«`html
Yangi bir tadqiqot shuni ko’rsatadiki, Homo sapiens, bizning o’z turimiz, avval o’ylanganidan kamida yarim million yil oldin paydo bo’lgan bo’lishi mumkin. Tahlil Xitoyda topilgan bir million yillik inson bosh suyagiga asoslangan.
Tadqiqotchilarning fikricha, bu topilma, shuningdek, Homo sapiens va boshqa gominin turlari, jumladan, neandertallar o’rtasida avval tushunilganidan ancha uzoqroq davrda birga yashaganligini ko’rsatadi.
Olimlarning so’zlariga ko’ra, ularning tahlillari inson evolyutsiyasi haqidagi tushunchamizni «butunlay o’zgartiradi». Agar tasdiqlansa, bu kashfiyot evolyutsion tariximizning asosiy bobini qayta ko’rib chiqishni talab qiladi.
Biroq, inson kelib chiqishi haqidagi bahslar keng tarqalgan soha mutaxassislari tadqiqot xulosalarining ehtimolini tan olish bilan birga, ular hali ham qo’shimcha tekshiruvdan o’tishi kerakligini ta’kidlaydilar.
Nufuzli «Science» jurnalida chop etilgan tadqiqot, Xitoy universiteti va Buyuk Britaniyaning Tabiat tarixi muzeyi olimlarini o’z ichiga olgan tadqiqot guruhini hayratda qoldirgani xabar qilingan.
«Eng boshidanoq, natijaga erishganimizda, bu ishonchsiz deb o’yladik. Qanday qilib bu qadar o’tmishga nazar solish mumkin?» – deya tushuntirdi Fudan universiteti professori Xijun Ni, tahlilga rahbarlik qilganlardan biri.
«Ammo biz barcha modellarni sinab ko’rish, barcha usullardan foydalanish uchun uni qayta-qayta sinovdan o’tkazdik va endi natijaga ishonchimiz komil va biz bundan juda xursandmiz.»
Dastlabki kashfiyotdan so’ng Yunxian 2 deb belgilangan bosh suyagi Homo erectusga tegishli deb taxmin qilingan. Bu birinchi katta miyali inson turi sifatida tanilgan, ibtidoiy ajdod. Bu taxmin uning yoshiga asoslangan edi, taxminan bir million yil, ilgari qabul qilingan, rivojlangan inson shakllarining paydo bo’lish davridan oldinroq.
Taxminlarga ko’ra, Homo erectus taxminan 600 000 yil oldin evolyutsiyaga uchragan va ajralib chiqqan, natijada neandertallar va Homo sapiens paydo bo’lgan.
Biroq, Yunxian 2 ning yangi tahlili, mustaqil ekspertlar tomonidan o’zaro ko’rib chiqilgan, uning Homo erectusga tegishli emasligini ko’rsatadi.
Endi bosh suyagi Homo longi ning erta shakli deb ishoniladi, neandertallar va Homo sapiensga o’xshash darajadagi rivojlanishni namoyon etuvchi opa-singil tur.
Genetik dalillar shuni ko’rsatadiki, bu turlar birga mavjud bo’lgan. Shuning uchun, agar Yunxian 2 million yil oldin yashagan bo’lsa, tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, neandertallarning erta shakllari va o’z turimiz ham o’sha davrda mavjud bo’lgan bo’lishi mumkin.
Ushbu qiziqarli tahlil katta miyali odamlarning evolyutsiyasi davrini kamida yarim million yilga suradi, deydi Tabiat tarixi muzeyi professori Kris Stringer, tadqiqotning hammuallifi.
Uning fikricha, million yillik Homo sapiens qoldiqlari allaqachon sayyoramizning bir joyida mavjud bo’lishi mumkin va ularni topish kutilmoqda.
Dastlabki odam qoldiqlarining turini va yoshini aniqlash bosh suyagi morfologiyasi va genetik ma’lumotlarni tahlil qilishni o’z ichiga oladi. Yunxian 2 holatida, ikkala usul ham qo’llanilgan, bu esa doimiy xulosalarga olib kelgan.
Biroq, Kembrij universiteti evolyutsion genetigi doktor Aylwyn Scally kabi boshqa tadqiqotchilar ikkala metodologiyadagi xatoliklarni ta’kidlaydilar.
«Vaqtni baholash haqida ayniqsa ehtiyot bo’lish kerak, chunki qanday dalilga qarashingizdan qat’i nazar, buni qilish juda qiyin, genetik yoki qazilma dalil bo’lsin», dedi u.
