Isroilning hududni egallashga qaratilgan keng ko’lamli quruqlik hujumi ikkinchi kuniga o’tar ekan, minglab falastinliklar G’azo shahridan qochishda davom etmoqda.
Isroilning maqsadi HAMAS tomonidan garovga olinganlarni ozod qilish va guruhning «so’nggi tayanchi» deb ta’riflagan joyda 3000 tagacha jangchini mag’lub etish ekanligini ta’kidlamoqda. Biroq, hujum keng xalqaro qoralashga sabab bo’ldi.
«Bolalarni saqlab qoling» va Oxfam kabi 20 dan ortiq taniqli yordam tashkilotlari rahbarlari «G’azodagi vaziyatning insoniylikka zidligi qabul qilib bo’lmaydigan holat» ekanligi haqida ogohlantirdi.
Bu BMTning tergov komissiyasi Isroil G’azoda falastinliklarga qarshi genotsid sodir etgan degan xulosaga kelganidan bir kun o’tib sodir bo’ldi – Isroil hukumati bu ayblovni qat’iyan rad etadi.
Isroilning shiddatli bombardimonlari sharoitida G’azoning HAMAS tomonidan boshqariladigan sog’liqni saqlash vazirligi G’azo shahridagi al-Rantisi bolalar shifoxonasi seshanba kuni kechqurun Isroilning uchta alohida hujumiga uchraganini, buning natijasida bemorlarning taxminan yarmi evakuatsiya qilinganini xabar qildi.
Shifoxonadagi manbaning ta’kidlashicha, hech qanday jarohatlar bo’lmagan, ammo konditsionerlar, suv idishlari va quyosh panellari sezilarli zarar ko’rgan.
«Bu shifoxona saraton, buyrak yetishmovchiligi va hayot uchun xavfli bo’lgan boshqa kasalliklarga chalingan bolalar uchun yagona ixtisoslashgan muassasadir», dedi Falastinliklarga tibbiy yordam xayriya tashkilotining G’azo direktori Fikr Shalltoot.
Isroil Mudofaa Kuchlari (IDF) bu xabarlarni tekshirayotganini bildirdi.
IDF chorshanba kuni ertalab o’zining quruqlikdagi qo’shinlarini qo’llab-quvvatlash uchun ikki kun ichida G’azo shahri bo’ylab 150 dan ortiq nishonga zarba berganini e’lon qildi.
O’z operatsiyalari doirasida IDF portlovchi moddalar bilan yuklangan, masofadan boshqariladigan harbiy transport vositalaridan foydalanayotgani xabar qilingan. Isroil ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, bu transport vositalari HAMAS pozitsiyalariga haydab borilib, portlatib yuborilmoqda.
Mahalliy aholi vakili Nidal al-Sherbi BBC Arabicning Yaqin Sharq kundaligi dasturiga shunday dedi: «O’tgan tun juda og’ir bo’ldi, tundan tonggacha davom etgan uzluksiz portlashlar va o’qqa tutishlar bo’ldi.»
«Isroil transport vositalari Shayx Radvan, Tal al-Hava va Shejayyadan ham oldinga siljidi. Bu juda, juda qo’rqinchli tun edi.»
Isroil shaharning ichida va atrofida zarbalarni kuchaytirar ekan, kunlar davomida falastinliklarning katta qismi eshak aravalarida, riqshalar, yuk ortilgan transport vositalari va piyoda holda janubga tomon harakatlanmoqda.
Hozirgacha ular Isroil tomonidan belgilangan al-Mawasidagi «insonparvarlik zonasi»ga tomon asosiy qirg’oq yo’li bo’ylab qochishga majbur bo’lishdi.
Biroq, chorshanba kuni IDF odamlarning harakatlanishi uchun vaqtincha ikkinchi yo’nalishni – markaziy Salah al-Din yo’lini ochishini e’lon qildi. IDF yo’nalish mahalliy vaqt bilan 12:00 dan (BST bo’yicha 10:00) boshlab 48 soat davomida ochiq bo’lishini ta’kidladi.
Ko’plab falastinliklar sayohat bilan bog’liq xarajatlar ortib borayotgani sababli janubga ko’chib o’ta olmayotganliklarini xabar qilishmoqda. Ba’zilarning aytishicha, hozirda kichik yuk mashinasini ijaraga olish taxminan 660 funt sterlingga (900 dollar) teng, besh kishilik chodir esa taxminan 880 funt sterlingga (1200 dollar) sotilmoqda.
Yordam guruhlari, BMT agentliklari va boshqalar ular ko’chishi kutilayotgan «insonparvarlik zonasi» juda gavjum va unga sig’ishi kutilayotgan taxminan ikki million falastinlikni qo’llab-quvvatlash uchun yetarli emasligini ta’kidlamoqda.
Harbiylarning zonaga evakuatsiya qilish haqidagi buyrug’iga amal qilgan ba’zi odamlar chodirlarini tikish uchun joy topa olmay, shimolga qaytib ketishdi.
«Har kuni bizga evakuatsiya qilishni buyuruvchi varaqalar tashlanmoqda, Isroil armiyasi esa har tomonga binolarni o’qqa tutmoqda», dedi shimoliy G’azoda bo’lgan Munir Azzam BBCga. «Lekin qayerga boramiz? Janubda bizga panoh yo’q.»
