«`html
Estoniya juma kuni Rossiya harbiy samolyotlari tomonidan havo hududi buzilishi haqida xabar berilganidan so’ng, NATOga a’zo davlatlar bilan maslahatlashuvlar o’tkazishni so’radi.
Estoniya Tashqi ishlar vazirligi voqeani «shafqatsiz» harakat deb qoralab bayonot berdi. Vazirlik ma’lumotlariga ko’ra, uchta Rossiya MiG-31 qiruvchi samolyoti «ruxsatsiz Estoniya havo hududiga kirdi va Fin qo’ltig’i ustida jami 12 daqiqa qoldi».
NATO vakilining tasdiqlashicha, alyans «darhol javob berdi va Rossiya samolyotini tutib oldi», bu hodisani «Rossiyaning beparvo xatti-harakatlarining yana bir misoli va NATOning javob berish qobiliyati» deb baholadi.
NATOning o’zining sharqiy qanotini mustahkamlash missiyasi doirasida Italiya, Finlyandiya va Shvetsiya reaktiv samolyotlarni joylashtirdi. Rossiya Estoniya havo hududini buzganini rad etdi.
Rossiya Mudofaa vazirligi samolyotlar «rejalashtirilgan parvozni… xalqaro havo qoidalari talablariga qat’iy rioya qilgan holda amalga oshirganini va boshqa davlatlarning chegaralarini buzmaganini, buni ob’ektiv monitoring tasdiqlaydi», deb ta’kidladi.
Vazirlikning ta’kidlashicha, samolyotlar neytral Boltiq suvlari ustidan uchib o’tgan va Estoniya hududi bo’lgan Vayndloo orolidan 3 km (ikki mil) dan ortiq masofani saqlagan.
Moskvaning 2022-yilda Ukrainaga to’liq miqyosli bostirib kirishidan buyon NATO va Rossiya o’rtasidagi keskinlik kuchayib bormoqda.
O’tgan hafta davomida, NATOga a’zo bo’lgan Polsha va Ruminiya o’z havo hududlariga Rossiya dronlarining kirib kelishi haqida xabar berishdi, vaziyat yanada keskinlashdi. NATO o’z mudofaasini kuchaytirish uchun harbiy vositalarni, shu jumladan qiruvchi samolyotlarni sharqqa ko’chirishga va’da berish orqali javob qaytardi.
Estoniya Bosh vaziri Kristen Mixal juma kuni o’z hukumatining shoshilinch yig’ilishida «NATOning 4-moddasi bo’yicha maslahatlashuvlarni so’rashga qaror qilganini» e’lon qildi.
«NATOning har qanday provokatsiyaga javobi birdam va kuchli bo’lishi kerak. Umumiy vaziyatdan xabardorlikni ta’minlash va keyingi qo’shma qadamlarimizni kelishib olish uchun ittifoqchilarimiz bilan maslahatlashishni muhim deb hisoblaymiz», dedi Mixal.
NATO shartnomasining 4-moddasi 32 a’zodan iborat alyans ichida shoshilinch maslahatlashuvlarni rasman boshlab beradi, bu AQSh va ko’plab Yevropa davlatlari o’rtasida jamoaviy mudofaa uchun asos yaratadi.
Bu NATO a’zosi bir hafta ichida 4-moddani qo’llagan ikkinchi holat bo’ldi, Polsha avvalroq Rossiya dronlarining kirib kelishidan so’ng shunday qilgan edi.
AQSh prezidenti Donald Trump jurnalistlarga juma kuni kechroq voqea haqida ma’lumot berilishini aytdi.
U shunday dedi: «Menga bu yoqmaydi. Bunday bo’lishini xohlamayman. Katta muammo bo’lishi mumkin. Lekin keyinroq xabar beraman.»
Avvalroq, Estoniya Tashqi ishlar vazirligi juma kungi voqea yuzasidan «norozilik bildirish» uchun Rossiya ishlari bo’yicha vakilini chaqirganini e’lon qildi, Yevropa Ittifoqining yuqori martabali diplomati Kaja Kallas esa bu voqeani «o’ta xavfli provokatsiya» deb ta’rifladi.
Vazirning qo’shimcha qilishicha, Rossiya 2025-yilda to’rt marta Estoniya havo hududini buzgan. Estoniya sharqdan Rossiya bilan chegaradosh.
Estoniya xabar berishicha, samolyotlar havo hududiga shimoli-sharqdan kirgan va dastlab Fin samolyotlari tomonidan Fin qo’ltig’i ustida tutib olingan. Estoniya havo hududiga kirgandan so’ng, NATOning Boltiqbo’yi havo politsiyasi missiyasi doirasida Estoniyada joylashgan Italiyaning F-35 samolyotlari samolyotlarni kuzatib qo’yish uchun safarbar etildi.
Estoniya hukumati ma’lumotlariga ko’ra, Rossiya samolyotlarida parvoz rejalari bo’lmagan, transponderlari o’chirilgan va Estoniya havo harakatini boshqarish xizmati bilan ikki tomonlama radio aloqasini o’rnatmagan.
Estoniya Mudofaa vaziri Xanno Pevkur BBCga shunday dedi: «Ruslarning 12 daqiqa davomida bizning havo hududimizda bo’lishi misli ko’rilmagan holatdir.»
