Braziliyaning sobiq o’ng qanot prezidenti Jair Bolsonaroning davlat to’ntarishiga urinishni uyushtirishda ayblanib sud qilinishi shu seshanba kuni yakuniy bosqichga kiradi.
Janob Bolsonaro 2022-yilgi qayta saylovda mag’lubiyatga uchraganidan keyin hokimiyatda qolish uchun harakatlarni boshqarganlikda ayblanmoqda. Bu harakatlar uning tarafdorlari tomonidan Braziliyadagi hukumat binolariga bostirib kirishi va vandalizm bilan yakunlangan, deyiladi.
Oliy sudning besh nafar sudyasidan iborat hay’at 12-sentabrga qadar hukm chiqarishi kutilmoqda.
Sud jarayonida Bolsonaro o’zining begunohligini ta’kidlab, ayblovlarni siyosiy sabablarga ko’ra qo’yilgan deb rad etdi.
AQShning sobiq prezidenti Donald Tramp Bolsonaroga o’zining qo’llab-quvvatlashini bildirib, sudni «jodugarlikka ov» deb atadi va buni Braziliya mahsulotlarining ayrimlariga 50 foiz boj joriy qilish va ishni boshqaruvchi Oliy sud sudyasiga qarshi sanksiyalar qo’llash uchun asos sifatida ko’rsatdi.
Agar aybdor deb topilsa, Bolsonaro 40 yildan ortiq qamoq jazosiga hukm qilinishi mumkin. U ushbu yakuniy sud bosqichining ochilish va yopilish kunlarida sudda ishtirok etishi kutilmoqda.
Bolsonaro yetti nafar sobiq hukumat amaldori bilan birga davlat to’ntarishiga urinish bilan bog’liq beshta modda bo’yicha ayblanmoqda.
Bolsonaroga qarshi ayblovlar orasida qurolli jinoiy tashkilotga rahbarlik qilish, demokratik qonun ustuvorligini zo’ravonlik bilan bekor qilishga urinish, davlat to’ntarishiga urinish, federal mulkka zarar yetkazish va ro’yxatga olingan merosning yomonlashuvi bor. Har bir ayblov bir necha yillik qamoq jazosini o’z ichiga olishi mumkin.
Ayblovlar 2023-yil 8-yanvarda uning tarafdorlari hukumat binolariga bostirib kirishidan oldingi voqealardan kelib chiqqan.
Keng qamrovli tergovdan so’ng, rasmiylar Bolsonaro va boshqa rasmiylar 2019-yildan boshlab demokratik qonun ustuvorligiga putur yetkazish va hokimiyatni saqlab qolishni rejalashtirganliklarini da’vo qilishmoqda.
Huquqni muhofaza qilish organlari Bolsonaroning o’sha paytdagi prezident etib saylangan Luiz Inásio Lula da Silva, shuningdek, Lulaning sherigi va Oliy sud sudyasi Alexandre de Moraesga suiqasd uyushtirish rejasidan «to’liq xabardor» bo’lganini da’vo qilmoqda.
Tergovchilar ayblanuvchilar o’rtasida qo’lga olingan aloqalar va prezidentlik qarorgohida bo’lib o’tgan uchrashuvlarni ayblovlarni qo’llab-quvvatlovchi dalil sifatida keltirmoqda.
Jair Bolsonaro, shuningdek, 2022-yil dekabr oyida yuqori harbiy qo’mondonlar bilan uchrashuv o’tkazganlikda ayblanmoqda, u yerda u davlat to’ntarishi rejasini taqdim etgan va ularning ishtirokini so’ragan.
Armiya va havo kuchlari qo’mondonlari rad etgani xabar qilingan bo’lsa-da, dengiz floti qo’mondoni Almir Garnier Santos, birgalikda ayblanuvchi, politsiyaning ma’lumotlariga ko’ra, qo’llab-quvvatlaganini bildirgan. Qo’mondon ayblovlarni rad etdi.
Bolsonaro va uning ittifoqchilari, jumladan, sobiq mudofaa vaziri Walter Braga Netto ham davlat to’ntarishi rejasiga qo’shilmagan harbiy qo’mondonlarga qarshi ijtimoiy tarmoqlarda hujumlarni rag’batlantirishda ayblanmoqda. Braga Netto har qanday noto’g’ri harakatlarni rad etdi.
