AQShning sobiq prezidenti Donald Trump HAMASga murojaat qilib, Gʻazo uchun AQSh tomonidan qoʻllab-quvvatlangan tinchlik rejasini qabul qilishni, aks holda jiddiy oqibatlarga duch kelishini aytdi.
Juma kuni Truth Social platformasida eʼlon qilingan postda Trump kelishuv Vashington vaqti bilan yakshanba kuni soat 18:00 (GMT 22:00) gacha erishilishi kerakligini taʼkidladi.
Taklif etilayotgan reja zudlik bilan harbiy harakatlarni toʻxtatish va HAMAS tomonidan ushlab turilgan 20 nafar tirik isroillik garovga olinganlarni 72 soat ichida ozod qilish, shuningdek, vafot etgan garovga olinganlarning jasadlarini yuzlab hibsga olingan gʻazoliklarni ozod qilish evaziga topshirishni nazarda tutadi.
Xabarlarga koʻra, arab va turk vositachilari HAMASni taklifga ijobiy javob berishga faol undamoqda. Biroq, HAMASning yuqori lavozimli vakili guruh shartlarni rad etishi mumkinligini aytdi.
«Agar bu OXIRGI IMKONIYAT kelishuvi erishilmasa, HAMASGA qarshi hech kim koʻrmagan DOʻZAX boshlanadi. Yaqin Sharqda BIR YOʻL BILAN TUNCHLIK BOʻLADI», – deb yozdi Trump Truth Social postida.
Muddat Trumpning seshanba kuni qilgan bayonotidan soʻng eʼlon qilindi, unda u HAMASga tinchlik rejasiga javob berish uchun «uch-toʻrt kun» vaqt bergandi.
Manbalar BBCga maʼlum qilishicha, vositachilar HAMASning Gʻazodagi harbiy qanoti rahbari bilan aloqada boʻlgan, u AQShning yangi sulh rejasiga rozi emasligini bildirgan.
HAMASning Qatardagi siyosiy rahbariyati tuzatishlar bilan taklifni qabul qilishga ochiq boʻlsa-da, ularning garovga olinganlar ustidan bevosita nazorat yoʻqligi sababli taʼsiri cheklangan.
HAMAS ichidagi baʼzilar uchun yana bir toʻsiq – bu rejaning sulhning birinchi 72 soati ichida barcha garovga olinganlarni topshirish talabi boʻlib, ularning asosiy savdolashish vositasidan voz kechishdir.
Taxminlarga koʻra, HAMAS qoʻlida 48 nafar garovga olingan, ulardan faqat 20 nafari tirik deb taxmin qilinadi.
Juma kuni Oq uy brifingida matbuot kotibi Karoline Leavitt, agar kelishuv rad etilsa, HAMAS jiddiy oqibatlarga duch kelishini taʼkidladi.
«Oʻylaymanki, butun dunyo AQSh prezidentini baland ovozda va aniq eshitishi kerak», dedi Leavitt. «HAMASning ushbu rejani qabul qilish va mintaqada tinch va farovon tarzda oldinga siljish imkoniyati bor. Agar ular buni qilmasa, afsuski, oqibatlar juda fojiali boʻladi».
Trump va Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxu tomonidan kelishilgan va dushanba kuni Oq uyda eʼlon qilingan 20 banddan iborat rejada, shuningdek, HAMASning Gʻazoni boshqarishda roli boʻlmasligi va kelajakda Falastin davlati boʻlishi mumkinligi ham koʻrsatilgan.
Biroq, Netanyaxu eʼlondan koʻp oʻtmay, Falastin davlatiga uzoq vaqtdan beri qarshi ekanligini tasdiqladi: «Bu kelishuvda yozilmagan. Biz Falastin davlatiga qattiq qarshi ekanligimizni aytdik».
Rejada ikki tomonning kelishuvidan soʻng «Gʻazo sektoriga toʻliq yordam zudlik bilan yuborilishi» koʻrsatilgan.
Shuningdek, unda Gʻazo uchun kelajakdagi boshqaruv tuzilmasi taklif etiladi, bunda «Trump boshchiligida xalqaro oʻtish organi – Tinchlik kengashi nazorati va rahbarligi ostida texnokratik, apolitik Falastin qoʻmitasi» vaqtinchalik boshqaradi.