IDF seshanba kuni taxminan 350 000 kishi G’azo shahridan qochganini aytdi, BMT esa avgust oyidan beri bu ko’rsatkichni 190 000 ga baholadi. Taxminlarga ko’ra, kamida 650 000 kishi qolgan.
G’azoning sog’liqni saqlash vazirligi chorshanba kuni Isroil o’qidan so’nggi 24 soat ichida 98 kishi halok bo’lgan va 385 kishi yaralanganini ma’lum qildi. Yana to’rt kishi ochlikdan vafot etdi, natijada ochlik bilan bog’liq o’limlar soni BMT tomonidan qo’llab-quvvatlangan tashkilot avgust oyining oxirida G’azo shahrida ochlik e’lon qilinganidan beri 154 taga yetdi.
Ayni paytda, HAMAS tomonidan ushlab turilgan 48 nafar garovga olinganlarning oilalari – ularning 20 nafari tirik deb hisoblanadi – seshanba va chorshanba kunlari Quddusdagi Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxuning qarorgohi yaqinida norozilik bildirishdi va hujum ularning yaqinlariga xavf tug’dirishini ta’kidlashdi.
«Kun bo’yi siz o’ldirish va vayron qilish haqida maqtanasiz», dedi garovga olingan Gali va Ziv Bermanlarning xolasi Makabit Mayer. «G’azoda binolarni buzib tashlash – siz bu binolarni kimning ustiga buzib tashlayapsiz?»
Ayni paytda, Papa Leo XIV G’azoda falastinliklar uchun sharoit «qabul qilib bo’lmaydigan» ekanligini aytdi va o’t ochishni to’xtatishga chaqirig’ini takrorladi.
«Men doimo qo’rquvda va qabul qilib bo’lmaydigan sharoitlarda yashayotgan, yana o’z yurtlarini tark etishga majbur bo’lgan G’azo falastin xalqiga yaqinman», dedi u Vatikanidagi haftalik auditoriyasida.
Boshqa joylarda, Yevropa Ittifoqining asosiy ijro etuvchi organi – Yevropa Komissiyasi G’azo urushi davridagi xatti-harakatlari va bosib olingan G’arbiy Sohilni ikkiga bo’lib tashlaydigan E1 aholi punkti loyihasini ilgari surish to’g’risidagi qarori tufayli Isroilga qarshi sanksiyalar joriy etishni taklif qildi.
Taklifga Yevropa Ittifoqining Isroil bilan assotsiatsiya shartnomasining savdo bilan bog’liq ba’zi qoidalarini to’xtatib turish, shuningdek, Isroil hukumatidagi «ekstremist vazirlar» va zo’ravon Isroil ko’chmanchilariga qarshi sanksiyalar kiradi. Aholi punktlari xalqaro huquqqa ko’ra noqonuniy hisoblanadi.
Isroil Yevropa Ittifoqini bu choralarni qo’llamaslik haqida ogohlantirdi, chunki hozirda a’zo davlatlar tomonidan ularni qabul qilish uchun yetarli darajada qo’llab-quvvatlash yo’q.
BMTning tergov komissiyasi hisobotida, Isroil G’azoda genotsid sodir etgan degan xulosaga kelinganligi orasida, Isroil xavfsizlik kuchlari jinsiy va genderga asoslangan zo’ravonlik sodir etgani, bolalarni to’g’ridan-to’g’ri o’ldirish maqsadida nishonga olgani va diniy, madaniy va ta’lim maskanlariga qarshi «tizimli va keng qamrovli hujum» uyushtirgani aniqlangan.
Isroil tashqi ishlar vazirligi hisobotni qat’iyan rad etib, uni «buzilgan va yolg’on» deb atadi.
Isroil G’azoda urushni 2023-yil 7-oktabrda HAMAS boshchiligidagi Janubiy Isroilga qilingan hujumga javoban boshladi, unda taxminan 1200 kishi halok bo’ldi va 251 kishi garovga olindi.
G’azoning sog’liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko’ra, o’shandan beri Isroil hujumlarida kamida 65 062 kishi halok bo’lgan, ularning deyarli yarmi ayollar va bolalar.
BMT tomonidan qo’llab-quvvatlangan oziq-ovqat xavfsizligi organi G’azo shahrida ochlik e’lon qilganidan so’ng, BMT hujumning kuchayishi tinch aholini «yanada chuqur falokat»ga olib kelishi haqida ogohlantirdi.
Rushdi Abualoufning qo’shimcha hisoboti
Saymon Ofer va Piter Prinsley Isroil rasmiylari ularni to’xtatib qolganida, ular bosib olingan G’arbiy Sohildagi tomonga ketayotgan edi.
Bu BMTning tergov komissiyasi Isroil G’azoda genotsid sodir etayotganini aniqlagan paytga to’g’ri keldi.
Falastinliklar BBCga Isroil armiyasi shahardagi hujumlarini kuchaytirar ekan, butun turar joy bloklari tekislanganini aytishdi.
Panel xalqaro huquqda belgilangan genotsidning beshta harakatidan to’rttasi urush paytida falastinliklarga qarshi amalga oshirilgan degan xulosaga keldi.
Isroil va Falastin xalqi o’rtasidagi mojaro dunyodagi eng uzoq davom etgan mojarolardan biridir.