Deyarli ikki yillik mojarodan so’ng, Hamasning harbiy qudrati sezilarli darajada kamaydi va uning siyosiy rahbariyati jiddiy bosimga duch kelmoqda.
Ushbu qiyinchiliklarga qaramay, Hamas 30 000 nafar davlat xizmatchisiga jami 7 million dollar (5,3 million funt sterling) miqdorida maosh to’lash uchun yashirin, naqd pulga asoslangan tizimni saqlab qolganligi xabar qilinmoqda.
BBC xabar berishicha, uch nafar davlat xizmatchisi o’tgan hafta har biri taxminan 300 dollardan olganliklarini tasdiqlagan.
Manbalarning ta’kidlashicha, bu shaxslar urushdan oldingi maoshlarining maksimal 20 foizidan sal ko’prog’ini har 10 haftada muntazam ravishda olib turgan o’n minglab xodimlardan biridir.
Avj olayotgan inflyatsiya sharoitida, ushbu qisman maoshlar – asl qiymatining bir qismi – Hamas tarafdorlari orasida norozilikni kuchaytirmoqda.
Oziq-ovqat tanqisligi, yordam tashkilotlari tomonidan Isroil cheklovlari bilan bog’liq bo’lib, o’tkir to’yib ovqatlanmaslik darajasi G’azo sektorida davom etmoqda, bu erda bir kilogramm un yaqinda misli ko’rilmagan 80 dollarga yetdi.
G’azoda ishlaydigan bank tizimining yo’qligi maosh olishni murakkab va xavfli qiladi. Isroil kuchlari guruhning boshqaruvini buzish maqsadida Hamas maosh tarqatuvchilariga tez-tez hujum qiladi.
Xodimlar, jumladan, politsiya xodimlari va soliq amaldorlari ko’pincha o’zlarining shaxsiy yoki turmush o’rtoqlarining telefonlariga shifrlangan ko’rsatmalar oladilar, ularni «choy ichish uchun do’st bilan uchrashish» uchun muayyan joyga yo’naltiradilar.
Belgilangan uchrashuv joyida bir erkak – yoki ba’zan ayol – ehtiyotkorlik bilan pul solingan muhrlangan konvertni topshiradi va hech qanday qo’shimcha muloqot qilmasdan ketadi.
Hamas Din ishlari vazirligining xodimi xavfsizlik nuqtai nazaridan ismini oshkor qilmaslikni so’rab, ish haqi yig’ish bilan bog’liq xavflarni tasvirlab berdi.
«Har safar maoshimni olganimda, qaytib kelmasligimni bilib, xotinim va bolalarim bilan xayrlashaman», dedi u. «Isroil zarbalari bir necha bor maosh tarqatish punktlariga urildi. Men G’azo shahridagi gavjum bozorda shunday hujumdan omon qoldim.»
Alaa, uning ismi shaxsini himoya qilish uchun o’zgartirilgan, Hamas boshqaruvidagi hukumatda ishlaydigan o’qituvchi va olti kishilik oilasining yagona boquvchisi.
«Men 1000 shekel (taxminan 300 dollar) eskirgan banknotlarda oldim, bu savdogarlar uchun qabul qilinishi mumkin emas. Faqat 200 shekel ishlatishga yaroqli edi; qolganlari amalda qadrsiz», dedi u BBCga.
«Ikki yarim oylik ochlikdan so’ng ular bizga vayron bo’lgan valyutada to’laydilar.»
«Men ko’pincha bolalarimni boqish uchun un umidida yordam tarqatish markazlariga tashrif buyurishga majbur bo’laman. Ba’zan ozgina olib kelishga muvaffaq bo’laman, lekin ko’p hollarda muvaffaqiyatga erisha olmayman.»
Mart oyida Isroil armiyasi Hamasning moliyaviy boshlig’i Ismoil Barhumning Xon Yunisdagi Nosir kasalxonasiga qilingan zarba natijasida halok bo’lganini xabar qildi va uni guruhning harbiy qanotiga mablag’ yo’naltirishda aybladi.