Yevropa va Yaqin Sharq yetakchilari odatda taklifni olqishlashdi. Gʻarbiy Sohilning bir qismini boshqaruvchi Falastin maʼmuriyati (FM) AQSh prezidentining saʼy-harakatlarini «samimiy va qatʼiy» deb taʼrifladi.
Pokiston dastlab qoʻllab-quvvatlagan boʻlsa-da, mamlakat tashqi ishlar vaziri oʻshandan beri eʼlon qilingan bandlar musulmonlar koʻpchilikni tashkil etuvchi mamlakatlar guruhining loyihasiga mos kelmasligini aytdi, deya xabar beradi BBC Urdu va Reuters.
Trumpning taʼkidlashicha, agar HAMAS rejani rad etsa, Isroil HAMAS xavfini yoʻq qilish ishini «yakunlash» uchun AQShning qoʻllab-quvvatlashiga ega boʻladi.
Netanyaxu ham shu fikrni takrorladi va agar HAMAS rejani rad etsa yoki unga rioya qilmasa, Isroil «ishni yakunlaydi» dedi.
Isroil armiyasi Gʻazoda kampaniyasini 2023-yil 7-oktabrda HAMAS boshchiligidagi Isroil janubiga qilingan hujumga javoban boshlagan, natijada taxminan 1200 kishi halok boʻlgan va 251 kishi garovga olingan edi.
HAMAS boshqaruvidagi Gʻazo sogʻliqni saqlash vazirligining maʼlumotlariga koʻra, oʻshandan beri Isroil hujumlarida kamida 66 288 kishi halok boʻlgan.
Juma kuni tushgacha boʻlgan 24 soat ichida sogʻliqni saqlash vazirligi Isroil harbiy operatsiyalari natijasida 63 kishi halok boʻlganini xabar qildi.
Tinchlik rejasini ilgari surish Isroilning Gʻazo shahridagi davom etayotgan hujumi fonida sodir boʻlmoqda, Isroil mudofaa vaziri shu hafta boshida Isroil kuchlari shahar qamalini «kuchaytirayotganini» aytdi.
Isroil hujum qolgan garovga olinganlarni ozod qilishga qaratilganini aytdi.
Isroil harbiylarining janubiy al-Mawasi hududidagi belgilangan «gumanitar hudud»ga evakuatsiya qilish boʻyicha buyruqlaridan soʻng yuz minglab Gʻazo shahri aholisi koʻchirilgan, yana yuz minglab odamlar qolgan deb ishoniladi.
Isroil mudofaa vaziri HAMASga qarshi hujum paytida qolganlar «terrorchilar va terrorni qoʻllab-quvvatlovchilar» deb hisoblanishidan ogohlantirdi.
BMT bolalar agentligi Unicef vakili Jeyms Elder juma kuni Gʻazo janubidagi xavfsiz zona tushunchasini «kulgi» deb taʼrifladi.
«Bombalar osmondan dahshatli darajada bashoratli tarzda tashlanadi. Vaqtinchalik boshpana sifatida belgilangan maktablar muntazam ravishda vayronaga aylanadi», dedi u.
(Oq uyda Bernd Debusmann Jr.ning qoʻshimcha xabarlari bilan)
Donald Trumpning aytishicha, kemada minglab odamni oʻldirishga yetarli miqdorda giyohvand moddalar bor edi.
Respublikachilar va demokratlar byudjet boʻyicha bahsni hal qila olmaganidan soʻng AQSh hukumati yopildi.
BBC davom etayotgan hukumatning yopilishi haqida soʻzlagan olti amerikalik orasida xavotir va gʻazab bor edi.
ICEBlock yaratuvchisi texnologiya gigantini oʻz ilovasini olib tashlab, «avtoritar rejimga taslim boʻlishda» aybladi.
AQShdagi Chevron kompaniyasining ikkinchi yirik zavodi boʻlgan El Segundo neftni qayta ishlash zavodida sodir boʻlgan portlash va yongʻinning sababi hanuzgacha tergov qilinmoqda.