Uning qo’shimcha qilishicha, «bu vaziyatda qilish kerak bo’lgan yagona to’g’ri ish – ularni Estoniya havo hududidan chiqarib yuborishdir.»
Bosh vazir Mixal, shuningdek, Rossiyaning havo hududiga kirishi Kreml kutganidek, Ukrainadagi tajovuzkor urushi rivojlanmayotganini ko’rsatishini ta’kidladi.
«Maqsad – NATO davlatlarini o’z hududlarini himoya qilishga ko’proq e’tibor qaratishga majburlash orqali Ukrainadan e’tiborni va yordamni chalg’itish», – deya qo’shib qo’ydi u.
Kallas X da e’lon qilingan postida Yevropa Ittifoqi «o’z a’zo davlatlariga Yevropa resurslari bilan o’z mudofaalarini kuchaytirishda yordam berishni davom ettirishini» aytdi.
U Rossiya prezidenti Vladimir Putinni «G’arbning qat’iyatini sinab ko’rayapti. Biz zaiflik ko’rsatmasligimiz kerak», deb ta’rifladi.
Uning fikrlariga qo’shilgan holda, Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Lyayen X da shunday yozdi: «Biz har bir provokatsiyaga qat’iyat bilan javob beramiz va shu bilan birga kuchliroq Sharqiy qanotga sarmoya kiritamiz.»
«Tahdidlar kuchaygani sari, bizning bosimimiz ham kuchayadi», – deya qo’shimcha qildi u.
Estoniyaning Buyuk Britaniyadagi elchisi Sven Sakkov BBCga bergan intervyusida, juma kungi voqeani hisobga olgan holda, NATOning sharqiy qanoti ustidan havo hududini himoya qilishni kuchaytirish bo’yicha «aniq, amaliy qadamlar» muhimligini aytdi.
«Agar biz hozir yashayotgan zamon kabi davrga yolg’iz duch kelishimizga to’g’ri kelganida, biz juda tashvishlangan bo’lardik», dedi u va estonlar o’zlarini himoya qilishga «qat’iy» qaror qilganliklarini qo’shimcha qildi.
O’tgan hafta Polsha harbiylari kamida uchta Rossiya dronini urib tushirganini xabar qildi, Bosh vazir Donald Tuskning aytishicha, Polsha havo hududiga 19 ta dron kirib kelgani qayd etilgan.
Rossiya bu voqea tasodifiy ekanligini ta’kidladi, Mudofaa vazirligi Polsha hududidagi ob’ektlarni nishonga olish «rejalari yo’qligini» aytdi.
Rossiyaning yaqin ittifoqchisi bo’lgan Belarus, dronlarning navigatsiya tizimlarining ishdan chiqishi sababli Polsha havo hududiga tasodifan kirib qolganini taxmin qildi.
Bir necha kundan keyin Ruminiya Mudofaa vazirligi Ukraina bilan chegarani kuzatib borayotgan ikkita F-16 samolyoti Rossiya dronini aniqlaganini xabar qildi, bu «Rossiyaning Dunay daryosidagi Ukraina infratuzilmasiga havo hujumlaridan» keyin sodir bo’ldi.
Vazirlikning xabar berishicha, dron keyinchalik radardan g’oyib bo’lgan.
Rossiya bu masala bo’yicha hech qanday izoh bermadi.
Rossiyaning Polsha va Ruminiyaga kirib kelishiga javoban, NATO qo’shinlar va qiruvchi samolyotlarni sharqqa qayta joylashtirishga va’da berdi.
Buyuk Britaniya, Frantsiya, Germaniya va Daniya samolyotlari ittifoqning sharqiy qanotini mustahkamlash uchun Polsha ustidan havo mudofaa missiyalarida ishtirok etmoqda.
Pevkur NATO «sharqiy qanotga ko’proq e’tibor qaratishi» kerakligini ta’kidladi va buni «bir tomondan bizning umumiy javob berish liniyamiz, Estoniyada esa old eshikni yopiq holda saqlaymiz», deb ta’rifladi.
Dushanba kuni Rossiya dronlarining yana bir potentsial kirib kelishiga javoban Frantsiya samolyoti havoga ko’tarildi. NATO xabar berishicha, ogohlantirish tezda hal qilingan.
Iyun oyida a’zo davlatlar mudofaa xarajatlarini ko’paytirishga kelishib oldilar va NATOning o’zaro xavfsizlik kafolatini tasdiqladilar.
MI6ning iste’foga chiqayotgan rahbari Ser Richard Murning aytishicha, Rossiya va butun dunyo bo’ylab potentsial agentlar Buyuk Britaniya josuslik agentligi tomonidan nishonga olinadi.
Artur Polishchuk o’zi va uning oilasini o’z uyiga qabul qilgan «go’zal odamlarni» maqtadi.
Ikkala erkak va bir ayolning barchasi Esseks shtatining Greys shahrida hibsga olingan, deydi Metropolitan Politsiyasi.
Lids universiteti ekspertlari Rossiya bilan mojarodan chiqqan qoldiqlarni qayta ishlash uchun texnologiyani baham ko’rmoqda.
«`