Hamasning ma’muriy va moliyaviy infratuzilmasining katta qismi vayron qilinganini hisobga olsak, maosh to’lovlarini qanday moliyalashtirishda davom etayotgani noma’lumligicha qolmoqda.
Guruhning moliyaviy operatsiyalari bilan tanish bo’lgan Hamasning yuqori lavozimli xodimining so’zlariga ko’ra, Hamas 2023 yil 7 oktyabrda Isroilning janubiy qismiga qilingan hujumdan oldin taxminan 700 million dollar naqd pul va yuzlab million shekelni er osti tunellarida to’plagan.
Bu aktivlar bevosita Hamas rahbari Yahyo Sinvar va uning akasi Muhammad tomonidan nazorat qilingan, ularning ikkalasi ham o’shandan beri Isroil kuchlari tomonidan o’ldirilgan.
Tarixiy jihatdan Hamas G’azo aholisiga soliqlar va import bojlaridan tushgan daromad, shuningdek, Qatardan olingan moliyaviy yordamga tayanib kelgan.
Hamasning alohida moliyaviy tizim orqali ishlaydigan harbiy qanoti bo’lgan Qassam brigadalari asosan Eron tomonidan moliyalashtiriladi.
Misrda joylashgan Musulmon birodarlar tashkilotining yuqori lavozimli rasmiysi ularning byudjetining taxminan 10 foizi Hamasga ajratilganini aytdi.
Mojaro davomida daromad olish uchun Hamas savdogarlarga soliq solishda va sigaretalarni sun’iy ravishda oshirilgan narxlarda sotishda davom etdi, ba’zan ularning asl narxidan 100 baravar oshib ketdi. Urushdan oldin 20 dona sigareta paketi 5 dollarga tursa, hozirda 170 dollardan oshiqqa sotilmoqda.
Naqd pul to’lashdan tashqari, Hamas a’zolariga va ularning oilalariga mahalliy favqulodda vaziyatlar bo’yicha qo’mitalar orqali oziq-ovqat paketlari tarqatdi, ularning rahbariyati Isroil zarbalari tufayli tez-tez o’zgartirilib turiladi.
Bu amaliyot jamoatchilik g’azabini keltirib chiqardi, ko’plab g’azoliklar Hamasni o’z tarafdorlariga yordam tarqatishni ustuvor vazifa qilib, kengroq aholini chetlab o’tishda ayblamoqda.
Isroil Hamasni bu yil boshida sulh davrida G’azoga kirayotgan yordamni o’zlashtirishda aybladi, bu ayblovni Hamas rad etadi. Biroq, G’azodagi BBC manbalari bu davrda Hamas tomonidan katta miqdordagi yordam musodara qilinganini xabar qilishdi.
Besh yil oldin eri saraton kasalligidan vafot etganidan keyin uchta bolani boqayotgan beva ayol Nisrin Xolid BBCga shunday dedi: «Ochlik kuchaygan sari, bolalarim nafaqat og’riqdan, balki Hamasga aloqador qo’shnilarimizga oziq-ovqat paketlari va un qoplarini olishayotganini ko’rib ham yig’lashdi.»
«Ular bizning azobimizga sababchi emasmi? Nega ular 7 oktyabrda sarguzashtlarini boshlashdan oldin oziq-ovqat, suv va dori-darmonni ta’minlashmadi?»
Nazoratga olish komendantlik soatlari, evakuatsiya buyruqlari va yana yo’lda charchagan tinch aholi istiqbolini oshiradi.
Reja Isroil ichida ham, xalqaro tanqidlarga ham qattiq qarshilik ko’rsatmoqda.
Bosh vazir Binyamin Netanyaxuning idorasi payshanba kuni G’azo shahrini nazorat qilish rejalarini e’lon qildi.
Xavfsizlik vazirlar mahkamasi bu harakatni ma’qulladi, garchi tanqidchilarning aytishicha, bu garovga olinganlarga yanada xavf solishi va ko’plab falastinliklarni o’z joyidan qo’zg’atishi mumkin.
Isroil bosh vazirining takliflari Buyuk Britaniya va BMTning qoralashiga sabab bo’ldi