Herman Moyano xatlarning, kichik paketlarning va jurnallarning uyumlarini saralaydi va erta tonggi pochta yo’nalishiga tayyorlanadi.
Yuk velosipedlari va furgonlar Kopengagenning shimolida joylashgan depodan jo’naydi, Herman esa skuterida yo’lga tushadi.
So’nggi yetti yil davomida u Daniyaning milliy pochta xizmati PostNord uchun xat yetkazib bermoqda.
«Men odamlar nimadir kutishadi, maxsus xat, maxsus aloqa, maxsus paket kutishadi deb o’ylardim», – deydi u.
Biroq, janob Moyano hajmlarning kamayishini kuzatdi, endi yetkazib berishlar shaxsiy yozishmalar emas, balki asosan hisoblar va bank hisobotlaridan iborat.
«Men pochta sekin-asta tushib ketayotganini ko’rdim. Ammo bu oxirgi bir necha yil ichida tezlashdi», – deydi u. «Hozirgi kunda… juda-juda pastga tushayotgandek tuyuladi.»
Xat hajmlarining sezilarli darajada kamayishi asosan raqamlashtirish bilan bog’liq bo’lib, PostNord mart oyida xat xizmatlarini to’xtatishini e’lon qildi.
Bu qaror davlatga tegishli tashkilot tomonidan to’rt asrlik xat yetkazib berishga chek qo’yadi.
PostNord o’z ishchi kuchini uchdan bir qismga qisqartirib, zarar ko’rayotgan xat bo’limida 2200 ta lavozimni yo’q qiladi. Kompaniya buning o’rniga o’zining foydali posilka biznesiga e’tibor qaratadi va 700 ta yangi lavozim yaratadi.
«Daniyaliklar endi deyarli xat olishmaydi. Bu yillar davomida pasayib ketmoqda», – deydi PostNord Daniya rahbari Kim Pedersen. «Ular oyiga o’rtacha bitta xat olishadi, bu unchalik ko’p emas.»
«Aksincha, daniyaliklar onlayn xarid qilishni yaxshi ko’radilar», – deya qo’shimcha qiladi u. «Global elektron tijorat sezilarli darajada o’sib bormoqda va biz ham u bilan birga harakat qilmoqdamiz.»
O’n besh yil oldin PostNordda ko’plab yirik xatlarni saralash markazlari ishlagan, ammo hozir ulardan faqat bittasi qoldi, u Kopengagenning g’arbiy chekkasida joylashgan.
2000-yildan beri biznes tomonidan qayta ishlangan xatlar hajmi 90% dan ko’proqqa, taxminan 1,4 milliarddan o’tgan yili 110 milliongacha kamaydi va pasayish tez sur’atlar bilan davom etmoqda.
PostNord xat yetkazib berishni to’xtatishga tayyorlanar ekan, uning 1500 ta qizil pochta qutilari Daniya ko’chalaridan olib tashlanmoqda. Biroq, poytaxtning bir nechta aholisi ulardan tez-tez foydalanadiganga o’xshaydi.
Kopengagenlik Nikolay Brøchner Andrès oxirgi marta xat jo’natganini eslay olmasligini tan oldi. «Menimcha, men yillar davomida xat jo’natmaganman… hatto buni qanday qilishni ham bilmayman, rostini aytsam.»
Elektron pochta va naqd pulsiz mobil to’lovlardan tortib smartfon orqali kirish mumkin bo’lgan raqamli sog’liqni saqlash kartalarigacha, Daniyada deyarli hamma narsa uchun ilova mavjud, u Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkilotining 2023-yildagi Raqamli hukumat indeksi bo’yicha Janubiy Koreyadan keyin dunyodagi eng raqamlashtirilgan davlatlardan biri hisoblanadi.
Daniya hukumati «standart bo’yicha raqamli» siyosatini qabul qildi va o’n yildan ortiq vaqt davomida jamoatchilik bilan yozishmalar elektron tarzda olib borildi.
«Biz raqamli jamiyatning bu tabiiy evolyutsiyasiga boshqa ba’zi davlatlarga qaraganda erta duch kelmoqdamiz», – deya tushuntiradi janob Pedersen. «Daniyada biz balki besh yoki 10 yil oldindamiz.»
Daniyada xat jo’natishning yuqori narxi ham uning pasayishiga hissa qo’shmoqda.
2024-yilda yangi qonun pochta bozorini xususiy raqobat uchun ochdi va uni mamlakatning 25% QQS stavkasidan ozod qilishni bekor qildi, natijada PostNord markasining narxi har bir xat uchun 29 Daniya kronigacha (4,55 AQSh dollari; 3,35 funt sterling) oshdi.
«Bu [hajmlarni] yanada tezroq tushirdi», – deydi janob Pedersen.
Pochta sektori eksperti, Parcel and Postal Technology International jurnalining muharriri Hazel Kingning so’zlariga ko’ra, jo’natilayotgan xatlar sonining sezilarli darajada kamayishi butun Yevropa bo’ylab aks etgan.
«Yevropa bo’ylab xatlar yillar davomida kamayib bormoqda», – deydi u. «Menimcha, PostNordning qarori butun bozorni qanday o’zgartirganligi va iste’molchining qanday harakat qilayotganligining aksidir.»
Jismoniy pochta barcha yirik global bozorlarda o’zining tarixiy cho’qqisidan 30% yoki undan ko’proqqa kamaydi, McKinsey konsalting firmasi hisobotiga ko’ra.
