Prezident Trampning tariflarni joriy etishi global miqyosda aks-sado berdi va hukumatlarni muzokaralar olib borish yo’llarini izlashga undadi. Buyuk Britaniya kabi ba’zilar 10% tarif stavkasi bilan erta imtiyozlarga erishgan bo’lsa, Yevropa Ittifoqi 15% lik kelishuvga erishdi.
Bu stavkalar mavjud darajalardan oshsa-da, ular dastlabki prognozlardan pastroq bo’lib qolmoqda.
Biroq, Shveytsariya katta 39% tarifga duch kelmoqda va hali AQSh ma’muriyati bilan yutuqqa erisha olmadi. Yevropa Ittifoqi a’zosi bo’lmagan Shveytsariya Bryussel tomonidan kelishilgan shartnomadan foydalana olmaydi.
Dunyodagi eng raqobatbardosh va innovatsion iqtisodiyotlardan biri sifatida doimiy ravishda e’tirof etilgan va AQShga katta sarmoya kirituvchi bo’lishiga qaramay, Shveytsariya korxonalari 400 mingta ish o’rnini qo’llab-quvvatlayotgani xabar qilingan, AQSh strategiyasi hayrat va chalkashlik bilan kutib olinmoqda.
«O’ttiz to’qqiz foiz tarif: men shunchaki hayratda qoldim», – deydi Shveytsariya biznes federatsiyasi Economiesuisse xalqaro aloqalar direktori Yan Atteslander.
«Bu asossiz; bunday yuqori stavka uchun aniq asos yo’q».
Tariflar 1 avgustda e’lon qilinganidan beri Shveytsariya hukumati Vashington bilan qayta muzokaralar olib borishga faol kirishdi, ammo muvaffaqiyatga erishmadi. AQSh prezidenti, aftidan, e’tiborini boshqa ustuvor vazifalarga qaratgan.
Shveytsariya eksportining taxminan 17 foizi AQShga to’g’ri keladi, bu bozor muhim hisoblanadi. Tariflar hozirda Shveytsariya iqtisodiyotiga ta’sir qilmoqda, bu esa o’sishning pasayishiga va asosiy tarmoqlarda ish o’rinlarining yo’qolishiga olib keladi.
Shveytsariyaning AQShga asosiy eksporti bo’lgan farmatsevtika mahsulotlari hozirda 39 foizlik tariflardan ozod qilingan, ammo yaqinda Prezident Tramp tomonidan taklif qilingan import qilinadigan dorilarga 100 foizlik tarif ta’sir qilishi mumkin. Bu ancha qiyinchilik tug’diradi.
Shveytsariyaning yana bir asosiy eksporti – bu mamlakatning ilg’or tibbiy texnologiyalar sektoridir.
«Bu soatsozlik sanoatidan kelib chiqqan aniq mexanika», – deydi Swiss Medtech sanoat savdo uyushmasi boshqaruvchi direktori Adrian Hunn.
An’anaga ko’ra soatsozlik bilan mashhur bo’lgan va hozirda tibbiy texnologiya firmalariga ega bo’lgan Bil shahri Vashingtonning tarif siyosatidan kelib chiqadigan salbiy oqibatlarning potentsialini ko’rsatadi.
MPS (Micro Precision Systems) aorta qopqog’ini almashtirishdan tortib, tizza va son bo’g’imlarini almashtirishda ishlatiladigan jarrohlik burg’ularigacha bo’lgan tibbiy asboblarni ishlab chiqaradi, aynan AQSh kabi aholisi qarib borayotgan boy mamlakatlarda zarur bo’lgan mahsulotlar.
Ishlab chiqarish jarayoni shunchalik aniqki, ishlab chiqarishda ishlatiladigan mashinalar ham mahalliy sharoitda sozlanadi.
«Bu juda integratsiyalashgan ish usuli», – deydi MPS bosh direktori Gilles Robert.
«O’lchov uskunalari, frezalash asboblari, kesish suyuqliklari. Bu bizda Shveytsariyada mavjud bo’lgan ekotizim».
Janob Robertning namoyish etiladigan mahsuloti – tibbiy ro’yxatdan o’tgan yagona sun’iy yurak uchun dvigatel.
Ulardan faqat 120 tasi butun dunyo bo’ylab ko’chirib o’tkazilgan. «Bu ikkala tomonga ham puls beradigan nasos bo’lib, ikkala kamerada ham urishni yaratadi va transplantatsiya qilishni kutayotgan, yurak yetishmovchiligi bo’lgan odamlarga yashashni davom ettirishga imkon beradi».
Bu texnologiya avtomobil sanoatidan farq qiladi, unda komponentlar turli mamlakatlarda ishlab chiqariladi va boshqa joyda yig’iladi.
Janob Robert Prezident Trampning ishlab chiqarishni AQShga ko’chirish maqsadi muvaffaqiyatli bo’lishiga shubha qilmoqda.
«Komponentlarni haqiqiy mahsulot yig’ilishidan ajratish juda qiyin bo’ladi, agar imkonsiz bo’lmasa», deydi u. «Va menimcha, bunday ko’nikmalarni AQShda topish juda qiyin bo’ladi».
Prezident Tramp tariflarga duchor bo’lgan mamlakatlar «ularni yeydi» dedi. MPS 39% ni o’zlashtira oladimi?