Bolsonaro allaqachon Braziliya saylov tizimi va elektron ovoz berish mashinalari haqida asossiz da’volarni ijtimoiy tarmoqlar va davlat televideniyesi orqali tarqatgani uchun 2026-yilgi Braziliya saylovlarida ishtirok etishdan chetlatilgan.
2022-yilgi saylovda Lulaga tor farq bilan mag’lub bo’lganidan so’ng, Bolsonaroning tarafdorlari butun mamlakat bo’ylab norozilik namoyishlari va yo’llarni to’sib qo’yishdi.
Saylovga bir necha oy qolganida, u saylov jarayoniga dalilsiz ravishda qayta-qayta shubha bildirdi va natijalar e’lon qilinganidan keyin mag’lubiyatni tan olmadi.
2023-yil 8-yanvarda, Lulaning inauguratsiyasidan bir hafta o’tib, uning tarafdorlari olomoni Braziliya orqali yurishdi va Kongress, Oliy sud va Prezident saroyiga bostirib kirib, vandalizm qilishdi. Zarar statuyalarni yo’q qilish, oynalarni sindirish va bosh sudya o’rindig’iga o’t qo’yishni o’z ichiga olib, politsiya bilan to’qnashuvlarga olib keldi.
Bolsonaro o’sha paytda tartibsizliklardan o’zini olib qochdi va ijtimoiy tarmoqlarda usullarni tanqid qildi, shu bilan birga saylov o’g’irlanganini da’vo qilishda davom etdi.
Hozirda u uy qamog’ida, sayohat qilish taqiqlangan va rasmiylar qochish yoki boshpana so’rash ehtimoli haqida xavotir bildirgandan so’ng oyoq bilaguzuk taqib yuradi.
Lulaning sobiq advokati va hozirda sudni nazorat qiluvchi Oliy sud hay’atining raisi bo’lgan adliya Cristiano Zanin mahalliy vaqt bilan soat 09:00 da (GMT 12:00) jarayonni boshlaydi.
Keyin Bolsonaro o’zining asosiy dushmani deb biladigan adliya Alexandre de Moraes ishni bayon qiluvchi hisobotni taqdim etadi.
Bosh prokuror Paulo Gonet keyinchalik Bolsonaroga va uning birgalikda ayblanuvchilariga qarshi ayblovlarni o’qishi kutilmoqda.
Bolsonaroning sobiq yordamchisi Mauro Cid dalil taqdim etish evaziga kelishuvga erishdi va uning advokati birinchi bo’lib so’zga chiqadi.
Qolgan ayblanuvchilarning advokatlari keyin o’z mijozlari nomidan dalillar keltiradilar, ularning barchasi ayblovlarni rad etishdi.
Keyin sudlar individual ravishda o’z ovozlarini berishadi. Ayblov hukmi uchun besh ovozdan uchta ko’p ovoz talab qilinadi.
Har bir sudya aybdor deb topilganlar uchun jazoni tavsiya qilish huquqiga ega.
Bolsonaro va uning birgalikda ayblanuvchilari aybdor deb topilsa, Oliy sudga shikoyat qilish huquqini saqlab qolishadi.
Qutqaruvchilar bir necha soat qidiruv o’tkazishdi, ammo bedarak ketgan xodimlarni topishga umid yo’q degan xulosaga kelishdi.
Biz Braziliyada o’n yil avval Zika virusi bilan kasallangan ayollar bilan ularning bolalari bilan hayot qanday ekanligi haqida gaplashamiz.
Trampning yangi tarif stavkalari ko’pchilikni hayratda qoldirdi, ammo ba’zi mamlakatlar so’nggi daqiqalarda o’zgarishlar orasida yaxshiroq ahvolda edi.
AQSh, shuningdek, Tramp AQSh kompaniyalariga «hujumlar» va Bolsonaroga qarshi «jodugarlikka ov» o’tkazganlikda ayblaganidan so’ng Braziliyaga 50% tarif joriy qildi.
Tramp Braziliya tovarlariga 50% miqdorida tarif belgiladi – bu AQSh tomonidan olingan eng yuqori stavkalardan biri.