«`html
Ser Keyr Starmer yakshanba kuni tushdan keyin boʻlib oʻtadigan bayonotda Buyuk Britaniyaning Falastin davlatini tan olishini eʼlon qilishi kutilmoqda.
Kutilayotgan qadam Bosh vazir Starmerning iyul oyida Buyuk Britaniya oʻz pozitsiyasini sentyabr oyiga kelib oʻzgartirishni koʻrib chiqishi haqidagi bayonotidan kelib chiqdi. Bu Isroilning Gʻazoda oʻt ochishni toʻxtatishga rozi boʻlishi va ikki davlat yechimini taʼminlaydigan uzoq muddatli, barqaror tinchlik shartnomasini tuzishga sodiq boʻlishini oʻz ichiga oladi.
Ushbu voqea Britaniya tashqi siyosatida sezilarli oʻzgarishni anglatadi va oldingi hukumatlarning tan olish tinchlik jarayonining bir qismi sifatida va maksimal taʼsir momentida sodir boʻlishi kerak degan pozitsiyasidan chetga chiqadi.
Potentsial qadam Isroil hukumati, Gʻazoda ushlab turilgan garovga olinganlarning oilalari va Konservativ partiya ichidagi fraktsiyalar tomonidan qattiq tanqidlarga sabab boʻldi.
Isroil Bosh vaziri Benyamin Netanyaxu ilgari bunday tan olish «terrorni mukofotlash» boʻlishini taʼkidlagan edi.
Biroq, Buyuk Britaniya vazirlari uzoq muddatli tinchlik kelishuviga umidni saqlab qolish uchun harakat qilish uchun axloqiy majburiyat borligini taʼkidlamoqda.
Hukumat manbalari vaziyat soʻnggi haftalarda sezilarli darajada yomonlashganini, Gʻazoda ochlik va zoʻravonlikni aks ettiruvchi suratlarni misol qilib keltirmoqda. Bosh vazir ilgari bu sharoitlarni «chidab boʻlmas» deb taʼriflagan edi.
Isroilning Gʻazo shahrida yaqinda oʻtkazgan quruqlikdagi operatsiyasi, BMT rasmiysi uni «halokatli» deb baholagan, yuz minglab odamlarning koʻchirilishiga sabab boʻlgani xabar qilingan.
Shu hafta boshida Birlashgan Millatlar Tashkilotining tergov komissiyasi Isroil Gʻazoda Falastinga qarshi genotsid aktlarini sodir etgan degan xulosaga keldi, Isroil bu daʼvoni «buzilgan va yolgʻon» deb rad etdi.
Vazirlar, shuningdek, Isroilning bosib olingan Gʻarbiy Sohilida xalqaro huquqqa zid deb topilgan aholi punktlarini kengaytirish davom etayotganini Falastin davlatchiligini tan olish toʻgʻrisidagi qarorga taʼsir etuvchi asosiy omil sifatida taʼkidladilar.
Adliya vaziri Devid Lammi, iyul oyida Falastinni tan olish yoʻli eʼlon qilinganida tashqi ishlar vaziri lavozimida ishlagan, tanqidchilarning ogohlantirishicha, E1 aholi punkti loyihasi maqsadga muvofiq, qoʻshni Falastin davlatining istiqbollariga putur etkazadi.
U shunday dedi: «Falastin davlatini tan olish Gʻarbiy Sohilda biz koʻrayotgan jiddiy kengayish, Gʻarbiy Sohilda koʻrayotgan koʻchmanchilar zoʻravonligi va masalan, ikki davlat yechimi imkoniyatini yoʻqqa chiqaradigan E1 qurilishiga boʻlgan niyat va koʻrsatkichlar oqibatidir.»
Falastin maʼmuriyati prezidenti Mahmud Abbos Ser Keyr bilan yaqinda boʻlib oʻtgan tashrifi davomida Buyuk Britaniyaning tan olish toʻgʻrisidagi vaʼdasini olqishladi. Downing-stritning bayonotida aytilishicha, har ikki rahbar HAMASning Falastinning kelajakdagi boshqaruvida hech qanday roli boʻlmasligi kerak degan fikrga kelishgan.
Konservativ lider Kemi Badenoch Yaqin Sharqda ikki davlat yechimini qoʻllab-quvvatlashini tasdiqladi.
Biroq, *The Telegraph* gazetasida hafta oxirida chop etilgan maqolasida u shunday dedi: «Bu aniq va AQSh bu borada aniq pozitsiyada, Falastin davlatini hozirgi vaqtda va garovga olinganlar ozod qilinmasdan tan olish terrorizmni mukofotlash boʻladi.»
Xuddi shunday, shanba kuni Ser Keyrga yoʻllagan ochiq xatida HAMAS tomonidan garovga olingan baʼzi garovga olinganlarning oila aʼzolari Bosh vazirdan qolgan 48 nafar garovga olinganlar, ulardan 20 nafari tirik deb hisoblanayotganicha ozod qilinmaguncha, bu ishni davom ettirmaslikni soʻrashdi.
Boʻlajak tan olish eʼloni «yaqinlarimizni uyga qaytarish harakatlarini keskin murakkablashtirdi», deb yozishdi ular va «HAMAS Buyuk Britaniyaning qarorini allaqachon gʻalaba sifatida nishonladi va oʻt ochishni toʻxtatish toʻgʻrisidagi bitimdan voz kechdi.»
