar, ruhiy salomatlik bo‘yicha mutaxassislar va tibbiyot xodimlarining keng qamrovli guruhi zarur.
Bundan tashqari, ozod qilingan har bir garovga olingan shaxsning shaxsiy xonasining eshigiga «bezovta qilmang» belgisi qo‘yiladi. Mehmonxonaga o‘xshash muhitning ongli ravishda yaratilgan aks-sadosi, g‘amxo‘rlik paketlari, yumshoq mebellar va muloyim yorug‘lik kasalxona karavoti va monitorlarining mavjudligini to‘ldiradi. Agar garovga olinganlar tunni yolg‘iz o‘tkazmaslikni afzal ko‘rsalar, sherigi yoki qarindoshi ular bilan qolishi uchun qo‘shimcha bitta karavot ham mavjud. Ularning yaqin oila a’zolari ham yo‘lakning narigi tomonida joylashgan shaxsiy yotoq xonasi bilan ta’minlanadi.
«Tibbiyot mutaxassislari odatda qat’iy jadvalga rioya qilgan holda vazifaga yo‘naltirilgan», deb ta’kidlaydi doktor Shtayman. «Bu yerda ularga ko‘proq joy berish juda muhim. Haqiqatan ham shoshilinch bo‘lgan va bir necha kun kutish mumkin bo‘lgan narsalarga e’tibor qaratishingiz kerak. Bu tibbiy majburiyatlaringizga putur yetkazmagan holda kamtarlik va moslashuvchanlikni talab qiladi.»
Bu majburiyatlar garovga olinganlar, ularning ba’zilari asirlikda sezilarli vazn yo‘qotgan bo‘lishi mumkin, nimani va qanday tezlikda yeyishi mumkinligini ehtiyotkorlik bilan aniqlashni o‘z ichiga oladi.
Jismoniy tiklanish – bu tiklanish jarayonining faqat bir jihati. Rabin tibbiyot markazining ijtimoiy ishlar bo‘limi direktori Karina Shvarts nafaqat garovga olinganlarga, balki ularning eng yaqin qarindoshlariga ham yordam berib, guruhda muhim rol o‘ynaydi. U oilaviy dinamikani tushunish va muloqotda ehtiyotkor bo‘lish zarurligini ta’kidlaydi.
«Eng muhim jihat ko‘pincha aytishdan tiyilgan narsalarimizdir», deydi u. «Kimdir asirlikda o‘limga yaqin bo‘lgan voqeani aytib bersa, bizning sukutimiz ko‘p narsani anglatadi.»
Shu bilan birga, o‘zini tuta bilish muhim. «Biz ikki yillik tajribani bir hafta ichida jamlay olmaymiz. Garovga olinganlarga joy va vaqt, shuningdek, sokinlik kerak. Bizning vazifamiz tinglash, ularning hikoyalarini eshitishdir.»
Garovga olinganlarni qaytarish bo‘limi xodimlari o‘z majburiyatlari garovga olinganlarning dastlabki uyga qaytishi bilan cheklanmasligini ta’kidlaydi. Doimiy tibbiy va psixologik reabilitatsiya juda muhim va Shvarts xonim garovga olinganlarni «haqiqiy dunyo kirib kelgan» lahzaga tayyorlash muhimligini ta’kidlaydi.
U va uning guruhi garovga olinganlar va ularning oilalariga singdirishga intilayotgan xabar shundan iboratki, ularni hamma ko‘rishni xohlaydi. Ikki yil davomida ular jamoatchilik e’tiboridagi shaxslar bo‘lib kelgan.
«Hamma do‘st bo‘lishni xohlaydi. Biz ularga eslatamiz: yo‘q deyish yaxshi. Yo‘q deyish xavfsiz.»
Ayni paytda xodimlar sezilarli darajada umidvorlikni his qilmoqda.
«Mening WhatsAppdagi xabarlarimni ko‘rishingiz kerak», deydi doktor Shtayman, burni teshilgan va ko‘plab tatuirovkalari bor, mohiyatan isroillik hamshiralik bo‘limi direktori.
Uning so‘zlariga ko‘ra, tibbiyot majmuasidagi 1700 nafar hamshiraning deyarli har biri bo‘limda qo‘shimcha smenalarni olish uchun ko‘ngilli bo‘lgan.
«Umid qaytadi», deydi u. «Bu yerda ishlaganda, hayot va insonlarning asl yaxshiligini anglaysiz. Siz inson ruhining kuchiga guvoh bo‘lasiz.»
Shunga qaramay, eng katta qoniqish bu ishga endi hojat qolmaganda keladi, deya qo‘shimcha qiladi u.
«Bu bo‘limni uchinchi marta ochishimiz. Buni oxirgi marta ekanligini, bu joyni yopib, missiya yakunlanganini e’lon qilsak, o‘shanda dahshatli tush tugaganini bilamiz.»
Isroil qo‘shinlari Isroilning taklif etilayotgan o‘t ochishni to‘xtatish va garovga olinganlarni ozod qilish rejasini ma’qullaganidan keyin Gazoning ayrim qismlaridan chiqib ketgani xabar qilinmoqda.
Minglab ko‘chirilgan falastinliklar hududning shimoliy qismidagi uylariga qaytayotgani xabar qilinmoqda.
Manbalarning ko‘rsatishicha, kelishuv matnida ba’zi joylarda aniqlik yo‘q va boshqalarda esa noaniqligicha qolmoqda, bu esa potentsial ravishda maxsus ishlab chiqilgan.
Qaytayotganlar kafolatlangan xavfsizlik tuyg‘usidan ko‘ra, asosiy motivatsiya sifatida umidsizlikni ko‘rsatmoqda.
O‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha kelishuv shartlariga ko‘ra, Hamas qolgan 48 nafar isroillik va xorijlik garovga olinganlarni ozod qilishi kerak, ulardan 20 nafari tirik deb ishoniladi.