«`html
Fizika boʻyicha Nobel mukofoti Jon Klark, Mishel H. Devore va Jon M. Martinisga kvant mexanikasidagi kashfiyotlari uchun berildi. Ularning ishi yuqori unumdorlikka ega kompyuterlarning keyingi avlodini yaratishga yoʻl ochmoqda.
«Bugungi kunda qoʻllanilayotgan hech qanday ilgʻor texnologiya kvant mexanikasiga tayanmaydi, jumladan, mobil telefonlar, kameralar… va tolali optik kabellar,» – deyiladi Nobel qoʻmitasining bayonotida.
Bu haqda Shvetsiya Qirollik fanlar akademiyasi Stokgolmda (Shvetsiya) boʻlib oʻtgan matbuot anjumanida eʼlon qildi.
«Ochiq aytganda, bu mening hayotimdagi eng katta kutilmagan hodisa boʻldi,» – deydi Buyuk Britaniyaning Kembrij shahrida tugʻilgan va hozirda Kaliforniya universitetida (Berkli) ishlaydigan professor Jon Klark.
Frantsiyaning Parij shahrida tugʻilgan Mishel H. Devore Yel universitetining professori, Jon M. Martinis esa Kaliforniya universiteti (Santa Barbara) professori lavozimida ishlaydi.
Uch nafar laureat 11 million Shvetsiya kronasi (£872,000) miqdoridagi mukofot pulini boʻlishib oladi.
Nobel qoʻmitasi uch olim tomonidan 1980-yillarda elektr zanjirlari bilan bogʻliq bir qator tajribalar davomida olib borilgan muhim ishlarni eʼtirof etdi.
Qoʻmita aynan «elektrik zanjirida makroskopik kvant mexanik tunnel effektini va energiya kvantlanishini kashf etgani»ni taʼkidladi.
Hatto fizika kabi murakkab sohada ham bu kashfiyot sirli boʻlib tuyulishi mumkin.
Biroq, uning oqibatlari chuqur va keng tarqalgan. U aholining koʻpchiligi tomonidan ishlatiladigan elektron qurilmalarga asos boʻlib, oʻta kuchli kompyuterlarni ishlab chiqishga turtki beradi.
«Bu kvant kompyuterini ishlab chiqishga olib keladigan narsa. Koʻpchilik kvant hisoblash ustida ishlamoqda, bizning kashfiyotimiz koʻp jihatdan buning asosi hisoblanadi,» – deydi professor Klark mukofot haqidagi xabarni olgandan soʻng matbuot anjumanida.
U oʻzining qirq yil avval yakunlangan ishi fanning eng nufuzli mukofoti bilan eʼtirof etilayotganidan hayratda ekanligini bildirdi.
«Men butunlay hayratda qoldim. Oʻsha paytda biz buni Nobel mukofotiga asos boʻlishi mumkinligini hech qanday tasavvur qilmagan edik,» – deydi u.
Kvant mexanikasi atom va subatom darajasidagi materiyaning harakatini, elektronlar kabi zarralarning harakatlarini belgilaydi.
Professor Klark va uning jamoasi bu zarralarning ilgari oʻtib boʻlmas deb hisoblangan energiya toʻsiqlaridan oʻtishi, «tunel effekti» deb nomlanuvchi hodisalarni oʻrganishdi.
Kvant «tunel effekti»dan foydalanib, elektron energiya toʻsigʻini chetlab oʻtishi mumkin.
Ularning tadqiqotlari tunnel effektini nafaqat kvant olamida, balki makroskopik dunyodagi elektr zanjirlarida ham takrorlash mumkinligini koʻrsatdi.
Bu bilim olimlar tomonidan zamonaviy kvant chiplarini yaratishda qoʻllanilgan.
«Bu haqiqatan ham ajoyib yangilik va bunga haqli,» – deydi Imperial kollejining fizika boʻlimi prorektori professor Lesli Koen.
«Ularning ishi oʻta oʻtkazuvchan Qubitlar uchun asos yaratdi – bu kvant texnologiyalari uchun asosiy apparat texnologiyalaridan biri.»
Mukofotga sazovor boʻlgan kashfiyot immunitet tizimi dushman infektsiyalariga qanday hujum qilishini, lekin tananing oʻz hujayralariga emasligini tushuntiradi.
BBC Vashingtonda amerikaliklardan AQSh prezidenti nufuzli mukofotga sazovor boʻlish uchun nima qilishi kerakligini soʻradi.
Yosh fillarga taʼsir qiluvchi oʻlimga olib keladigan kasallikka qarshi vaksina dunyoda birinchi boʻlib oʻtkazilgan sinovda samarali ekanligi isbotlandi.
Space X tomonidan uchirilgan Euclid sunʼiy yoʻldoshi professor Adam Amara boshchiligidagi jamoa tomonidan ishlab chiqilgan.
Chorshanba kuni 91 yoshida vafot etgan tabiatni muhofaza qilish faoli tabiatga boʻlgan munosabatimizni oʻzgartirishga chaqirdi.
«`