«`html
Venesuelalik muxolifat yetakchisi Mariya Korina Machado 2025 yilgi Nobel Tinchlik mukofotiga sazovor bo’ldi.
58 yoshli Machado Nobel qo’mitasi tomonidan «so’nggi paytlarda Lotin Amerikasidagi fuqarolik jasoratining eng ajoyib namunalaridan biri» sifatida olqishlandi. U Venesuela prezidenti Nikolas Maduro Morosning 12 yillik faoliyatini keskin tanqid qiluvchi shaxs bo’lib kelgan, uning faoliyati ko’pchilik tomonidan noqonuniy deb hisoblanadi.
«Barcha venesuelaliklarning kurashining ushbu ulkan e’tirofi bizning vazifamizni yakunlashga turtki bo’ladi: Ozodlikni qo’lga kiritish», – dedi Machado e’lon qilinganidan keyin.
Mukofotga tanlanmaganlar orasida AQShning sobiq prezidenti Donald Tramp ham bor edi, u ochiqchasiga ushbu nufuzli mukofotni olish istagini bildirgan va o’zi tugatganini da’vo qilgan yetti urushni tilga olgan.
Mukofotga nomzodlar yanvar oyida yopildi. Oq uy rasmiysi e’longa javoban «Nobel qo’mitasi siyosatni tinchlikdan ustun qo’yishini isbotladi», dedi.
CBS News, BBCning AQShdagi hamkori, Tramp Machadoga qo’ng’iroq qilib, tabriklaganini va u mukofotga loyiq ekanligini aytganini xabar qilmoqda.
Juma kuni Oslo shahridagi Norvegiya Nobel institutida mukofot sovrindorini e’lon qilar ekan, qo’mita global miqyosda «demokratiya chekinayotgani» haqida ogohlantirdi.
So’nggi bir yilning ko’p qismini yashirinib o’tkazgan Machado, Nobel raisi Yorgen Vatne Fridensning so’zlariga ko’ra, «diktaturadan demokratiyaga adolatli va tinch o’tishga erishish uchun kurashi» uchun e’tirof etildi.
Uning qo’shimcha qilishicha, u «bir vaqtlar chuqur bo’linib ketgan siyosiy muxolifatda… hozirda gumanitar va iqtisodiy inqirozdan aziyat chekayotgan shafqatsiz avtoritar davlatda asosiy, birlashtiruvchi shaxs» bo’lgan.
«Uning hayotiga jiddiy tahdidlarga qaramay, u mamlakatda qoldi, bu tanlov millionlab odamlarni ilhomlantirdi.»
Nobel qo’mitasining e’loniga javoban Machado shunday dedi: «Biz g’alaba ostonasida turibmiz va bugun har qachongidan ham ko’proq Prezident Trampga, Amerika Qo’shma Shtatlari xalqiga, Lotin Amerikasi xalqlariga va dunyoning demokratik davlatlariga Ozodlik va demokratiyaga erishish uchun asosiy ittifoqchilarimiz sifatida ishonamiz.»
«Venesuela ozod bo’ladi!»
Machado dastlab mukofotni olganidan hayratda ekanligini aytdi va alohida video murojaatida bu «butun jamiyatning yutug’i» ekanligini ta’kidladi.
«Men faqat bir odamman. Albatta, bunga loyiq emasman», – deya qo’shimcha qildi u.
Venesuela muxolifati ichida uzoq vaqtdan beri hurmatga sazovor bo’lgan Machado o’tgan yilgi prezidentlik saylovlarida ishtirok etishdan chetlashtirildi, unda Maduro uchinchi olti yillik muddatga saylandi.
Saylovlar xalqaro miqyosda erkin ham, adolatli ham emas deb qoralandi va butun mamlakat bo’ylab keng ko’lamli noroziliklarni keltirib chiqardi.
Saylovlarda qatnashishdan chetlashtirilganiga qaramay, u tarixan bo’linib ketgan muxolifatni muvaffaqiyatli birlashtirdi va uning o’rniga byulletenga kiritilgan nisbatan noma’lum nomzod Edmundo Gonsales atrofida millionlab venesuelaliklarni safarbar qildi.
Hukumat tomonidan nazorat qilinadigan Milliy saylov kengashi Gonsalesning yirik g’alabasini ko’rsatuvchi saylov uchastkalaridagi ovozlarni hisoblashga qaramay, Maduroni g’olib deb e’lon qilganidan keyin ham, Machado Maduro hukumatidan hibsga olish tahdidlariga duch kelib, o’z kampaniyasini yashirincha davom ettirdi.