Shu hafta Buyuk Britaniyaga davlat tashrifi bilan kelgan AQSh prezidenti Donald Trump ham tan olishga rozi emasligini bildirdi.
Ser Keyr avvalroq Isroil uchun shu hafta BMT Bosh Assambleyasi yigʻilishi bilan bir vaqtga toʻgʻri keladigan muddatni belgilagan edi «Gʻazodagi dahshatli vaziyatga barham berish, oʻt ochishni toʻxtatishga rozi boʻlish va uzoq muddatli, barqaror tinchlikka erishish, ikki davlat yechimi istiqbolini tiklash uchun muhim qadamlar qoʻyish.»
Iyul oyida nutq soʻzlab, u shunday dedi: «Men har doim Falastin davlatini ikki davlat yechimi uchun maksimal taʼsir momentida, toʻgʻri tinchlik jarayoniga qoʻshgan hissamiz sifatida tan olishimizni aytganman.»
«Endi bu yechim xavf ostida ekan, harakat qilish vaqti keldi.»
Boshqa bir qator davlatlar, jumladan, Portugaliya, Fransiya, Kanada va Avstraliya ham Falastin davlatini tan olish niyatini bildirdi, Ispaniya, Irlandiya va Norvegiya oʻtgan yili bu qadamni rasman qoʻlladi.
Falastin hozirda BMTning 193 aʼzo davlatining taxminan 75 foizi tomonidan tan olingan, ammo xalqaro miqyosda kelishilgan chegaralari, belgilangan poytaxti va rasmiy armiyasi yoʻq, bu tan olishni asosan ramziy qiladi.
Ikki davlat yechimi Gʻarbiy Sohil va Gʻazo sektorida Falastin davlatini tashkil etishni, Sharqiy Quddusni uning poytaxti sifatida koʻzda tutadi. Isroil hozirda Gʻarbiy Sohil va Gʻazoni bosib olgan, yaʼni Falastin maʼmuriyati oʻz hududi yoki aholisi ustidan toʻliq nazoratni amalga oshirmaydi.
Falastin davlatini tan olish uzoq vaqtdan beri Leyboristlar partiyasi ichida koʻpchilik tarafdorlik qiladigan ish boʻlib kelgan. Bosh vazir, ayniqsa, partiyasining chap qanotidagi parlament aʼzolaridan Isroilga nisbatan qatʼiyroq pozitsiyani egallash uchun ortib borayotgan bosimga duch keldi.
Iyuldagi nutqidan oldin Leyboristlar partiyasi deputatlarining yarmidan koʻprogʻi hukumatni zudlik bilan Falastin davlatini tan olishga chaqirgan xatga imzo chekishgan.
Aksincha, tanqidchilar, nima uchun hukumat tan olish yoʻlini belgilab berishda Isroilga emas, balki HAMASga shartlar qoʻyadigandek tuyulganiga shubha qilishdi.
Bosh ravvin Ser Efraim Mirvis hukumatni oʻz qarorini qayta koʻrib chiqishga chaqirdi.
«Moʻljallangan tan olish faoliyat yurituvchi yoki demokratik Falastin hukumatiga ham, hatto tinch kelajakka boʻlgan eng asosiy sadoqatga ham bogʻliq emas», dedi u.
«Hayratlanarlisi shundaki, u hatto asirlikda qolayotgan 48 nafar garovga olinganlarning ozod qilinishi bilan ham shart qilinmagan.»
Hukumat manbalari HAMASdan garovga olinganlarni ozod qilish va oʻt ochishni toʻxtatishga rozi boʻlish talablari oʻzgarishsiz qolayotganini taʼkidlashdi.
Biroq, Tashqi ishlar vazirligidagi rasmiylar davlatchilik Falastin xalqining ajralmas huquqi ekanligini va hukumat terrorchi tashkilot deb hisoblaydigan HAMASning harakatlariga bogʻliq boʻlmasligi kerakligini taʼkidlashdi.
Payshanba kuni Chequersda Prezident Trump bilan uchrashuv chogʻida Ser Keyr HAMAS kelajakdagi Falastin davlatida «hech qanday rol oʻynamasligi»ni taʼkidladi.
Isroil armiyasi Gʻazo kampaniyasini 2023 yil 7 oktyabrda HAMAS boshchiligidagi Isroil janubiga qilingan misli koʻrilmagan hujumga javoban boshladi, natijada taxminan 1200 kishi halok boʻldi va 251 kishi garovga olindi.
Oʻshandan beri Gʻazoga qilingan Isroil hujumlarida kamida 64 964 kishi halok boʻldi, deb xabar beradi hududdagi HAMAS boshqaruvidagi Sogʻliqni saqlash vazirligi.
Bir necha davlat yaqin kunlarda Falastin davlatini rasman tan olishi kutilmoqda.
Armiya hujumchining Iordaniyadan gumanitar yordam tashiyotgan yuk mashinasini haydab ketayotganini aytdi.
Buyuk Britaniya va boshqalar tomonidan sanktsiyalangan ultranatsionalist Bezalel Smotrich bu gʻoya boʻyicha AQSh bilan muhokamada ekanligini aytdi.
Isroilning maqsadi u erda qolgan 3000 tagacha HAMAS jangchilarini magʻlub etish ekanligini aytmoqda, ammo bu hujum xalqaro qoralashga sabab boʻldi.
Isroil va Falastin xalqi oʻrtasidagi mojaro dunyodagi eng uzoq davom etgan mojarolardan biridir.
«`