«Yangi tariflar kuchga kirishidan oldin ularda eng yaxshi narx bor edi», deydi janob Robert.
«Bizda mijozlarimizga chegirma berish uchun imkoniyat yo’q, chunki marjalar allaqachon eng past darajada».
Buning o’rniga, SwissMedTech kompaniyasidan Adrian Hunnning aytishicha, «Tibbiy asboblar AQShlik bemorlar uchun qimmatroq bo’ladi».
Uning qo’shimcha qilishicha, AQSh soliq to’lovchilari bu yukni o’z zimmalariga olishlari mumkin. «AQShda kasalxonalar va sog’liqni saqlash tizimlarining xarajatlari ko’p hollarda davlat to’lov dasturlari orqali moliyalashtiriladi va bu soliq to’lovchilar bu yukni o’z zimmalariga olishini anglatadi».
Bemorlar uchun yanada tashvishliroq bo’lishi mumkin, chunki ba’zi yuqori aniqlikdagi tibbiy asboblar faqat Shveytsariyada ishlab chiqariladi, Shveytsariya kompaniyalari AQShga eksportni to’xtatishi mumkin.
«Bular juda yaxshi mahsulotlarga ega bo’lgan kompaniyalar», deydi Economiesuisse kompaniyasidan Yan Atteslander. «Va ular bizga aytishdi, biz shunchaki yetkazib berishni to’xtatdik, kechirasizlar».
Janob Atteslander va janob Hunn Shveytsariya hukumatining javob qaytarmaslik strategiyasiga qo’shiladilar. Shveytsariya AQShga real ravishda qarshi tura olmaydi, deb hisoblanadi.
Shveytsariyaliklar boshqa bozorlarni faol ravishda o’rganmoqdalar. Hindiston bilan savdo bitimi – «sayyoradagi eng tez rivojlanayotgan iqtisodiyot, 1,4 milliard potentsial iste’molchi», – deydi janob Atteslander – 1 oktyabrda kuchga kirdi.
Janubiy Amerika savdo bloki Merkosur bilan ham kelishuvga erishildi, Shveytsariyaning Xitoy bilan uzoq yillik savdo bitimi yangilanmoqda va Shveytsariya eksportining 50 foizi yo’naltirilgan Yevropa Ittifoqi bilan erkin savdo saqlanib qolmoqda.
AQSh tariflari Shveytsariya iqtisodiyotiga allaqachon ta’sir qilayotgan bo’lsa-da va Prezident Trampning fikrini o’zgartirishiga umid bo’lsa-da, agar kerak bo’lsa, Shveytsariya bo’rondan o’ta olishiga ishonch bor.
«Muvaffaqiyatli eksport qiluvchi davlat bo’lish uchun sizning DNKda chidamlilik bo’lishi kerak», deydi janob Atteslander.
Uzoq muddatli oqibat ikki davlat o’rtasidagi an’anaviy ravishda kuchli biznes aloqalariga zarar yetkazishi mumkin. Shveytsariyada ko’ngli qolganlik hissi bor. AQSh nafaqat asosiy bozor edi, balki Shveytsariyaliklar u yerda biznes yuritishni qadrlashardi.
Ko’pchilik AQShni Yevropa Ittifoqi hamkorlariga qaraganda erkin bozor tamoyillariga ko’proq mos keladi, deb hisoblashardi. Endi SwissMedTech kompaniyasidan Adrian Hunn va MPS kompaniyasidan Gilles Robert, hech bo’lmaganda hozircha bu fikrdan voz kechishdi.
«Men AQShda olti yil yashadim, shuning uchun juda yaqin edim», deydi janob Hunn.
«U yerda juda ko’p do’stlarim bor. Shunday ekan, bu mening Amerikaga bo’lgan qarashimni o’zgartirmadi, lekin bu, bilasizmi, AQShdagi hozirgi ma’muriyatning global miqyosda qanday harakat qilishi va ittifoqchilarga qanday munosabatda bo’lishi haqidagi qarashimni o’zgartirdi».
«Men AQShda bir yil o’qidim», deydi janob Robert.
«Bu menga, dunyoga bo’lgan qarashimga ta’sir qildi. Qanday qilib tavakkal qilish, tadbirkor bo’lish va kelajakka ijobiy qarash mumkin».
U umid bilan qo’shimcha qiladi: «Men bu vaziyatdan xafa bo’lsam ham, biz yengib o’tamiz, yechimlar topamiz va oxir-oqibat aql g’alaba qozonishiga aminman».
Nobel qo’mitasi Venesuela muxolifati yetakchisiga ushbu nufuzli mukofotni berishda «tinchlikdan ustun siyosatni qo’ydi», deydi vakil.
Trampning byudjet direktori bu haqda davom etayotgan hukumatning yopilishi fonida e’lon qildi
Kelishuv matnida tafsilotlar yetishmaydi va ba’zi hollarda noaniq va mavhum – ehtimol maqsadli ravishda.
Birinchi xonim Rossiyada bevosita diplomatiya bilan shug’ullanib, bolalarni himoya qilishni so’ramoqda.
AQSh prezidenti Donald Tramp o’z amaldorlariga hech qanday qonunbuzarlikni rad etayotgan siyosiy dushmani bilan shug’ullanishni buyurdi.