BBC xabariga ko’ra, Nvidia va AMD Xitoyga sotish uchun eksport litsenziyalarini olish uchun «misli ko’rilmagan» kelishuv sifatida ta’riflangan holda, Xitoydagi daromadlarining 15 foizini AQSh hukumatiga o’tkazishga rozi bo’lishdi.
AQSh avvalroq sun’iy intellekt (AI) va boshqa sohalarda ishlatiladigan ilg’or chiplarni Xitoyga sotishni cheklash uchun, odatda milliy xavfsizlik bilan bog’liq muammolar uchun ajratilgan eksport nazoratini joriy qilgan edi.
Xavfsizlik bo’yicha ekspertlar, jumladan, Tramp ma’muriyatining sobiq rasmiylari, yaqinda Nvidia’ning H20 chipi Xitoyning AI imkoniyatlarini sezilarli darajada oshirishi mumkinligi haqida «chuqur xavotir» bildirishdi.
Nvidia BBCga bergan bayonotida shunday dedi: «Biz AQSh hukumati jahon bozorlarida ishtirok etishimiz uchun belgilagan qoidalarga amal qilamiz».
Kompaniya shunday qo’shimcha qildi: «Biz bir necha oydan beri Xitoyga H20 yetkazib bermagan bo’lsak-da, eksport nazorati qoidalari Amerikaga Xitoy va butun dunyoda raqobatlashish imkonini beradi deb umid qilamiz».
AMD hali izoh so’rovlariga javob bermadi. Oq uy ham izoh berishdan bosh tortdi.
Kelishuv AQShda munozaralarga sabab bo’ldi, tanqidchilar xavfsizlik bilan bog’liq xavotirlarni ko’tarishdi va ma’muriyatning xususiy sektor bilan aloqalarni boshqarishini shubha ostiga olishdi.
Hinrich Foundation savdo siyosati bo’limi boshlig’i Deborah Elms shunday dedi: «Sizda yoki milliy xavfsizlik muammosi bor, yoki yo’q».
U shunday qo’shimcha qildi: «Agar sizda 15% to’lov bo’lsa, bu qandaydir tarzda milliy xavfsizlik masalasini yo’q qilmaydi».
Kelishuv shartlariga ko’ra, Nvidia Xitoyda H20 chipini sotishdan tushgan daromadining 15 foizini AQSh hukumatiga o’tkazadi.
Financial Times nashrining xabar berishicha, AMD ham Xitoyda MI308 chipini sotishdan tushgan daromadining 15 foizini Tramp ma’muriyatiga o’tkazadi.
Ushbu kelishuv internetda turlicha reaksiyalarga sabab bo’ldi, ba’zi investorlar bu bitimni » shakedown» deb atashdi, boshqalari esa buni AQShda noqonuniy hisoblangan eksport solig’iga qiyoslashdi.
Karnegi tinchlik jamg’armasi xodimi va Bayden ma’muriyatining sobiq rasmiysi Piter Harrell izoh berdi: «Nvidia H20-larni Xitoyda sota olishi kerak deb o’ylaysizmi yoki yo’qmi, milliy xavfsizlik eksport nazoratini yumshatish evaziga to’lov undirish dahshatli precedentdir».
U shunday dedi: «Xitoyda ilg’or chiplarni sotish uchun Nvidia va AMDdan daromadning 15% ulushini olish bilan bog’liq siyosiy muammolarga qo’shimcha ravishda, AQSh Konstitutsiyasi eksport soliqlarini to’g’ridan-to’g’ri taqiqlaydi».
Demokrat kongressmen Jeyk Auchincloss xavotir bildirdi: «Endi AQSh hukumati Xitoyga AI sotishdan moliyaviy manfaatdor? TikTok kelishuvi qanday ko’rinishga ega bo’lishi mumkinligi haqida o’ylashga majbur qiladi».
H20 chipi aynan 2023-yilda Bayden ma’muriyati tomonidan joriy etilgan AQSh eksport cheklovlariga javoban Xitoy bozori uchun maxsus ishlab chiqilgan.
Biroq, chipning sotuvi joriy yilning aprel oyida Tramp ma’muriyati tomonidan to’xtatildi.
Pekin avvalroq AQSh hukumatini «eksportni nazorat qilish choralarini suiiste’mol qilish va bir tomonlama zo’ravonlik qilishda» ayblab, tanqid qilgan edi.
Nvidia bosh direktori Jensen Huang bir necha oydan beri AQSh va Xitoy rasmiylariga Xitoyda chip sotuvini qayta tiklash uchun lobbi qilgan va o’tgan hafta Prezident Tramp bilan uchrashgan.
Forrester vitse-prezidenti va bosh tahlilchisi Charli Dai kelishuvni «misli ko’rilmagan» deb ta’rifladi va texnologiya sotuvchilari uchun moliyaviy va strategik oqibatlarni ta’kidladi.
