Hukumat vazirlari politsiya kuchlari jinoyatlarda ayblangan shaxslarning millatiga nisbatan yanada shaffofroq bo’lishi kerakligini ta’kidladi.
Bu bayonot Uorvikshirda 12 yoshli qizni zo’rlashda ayblangan ikki erkak afg’onistonlik boshpana izlovchilar ekanligi haqidagi xabarlardan so’ng berildi.
Politsiya bu xabarlarni tasdiqlamagan bo’lsa-da, «Reform UK» partiyasi rahbari Nayjel Faraj ularning qo’shimcha ma’lumotlarni yashirish qarorini tanqid qilib, buni «berkitish» deb atadi.
Bunga javoban Ichki ishlar vaziri Yvett Kuper gumonlanuvchilarning kelib chiqishi bo’yicha «ko’proq shaffoflik» zarurligini ta’kidladi.
Lekin bunday ma’lumotlarni e’lon qilishni qanday huquqiy va protsessual asoslar tartibga soladi?
Angliya va Uelsda politsiya kuchlari gumonlanuvchini hibsga olgan yoki ayblaganida va ommaviy axborot vositalariga ma’lumot berishni ko’zda tutganida, u ikkita asosiy omilni hisobga olishi kerak: adolatli sud jarayonlarini ta’minlash uchun mo’ljallangan sudga hurmatsizlik to’g’risidagi qonunlar va Politsiya kollejining ommaviy axborot vositalari bilan aloqalar bo’yicha qo’llanmasi.
Sudga hurmatsizlik to’g’risidagi qonunlar, bu kontekstda, nisbatan oddiy. Politsiya tomonidan to’plangan dalillar tafsilotlari kabi kelajakdagi sud jarayoniga zarar etkazishi mumkin bo’lgan ma’lumotlarni tarqatish taqiqlanadi.
Aksariyat hollarda, ayblangan shaxsning millatini e’lon qilish adolatli sud jarayoniga putur etkazishi dargumon, shuning uchun sudga hurmatsizlik to’g’risidagi qonunlar odatda qo’llanilmaydi.
Politsiya kolleji qo’llanmasi yanada murakkab asosni taqdim etadi. 2012 yilgacha politsiya kuchlari ommaviy axborot vositalariga beriladigan ma’lumotlar hajmini har bir holat bo’yicha aniqlagan.
Ko’pincha nozik bo’lgan bu qarorlar, ma’lumotning ahamiyati va ba’zida kuch va individual jurnalistlar o’rtasidagi munosabatlarga asoslangan edi. Biroq, Lord Levesonning 2012 yilda matbuot axloqi bo’yicha hisoboti e’lon qilinganidan so’ng, politsiya kuchlari ma’lumotlarni oshkor qilishga nisbatan ehtiyotkorona yondashuvni qabul qildi.
Bu Politsiya kollejining ommaviy axborot vositalari bilan aloqalar bo’yicha qo’llanmasida o’zining eng yuqori cho’qqisiga chiqdi, unda hibsga olingandan so’ng (lekin ayblov e’lon qilinishidan oldin) faqat gumonlanuvchining jinsi va yoshi e’lon qilinishi kerakligi ko’rsatilgan. Qo’llanmada bu bosqichda millat yoki boshpana maqomi haqida hech narsa deyilmagan. Gumonlanuvchiga ayblov e’lon qilingandan so’ng, qo’llanma ism, tug’ilgan sana va manzil kabi ma’lumotlarni e’lon qilishga ruxsat beradi.
Millat va boshpana maqomi hali ham ko’rib chiqilmagan bo’lsa-da, qo’llanmada shunday deyilgan: «Ommaviy axborot vositalari avtomatik hisobot cheklovlaridan xabardor va ularga rioya qilish ularning mas’uliyati. Bunday cheklovlar ostida ruxsat etilgan har qanday ma’lumot, shu jumladan quyidagilar ayblov e’lon qilingandan so’ng e’lon qilinishi kerak: ism, tug’ilgan sana, manzil, ayblov tafsilotlari va sudda ko’rinish sanasi.»
«Shaxsning kasbi jinoyatga aloqador bo’lsa e’lon qilinishi mumkin – masalan, o’zi ishlaydigan maktabda o’quvchiga hujum qilganlikda ayblangan o’qituvchi.»
Shuning uchun qo’llanma ayblangan shaxsning millati, boshpana maqomi yoki etnik kelib chiqishi to’g’risidagi ma’lumotlarni e’lon qilishni na taqiqlaydi, na aniq ruxsat beradi.
Uorvikshir politsiyasining 12 yoshli qizni zo’rlashda ayblangan ikki erkakni ayblash holatida, kuchlar erkaklarning boshpana izlovchilar ekanligini tasdiqlashdan bosh tortdi.
