«`html
Rossiya prezidenti Vladimir Putin Parijda xavfsizlik kafolatlarini yakunlashga qaratilgan sammitdan so‘ng, Ukrainada har qanday o‘t ochishni to‘xtatishdan keyin “ishonch kuchlari” bo‘yicha G‘arb takliflarini rad etdi.
Fransiya prezidenti Emmanuel Makron Ukrainaning 26 ta ittifoqchisi harbiy harakatlar to‘xtatilgandan so‘ng xavfsizlikni kuchaytirish uchun “quruqlik, dengiz yoki havo orqali” qo‘shinlar joylashtirish majburiyatini rasman olganini aytdi.
Ishtirok etgan aniq davlatlar Makron tomonidan batafsil aytilmadi.
Putin bu tashabbusga qarshi chiqib, Ukrainaga joylashtirilgan har qanday qo‘shinlar, ayniqsa, yaqin orada joylashtirilsa, «qonuniy nishonlar» deb hisoblanishini ogohlantirdi, garchi zudlik bilan joylashtirish rejalari bo’lmasa ham.
O’t ochishni to’xtatish istiqbollari xira ko’rinadi, o’tgan oyda Alyaskada Putin va AQSh prezidenti Donald Tramp o’rtasidagi sammit Volodimir Zelenskiy bilan uchrashuv va ehtimoliy tinchlik shartnomasi bo’yicha umid uyg’otgan edi.
Putin juma kuni Ukraina rahbari bilan aloqaga tayyorligini aytdi, «lekin men unchalik ahamiyat bermayapman. Nega? Chunki Ukraina tomoni bilan asosiy masalalar bo’yicha kelishuvga erishish deyarli imkonsiz.»
Keyin Tramp ijtimoiy tarmoqlarda «Hindiston va Rossiyani Xitoyning eng qorong’u, eng chuquriga yo’qotdik», deb yozdi va bu bayonotga seshanba kuni Tyantszin shahrida bo’lib o’tgan sammitda uch davlat rahbarlarining suratini ilova qildi.
Putinning matbuot kotibi Dmitriy Peskov Trampning «urushning davom etishiga turtki berish uchun Yevropa davlatlarining g’alati urinishlarini» tanqid qilib, «hal qilishga qaratilgan juda konstruktiv sa’y-harakatlari» uchun maqtadi.
Alyaskadagi uchrashuvdan buyon Buyuk Britaniya va Fransiya boshchiligidagi «Ixtiyorlilar koalitsiyasi» kelishuvga erishilgan taqdirda Kiyevga xavfsizlik kafolatlarini berish bo’yicha qizg’in ish olib bormoqda. Ushbu kafolatlar Ukraina harbiy salohiyatini mustahkamlash va har qanday kelishuvni nazorat qilish uchun «ishonch kuchlari» ni joylashtirishni o’z ichiga oladi.
Makron qo’shinlarning har qanday joylashtirilishi «yangi yirik tajovuz» ning oldini olishga qaratilgan va front chizig’ida ishtirok etishni o’z ichiga olmaydi. Uning ta’kidlashicha, kuch «Rossiyaga qarshi urush olib borish niyatida emas».
Zelenskiy payshanba kuni Parijda bo’lib o’tgan yig’ilishda qabul qilingan qarorlarni birinchi aniq qadam sifatida baholadi va juma kuni minglab xorijiy qo’shinlar joylashtirilishini ko’rsatdi, shu bilan birga aniq tafsilotlarni muhokama qilishga hali erta ekanligini ta’kidladi.
AQSh o’z ishtiroki haqida batafsil ma’lumot bermadi. Fransiya prezidenti tafsilotlar yaqin kunlarda yakunlanishini aytdi.
Tramp yaqinda AQShning yordami «ehtimol» havo yordami shaklida bo’lishi mumkinligini aytdi. Parij sammitidan so’ng u hech qanday izoh bermagan bo’lsa-da, Zelenskiy AQSh rahbari bilan «Ukraina osmonini maksimal darajada himoya qilish» haqida gaplashganini aytdi.
Tramp Putin bilan «juda yaxshi muloqotda bo’lganini» va yaqin kelajakda u bilan gaplashishni rejalashtirganini aytdi. Putin juma kuni Amerika prezidenti bilan «ochiq muloqot» bo’lganini tasdiqladi.
Kiyev kengroq tinchlik kelishuvini ta’minlashga urinishdan oldin Ukrainada o’t ochishni to’xtatish bo’yicha kelishuvga erishish kerakligini ta’kidlaydi, bu Rossiya bilan bahsli nuqta.
Vladivostokdagi iqtisodiy forumda savollarga javob berar ekan, Putin shunday dedi: «Agar uzoq muddatli tinchlikka olib keladigan qarorlar qabul qilinsa… unda men [xorijiy qo’shinlarning] Ukrainada bo’lishida hech qanday ma’no ko’rmayapman». Uning qo’shimcha qilishicha, Rossiya uzoq muddatli tinchlikka olib keladigan har qanday qarorga «to’liq» rioya qiladi.
Ukraina va uning G’arb ittifoqchilari uning so’zlarini ishonchli deb topishlari dargumon.
Putin, shuningdek, Moskvada Ukraina bilan sammit o’tkazishga tayyorligini yana bir bor tasdiqladi va xavfsizlikni ta’minlashni taklif qildi.
BBC muxbiri Stiv Rozenberg Putinning matbuot kotibiga bu taklif Rossiyaning tinchlik bitimiga emas, balki Ukrainaning taslim bo’lishiga bo’lgan qiziqishini ko’rsatayotganini aytganida, Peskov shunday javob berdi: «Umuman emas, umuman emas. U Moskvaga taslim bo’lish uchun emas, gaplashish uchun taklif qilingan.»