Gonsales ijtimoiy tarmoqlarda mukofot «bir ayolning va butun xalqning erkinlik va demokratiya uchun uzoq kurashining munosib e’tirofi» ekanligini ta’kidladi.
Fridens e’londan so’ng o’tkazilgan matbuot anjumanida Venesuela rahbariyatini tanqid qildi va qo’mita global miqyosda shunga o’xshash tendentsiyalarni kuzatganini ta’kidladi.
«Qonun ustuvorligi nazorat qiluvchilar tomonidan suiiste’mol qilinmoqda, erkin ommaviy axborot vositalari ovozsizlantirilmoqda, tanqidchilar qamoqqa tashlanmoqda va jamiyatlar avtoritar boshqaruv va militarizatsiyaga qarab surilmoqda», dedi u.
U Machado dekabr oyida Osloda bo’lib o’tadigan mukofot topshirish marosimida qatnasha olishiga umid bildirdi va shu bilan birga, mavjud xavfsizlik xavfini tan oldi.
Nobel qo’mitasining ma’lumotlariga ko’ra, bu yilgi Tinchlik mukofotiga 338 nafar nomzod ko’rsatilgan, ammo nomzodlarning shaxsi an’anaga ko’ra 50 yil davomida maxfiy saqlanadi.
Tramp bir necha bor mukofotga loyiq ekanligiga ishonchini bildirgan va bir safar «hamma men olishim kerakligini aytmoqda», deb e’lon qilgan.
Bir qator jahon yetakchilari, jumladan, Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxu Oq uyga tashrifi chog’ida nomzodlik xatini ochiq e’lon qilgan, shuningdek, Pokiston va Ozarbayjon hukumatlari Trampning ikkinchi muddatining boshida yanvar oyida nomzodlik muddati tugaganiga qaramay, uning nomzodini qo’llab-quvvatladilar.
AQSh prezidentining bosimi va xalqaro hamjamiyatning Trampga mukofot berish haqidagi ba’zi fikrlari qo’mitaning muhokamalariga ta’sir ko’rsatganmi, degan savolga Fridens Nobel Tinchlik mukofotining «uzoq tarixi» davomida ko’plab kampaniyalar va «ommaviy axborot vositalarining keskinligi» bo’lganini aytdi.
«Biz o’z qarorimizni faqat Alfred Nobelning ishi va irodasiga asoslaymiz», dedi u.
Juma kungi e’longa javoban Oq uyning kommunikatsiyalar bo’yicha direktori Stiven Cheung X ijtimoiy tarmog’ida «Nobel qo’mitasi siyosatni tinchlikdan ustun qo’yishini isbotladi», deb yozdi.
«Prezident Tramp tinchlik shartnomalarini tuzish, urushlarni tugatish va hayotlarni saqlab qolishda davom etadi.»
«Uning yuragi insonparvarlikka to’la va uning xohish-irodasi bilan tog’larni siljita oladigan u kabi hech kim bo’lmaydi», deya qo’shimcha qildi Cheung.
Olti toifaga bo’lingan Nobel mukofoti «insoniyatga eng katta foyda keltirgan» shaxslar yoki tashkilotlarning ishini e’tirof etadi.
Fridens Machado Nobel mukofoti uchun belgilab qo’ygan «barcha mezonlarga javob beradi» va «kelajakka umid baxsh etadi», degan xulosaga keldi.
Oq uy bu ayblovni «asossiz» deb atadi, chunki AQSh Senati Trampning kemalarga qarshi kuch ishlatishini taqiqlovchi chorani rad etdi.
Donald Trampning aytishicha, kemada minglab odamlarni o’ldirishga yetarli miqdorda giyohvand moddalar bo’lgan.
Guruhning qurolli qanotining gumondagi rahbari Kolumbiya, AQSh va Buyuk Britaniya o’rtasida o’tkazilgan operatsiya natijasida hibsga olindi.
AQSh dengiz floti Venesuela qirg’oqlarida kemalarni nishonga olganidan keyin ikki davlat o’rtasida keskinlik kuchaydi.
Venesuela AQSh kuchlarining Karib dengizida gumondagi giyohvand moddalar savdogarlariga qarshi bir qator zarbalarini qoraladi.
«`