Kuchlar shunday dedi: «Kimdir jinoyatda ayblangandan so’ng, biz milliy ko’rsatmalarga amal qilamiz. Ushbu ko’rsatmalarga etnik kelib chiqish yoki immigratsiya maqomini baham ko’rish kirmaydi.»
Oxirgi bayonot texnik jihatdan to’g’ri bo’lsa-da, qo’llanma etnik kelib chiqish yoki immigratsiya maqomini e’lon qilish bo’yicha aniq tavsiyalar berishdan tiyiladi.
«Reform UK» partiyasi rahbari Nayjel Faraj politsiyani berkitishda aybladi.
Bunga javoban Ichki ishlar vaziri Yvett Kuper seshanba kuni BBC Radio 4 ning «Today» dasturida shunday dedi: «Biz shaffoflik ko’proq bo’lishi kerak deb o’ylaymiz. Biz ko’proq ma’lumot berilishi kerak deb o’ylaymiz, shu jumladan millat bilan bog’liq masalalar, shu jumladan ba’zi boshpana masalalari bo’yicha.»
Bosh vazirning rasmiy vakili avvalroq shunday degan edi: «Bizning pozitsiyamiz shuki, hokimiyatlar, xoh politsiya bo’lsin, xoh markaziy hukumat bo’lsin, bu masalalarda imkon qadar shaffof bo’lishi kerak.»
Oxir oqibat, ommaviy axborot vositalariga qanday ma’lumot berish to’g’risidagi qaror asosan politsiya kuchlarining ixtiyorida qoladi.
May oyida Liverpulda bo’lib o’tgan voqealar ko’rsatganidek, politsiya kuchlari gumonlanuvchining etnik kelib chiqishi haqidagi ma’lumotlarni ayblovlar e’lon qilinishidan oldin ham, agar ular buni jamoat manfaatlariga mos deb hisoblasalar, e’lon qiladi. Liverpul FKning Premer-liga g’alabasini nishonlayotgan olomon ichiga mashina kirib borganidan so’ng, Mersisayd politsiyasi terrorchilik hujumi haqidagi mish-mishlarni tarqatmaslik uchun darhol hibsga olingan shaxsni oq tanli va britaniyalik deb aniqladi.
Politsiya kolleji shunday dedi: «Politsiya kuchlari har bir holat bo’yicha qiyin va murakkab qarorlar qabul qiladi va noto’g’ri ma’lumotlarning oldini olish va jamoatchilikni ishontirish uchun shaffoflik muhimdir.»
U, shuningdek, uning ko’rsatmalari «allaqachon ko’rib chiqilayotganini» va politsiya kuchlari o’zlarining huquqiy majburiyatlarini «tartibsizlikning oldini olish bo’yicha mas’uliyati» bilan qanday muvozanatlashni ko’rib chiqayotganini ta’kidladi.
Politsiya gumonlanuvchi haqida qanday ma’lumot berishi mumkinligi masalasi o’tgan yozda Aksel Rudakubana Sautportda uch nafar yosh qizni, to’qqiz yoshli Alis Aguiar, olti yoshli Bebe King va etti yoshli Elsi Dot Stankombni o’ldirgani uchun hibsga olinganida keskin e’tiborga tushdi.
Dastlab, Mersisayd politsiyasi Rudakubana va uning dini haqida ma’lumot bermadi, bu esa uning musulmon boshpana izlovchisi ekanligi haqidagi noto’g’ri ma’lumotlarning tarqalishiga imkon berdi. Bu dezinformatsiya hech bo’lmaganda qisman o’tgan yozda sodir bo’lgan tartibsizliklarga sabab bo’ldi. O’sha paytda Mersisayd politsiyasi qo’shimcha ma’lumotlarni yashirish sababi sifatida sudga hurmatsizlik qoidalarini keltirdi.
Huquq komissiyasi ham sudga hurmatsizlik to’g’risidagi qonunlarni o’rganib chiqmoqda va sharh kelasi oyda e’lon qilinishi kutilmoqda.
Egri singlisi va jiyanlari otib o’ldirilgan ayol qurol-yarog’ga litsenziya berish qoidalarini olqishlaydi, ular qonuniy kuchga kirdi.
Sobiq Qirollik havo kuchlari bazasi Konservativ hukumat tomonidan boshpana izlovchilarni joylashtirish uchun mo’ljallangan edi.
Ichki ishlar vazirligi ma’lumotlariga ko’ra, bu ko’rsatkichga eng erta erishilgan sana 2022 yilning 27 avgusti edi.
Bir necha hafta ichida MDP Vetersfilddagi muhojirlar soni 1245 nafargacha oshishi kutilmoqda.
Farexam va Vaterluvill deputati Suella Braverman bu rejani «butunlay nomaqbul» deb tanqid qildi.