«Ushbu kelishuv texnologik savdo tarangligi kuchaygan sharoitda bozorga kirishning yuqori narxini ta’kidlaydi va texnologiya sotuvchilari uchun jiddiy moliyaviy bosim va strategik noaniqlikni yaratadi», dedi u.
AQSh Savdo vaziri Xovard Lutnikga yo’llagan so’nggi xatida bir guruh xavfsizlik bo’yicha mutaxassislar Nvidia’ning H20 chiplarining asosiy xaridorlari Xitoydagi fuqarolik kompaniyalari bo’lsa-da, ular bu texnologiya harbiy maqsadlarda ishlatilishini kutishlarini ta’kidladilar.
Ular shunday yozdilar: «AI inferensiyasi uchun optimallashtirilgan chiplar oddiygina iste’mol tovarlari yoki fabrika logistikasini quvvatlantirmaydi; ular avtonom qurol tizimlarini, razvedka kuzatuv platformalarini va jang maydonida qaror qabul qilishda tezkor yutuqlarni ta’minlaydi».
Nvidia BBCga bergan bayonotida shunday dedi: «Amerika 5Gni takrorlay olmaydi va telekommunikatsiya sohasida yetakchilikni yo’qotishi mumkin. Agar biz poyga qilsak, Amerikaning AI texnologiya to’plami dunyo standarti bo’lishi mumkin».
Xitoyga chip sotuvining ehtimoliy qayta tiklanishi Pekin va Vashington o’rtasidagi savdo tarangligi pasaygan davrga to’g’ri keladi.
Pekin noyob yer elementlari eksportiga cheklovlarni yumshatdi, AQSh esa Xitoyda faoliyat yurituvchi chip dizayni dasturiy ta’minot firmalariga cheklovlarni olib tashladi.
May oyida dunyoning eng yirik ikki iqtisodiyoti tariflar urushida 90 kunlik sulhga rozi bo’lishdi.
O’shandan beri har ikki davlatning yuqori lavozimli savdo rasmiylari bir necha marta uchrashishdi, ammo tariflarni to’xtatishni uzaytirish bo’yicha rasmiy kelishuv 12-avgustgacha tasdiqlanishi kerak.
Tramp savdo siyosatining bir qismi sifatida yirik korporatsiyalarni AQSh ichida investitsiyalarni ko’paytirishga undadi.
O’tgan hafta Apple qo’shimcha 100 milliard dollar (74,4 milliard funt sterling) AQShga investitsiya kiritishini e’lon qildi va o’zining keyingi to’rt yil ichida 500 milliard dollar investitsiya kiritish bo’yicha mavjud majburiyatiga qo’shildi.
Iyun oyida xotira chiplari ishlab chiqaruvchi Micron Technology AQShdagi rejalashtirilgan investitsiyalari 200 milliard dollarni tashkil etishini va bunga Aydaxo shtatida yangi ishlab chiqarish korxonasini qurish kirishini ma’lum qildi.
Nvidia ham AQShda 500 milliard dollargacha bo’lgan AI serverlarini qurish niyatini e’lon qildi va birinchi to’liq Amerika ishlab chiqarilgan AI superkompyuterlarini yaratishga va’da berdi.
Shu bilan birga, The Wall Street Journal nashri xabar berishicha, Intel bosh direktori Xitoy bilan aloqalari tufayli uni iste’foga chiqishga chaqirgan prezidentning chaqirig’idan so’ng Oq uyda Tramp bilan uchrashishi rejalashtirilgan.
O’tgan hafta Tramp ijtimoiy tarmoqlarda Lip-Bu Tan «juda ziddiyatli» ekanligini aytdi va uning Xitoy armiyasi bilan bog’liq bo’lgan kompaniyalarga investitsiya kiritganligini nazarda tutdi.
Janob Tan bu da’volarni rad etib, ularni «noto’g’ri ma’lumot» deb atadi.
Vayronalar ostida qolgan odamlarni qutqarish operatsiyasi davom etmoqda, portlash sababi esa hali tasdiqlanmagan.
AQSh prezidenti Alaskada Rossiya prezidenti Putin bilan potentsial sulh bo’yicha uchrashishi rejalashtirilgan.
AQSh armiyasi Trampning ko’cha jinoyatchiligiga qarshi kurashi doirasida qo’shinlarni safarbar qilishga tayyorlanmoqda.
BBCga xabar berishlaricha, ikki yirik firma AQSh hukumatiga Xitoyda ilg’or yarimo’tkazgichlarning ba’zi turlarini sotishdan tushgan foydaning 15 foizini beradi.
Manila Xitoy harbiy kemasi bahsli Scarborough Shoal’da halokatga uchrashi natijasida «yaroqsiz» holga kelganini aytdi.