«Hatto eng katta miqdordagi genetik ma’lumotlar bilan ham, bu populyatsiyalar qachon 100 000 yil ichida yoki undan ham ko’proq birga yashagan bo’lishi mumkin bo’lgan vaqtni belgilash juda qiyin.»
Uning qo’shimcha qilishicha, professorlar Ni va Stringerning xulosalari asosli bo’lsa-da, ular noaniqligicha qolmoqda va qo’shimcha dalillarni talab qiladi.
«Bu rasm biz uchun hali ham juda noaniq, shuning uchun agar ushbu tadqiqot xulosalari boshqa tahlillar, ideal holda ba’zi genetik ma’lumotlar bilan tasdiqlansa, menimcha, biz bunga tobora ko’proq ishonch hosil qila boshlaymiz», dedi u BBC Newsga.
Afrikadagi Homo sapiensning eng qadimgi ma’lum dalillari 300 000 yilga borib taqalishi sababli, bizning turimiz dastlab Osiyoda paydo bo’lgan deb taxmin qilishga undaydi.
Biroq, professor Stringerning ogohlantirishicha, bu bosqichda aniq xulosalar chiqarish uchun etarli dalillar yo’q, chunki Afrikadan va Evropadan million yillik inson qoldiqlari ham tahlilga kiritilishi kerak.
«Genetik dalillar mavjudki, ular bizning turimizning undan ham erta paydo bo’lishiga ishora qiladi, ular bizning naslimiz bilan birlashgan bo’lishi mumkin, ammo bu hali isbotlanmagan», dedi u BBC Newsga.
Qayta ko’rib chiqilgan vaqt jadvali shuni ko’rsatadiki, bu uchta inson turi taxminan 800 000 yil davomida birga yashagan, bu avvalgi hisob-kitoblarga qaraganda ancha uzoqroq davr bo’lib, o’sha vaqt ichida o’zaro ta’sirlashgan va chatishgan bo’lishi mumkin.
Ertaroq paydo bo’lish, shuningdek, 800 000 dan 100 000 yil oldin paydo bo’lgan ko’plab inson qoldiqlariga potentsial izoh beradi, ularni olimlar tasniflash va inson oilaviy daraxtiga joylashtirish qiyin bo’lgan – ko’pincha «o’rtadagi chalkashlik» deb ataladi.
Homo sapiens, Homo longi va neandertallarning erta paydo bo’lishi bilan qayta ko’rib chiqilgan vaqt jadvali bu muammoning potentsial echimini taklif qiladi. Professor Ni ning so’zlariga ko’ra, bu ilgari tasniflash qiyin bo’lgan qoldiqlarni «uchta katta» dan biriga yoki ularning ibtidoiy ajdodlariga, masalan, Osiyo Homo erectus va heidelbergensisga tegishli kichik guruhlar sifatida tasniflash imkonini beradi.
«Inson evolyutsiyasi daraxtga o’xshaydi», dedi u. «Bu daraxt bir nechta shoxlarni o’z ichiga olgan va uchta asosiy shox yaqin aloqada bo’lgan va ular bir-biri bilan chatishgan bo’lishi mumkin va ular deyarli 1 million yil davomida birga yashagan. Shunday qilib, bu ishonib bo’lmas natija.»
Bosh suyagi Xubey provintsiyasida yana ikkitasi bilan birga qazib olingan. Biroq, ular shikastlangan va ezilgan bo’lib, Yunxian 2 ning dastlab Homo erectus sifatida noto’g’ri tasniflanishiga sabab bo’lgan.
Bosh suyaklarini asl shakliga qaytarish uchun professor Ni jamoasi ularni skanerladi va buzilishlarni tuzatish uchun kompyuter modellashtirish usullaridan foydalandi, so’ngra 3D-da chop etilgan nusxalarni yaratdi.
Ushbu rekonstruktsiya olimlarga bosh suyaklarini insonlarning alohida, yanada rivojlangan guruhiga tegishli deb qayta tasniflash imkonini berdi.
Yangi DNK tahlili shuni ko’rsatdiki, Afrikadan zamonaviy odamlarning kelishi silliq bo’lishdan uzoq edi.
G’or san’atining eng qadimgi namunasi Indoneziya orolida topilgan va 51 200 yilga borib taqaladi.
Olimlar singan bosh suyagi qismlaridan bizning evolyutsion qarindoshlarimizdan birining 3D modelini yaratdilar.
Paleoantropolog Emma Pomeroy Shanidar Z neandertal bosh suyagining asosiy xususiyatlarini tasvirlab beradi.
Daryo o’zanida saqlanib qolgan qadimiy yog’och odamlar 500 000 yil oldin yog’och konstruktsiyalar qurganligini ko’rsatadi.
«`