Tadqiqot muallifi Florian Neuhausning so’zlariga ko’ra, Yevropada xat hajmlarining eng sekin pasayishi Germaniya va Shveytsariyada kuzatilgan. «U yerda faqat 40%, ammo boshqa barcha joylarda [2008-yildan beri] taxminan 50 dan 70% gacha pasayish kuzatilgan.»
Xuddi shunday tendensiya AQShda ham kuzatilmoqda, u yerda pochta 46% ga kamaygan.
«Bu raqamlashtirish va odamlarning umuman qanday muloqot qilishlari bilan bog’liq», – deya qo’shimcha qiladi janob Neuhaus. «Umuman olganda, xatlardagi iqtisodiyot tobora yomonlashib bormoqda.»
Mart oyida Germaniyaning Deutsche Post kompaniyasi 8000 ta ish o’rnini qisqartirishini e’lon qildi, Buyuk Britaniyaning 500 yillik Royal Mail kompaniyasida xarajatlarni qisqartirish bo’yicha chora-tadbirlar ikkinchi darajali xat yetkazib berishni har bir ish kunida qisqartiradi, shuningdek, birinchi darajali yetkazib berish vaqtlari bo’yicha maqsadlar ham pasaytirildi.
«Menimcha, biz asosiy oqimdagi xatlarning tugashini ko’ramiz», – deb bashorat qiladi xonim King. «Biroq, biz hech qachon nol xatni ko’rmasligimizga amin emasman», – deb ta’kidlaydi u tibbiy yozishmalarni va qariyalar, nogironlar va qishloq jamoalari uchun xizmatlarni himoya qilish zarurligini.
Daniyada xat yetkazib berish butunlay to’xtatilmaydi. Xususiy yetkazib berish firmasi DAO o’zining butun mamlakat bo’ylab xizmati bilan bo’shliqni to’ldiradi.
Biroq, qariyalar uchun advokatlik guruhi bo’lgan DaneAge, keksa odamlar xat yetkazib berishdagi o’zgarishlar tufayli muammolarga duch kelishi mumkinligidan xavotir bildiradi.
«Ko’pchilik qariyalar kichik shaharlarda va qishloq joylarda yashaydi», – deydi DaneAge katta maslahatchisi Marlene Rishoj Cordes. «Atrofda pochta qutilari kamroq bo’lganda, ularga pochta yetkazib berish qiyinroq bo’ladi.»
Shu bilan birga, pochta xodimlarini himoya qiluvchi 3F Postal Union kasaba uyushmasi qishloq xizmatlari yomonlashishi mumkinligidan xavotir bildirdi.
DAO bu xavotirlarga qat’iyan rozi emas. U tarixan butun mamlakat bo’ylab gazetalar va jurnallar tarqatuvchi bo’lib, mamlakatda yirik posilka kureriga aylandi.
Yaqinda o’tkazilgan so’rov shuni ko’rsatdiki, DAO yetkazib berishlari tezroq bo’lgan, xatlarning PostNordga nisbatan besh kun ichida yetib borishi yuqori foizni tashkil qilgan.
«Biz barcha uy xo’jaliklariga kelamiz va butun mamlakat bo’ylab qishloq joylardamiz», – deya ishontiradi bosh direktor Hans Peter Nissen.
O’tgan yili DAO 21 million xatni qayta ishladi va PostNord 2026-yilda ketganidan so’ng, yana 30 dan 40 million xatni qayta ishlashni kutmoqda.
Janob Nissenning tushuntirishicha, DAO xodimlari gazetalar va posilkalar tarqatish vaqtida to’g’ridan-to’g’ri xatlar yetkazib berishadi. Pochta a’zo do’konlar ichida joylashgan pochta qutilaridan yig’iladi va qo’shimcha kichik to’lov evaziga eshik oldidan olib ketishni tashkil qilish mumkin.
DAO yangi saralash mashinasini o’rnatishni va ishchi kuchini taxminan 250 nafarga ko’paytirishni rejalashtirmoqda va hozirgi 2500 nafar xodimiga qo’shadi.
Yevropa bo’ylab jismoniy xatlar kamayib borar ekan, Daniyaning tajribasi kelajakka nazar solish imkoniyatini berishi mumkin.
Biroq, tobora raqamli dunyoda ko’pchilik hali ham shaxsiy xatlar jo’natish va olishdan zavqlanishadi, jumladan, xorijda yashovchi qiziga xat yozadigan Kopengagenlik Jette Eiring Williams.
«Menimcha, yosh avlod bu eski maktab tuyg’usini xohlaydi», – deydi xonim Williams. «U nimaningdir jismoniy teginishini yaxshi ko’radi, shunchaki elektron pochta yoki matn emas.»
Lotereyada g’olib chiqqanlarning Hobby Dynamics va Noble Beer kabi AIga o’xshash nomlari bor, deydi ijtimoiy media foydalanuvchilari.
Delta va United kompaniyalari bo’sh devorlar yonidagi o’rindiqlar uchun qo’shimcha to’lov undirganliklari uchun sudga berildi.
Yaponiya texnologiya giganti iqtisodiy qiyinchiliklarni bahona qilib, konsollar narxini taxminan 50 dollarga oshirdi.
Hukumat sotuv solig’ini bekor qilish odamlarni kitob sotib olishga undaydi deb umid qilmoqda.
Mustafo Sulaymonning aytishicha, bugungi kunda AI ongliligining «nol dalili» mavjud.