Zelenskiy Moskva taklifini Putin jiddiy emasligining dalili sifatida allaqachon rad etdi. Bir nechta betaraf poytaxtlar muqobil sifatida taklif qilindi, ammo Putin «ortiqcha talablar» dan shikoyat qildi.
«Biz har qanday formatni, ikki tomonlama uchrashuvni, uch tomonlama uchrashuvni qo’llab-quvvatlaymiz, menimcha, Rossiya buni kechiktirish uchun hamma narsani qiladi», dedi Zelenskiy.
G’arb rahbarlari, shuningdek, Rossiya o’zining 42 oylik to’liq miqyosli urushi davom etar ekan, Ukraina hududini qo’lga kiritish uchun mojarolni cho’zishga urinayotganiga ishonishadi.
Chorshanba kunini Xitoylik Si Tszinpin va Shimoliy Koreya rahbari Kim Chen In bilan o’tkazgan Putin, uning mamlakati harbiylari Ukrainada barcha frontlarda oldinga siljiyotganini ta’kidlamoqda.
Moskva G’arb kuchlari Ukrainaga joylashtirilmasligi kerakligini aytishdan tashqari, u Ukraina xavfsizligining «kafolatlari» bo’lib xizmat qiladigan davlatlar qatorida bo’lishi kerakligini ta’kidladi – bu g’oya Kiyev va uning ittifoqchilari tomonidan rad etilgan.
Putinning matbuot kotibi BBCga NATOga tegishli bo’ladimi yoki yo’qmi, har qanday xorijiy kuch Rossiya uchun xavf tug’dirishini aytdi, «chunki biz NATOning dushmanimiz.»
NATO rahbari Mark Rutte payshanba kuni Rossiyaning G’arb qo’shinlarining Ukrainaga joylashtirilishiga veto huquqi yo’qligini aytdi: «Nega biz Rossiyaning Ukrainadagi qo’shinlar haqida nima deb o’ylashiga qiziqamiz? Bu suveren davlat. Bu ular uchun hal qiladigan narsa emas.»
Kelishuv bo’lgan taqdirda, kam sonli davlatlar Ukrainada qo’shinlarni joylashtirishga ochiqdan-ochiq va’da berishdi va AQSh allaqachon bunday qadamni rad etdi. Yevropa diplomatlarining ta’kidlashicha, hozirgi vaqtda qo’shinlarni jalb qilish Putining G’arbga qarshi hikoyasini kuchaytirishi mumkin.
Biroq, Buyuk Britaniya Bosh vaziri Ser Kir Starmerning aytishicha, G’arb ittifoqchilari endi AQSh tomonidan qo’llab-quvvatlangan Ukrainaga «buzilmas va’da» berishdi va Rossiyani urushni tugatishga undashlari kerak, dedi Downing Street matbuot kotibi.
Germaniya kansleri Fridrix Merts uchrashuvdan so’ng Zelenski ishtirokidagi sammitda o’t ochishni to’xtatishni ta’minlash va keyin «kuchli xavfsizlik kafolatlari» ni ta’minlash birinchi navbatda muhim ekanligini aytdi.
Rossiyaning Ukrainaga keng ko’lamli bosqinidan uch yarim yildan ko’proq vaqt o’tgach, Putin shu hafta «tunnel oxirida ma’lum bir yorug’lik bor» va «mojaro tugagan taqdirda Ukrainaning xavfsizligini ta’minlash variantlari mavjud» dedi.
Ammo u juma kuni har qanday kelishuvga erishish ehtimoliga shubha qildi va Ukraina o’z hududlaridagi har qanday o’zgarishni referendum bilan tasdiqlashi va harbiy holatni bekor qilishi kerakligini ta’kidladi.
Rossiya Ukrainaning beshta hududini noqonuniy ravishda anneksiya qildi, ammo ulardan faqat bittasini, Qrimni to’liq nazorat qiladi.
Buyuk Britaniya Mudofaa vaziri Jon Xili Trampni maqtadi va u «Putinni muzokaralarga olib keldi» va «hech qanday variantni yopmadi» dedi.
Rossiya dastlabki o’t ochishni to’xtatish g’oyasini rad etdi va uning kampaniyasi to’liq tinchlik bitimigacha tugamasligini ta’kidladi.
Payshanba kungi muzokaralardan oldin Elyse saroyidagi manba, to’liq tinchlik shartnomasisiz ham davom etgan o’t ochishni to’xtatishning bir nechta tarixiy misollari borligini aytdi.
Manba Shimoliy va Janubiy Koreya o’rtasidagi demarkatsiya chizig’ini ko’rsatdi, u yerda o’t ochishni to’xtatish yillar davom etdi va kuchli qurollangan, ittifoqchi Amerika qo’shinlari Shimoliy Koreyaga signal bo’lib xizmat qildi.
Bu tushuncha ukrainaliklar uchun juda muhim edi, deya qo’shimcha qildi manba.
Fransiyaning eng yirik atom elektr stansiyalaridan biri meduza sovutish filtrlarini to’sib qo’yganidan keyin qisman yopildi.
Pekinning harbiy paradi Tramp atigi bir necha oy ichida qanday qilib yangi xalqaro hamkorlarni yaratganini ko’rsatadi, deb yozadi Entoni Zurcher.
Rossiya rahbari qo’shinlari oldinga siljiyotgani sababli o’t ochishni to’xtatish chaqiriqlarini rad etdi.
Ikki lider a’zolarini ko’chirib o’tkazish odamlarga 150 yilgacha yashashga qanday yordam berishi mumkinligini muhokama qildi.
Xitoy va Rossiya rahbarlari mos ravishda 13 va 25 yildan beri hokimiyatda, ikkalasi ham iste’foga chiqish niyatini bildirmayapti.
«`