«`html
Sobiq prezident Donald Trump Intel bosh direktori Lip-Bu Tanning «zudlik bilan» iste’foga chiqishini ochiqchasiga talab qildi va uning Xitoy bilan bog’liqligi muammoli ekanligini ta’kidladi.
Trump ijtimoiy media bayonotida Tanni «yuqori darajada manfaatlar to’qnashuviga ega» deb ta’rifladi, bu AQSh Xitoy armiyasi bilan aloqador deb hisoblaydigan kompaniyalar bilan bog’liq bo’lgan investitsiyalarga ishora edi. Sobiq prezidentning korporativ rahbariyatning iste’fosini talab qilishi e’tiborga loyiqdir.
Tan mart oyida Intelda, yaqinda raqobatchilaridan orqada qolgan amerikalik chip ishlab chiqaruvchi yetakchi kompaniyada o’zgarishlar qilish uchun tayinlangan edi.
Kompaniya Amerikaning yarimo’tkazgich ishlab chiqarish sektorini jonlantirish bo’yicha kengroq tashabbusning bir qismi sifatida AQSh hukumatidan milliardlab dollar mablag’ oldi.
Payshanba kuni e’lon qilingan bayonotda Intel o’zining AQShga kiritgan katta investitsiyalarini ta’kidlab, ularni Trumpning «Amerika birinchi o’rinda» kun tartibiga moslashtirdi.
«Intel, Direktorlar kengashi va Lip-Bu Tan AQShning milliy va iqtisodiy xavfsizlik manfaatlarini ilgari surishga sodiq», – deyiladi bayonotda va «Biz ma’muriyat bilan hamkorlikni davom ettirishni kutamiz» deya qo’shimcha qildi.
Malayziyada tug’ilgan va Singapurda o’sgan, AQSh fuqaroligini olgan Tan yarimo’tkazgich sanoatidagi tajribasi bilan tanilgan venchur kapitalistidir.
Yaqinda investorlarga berilgan ma’lumotda, u mijozlar talabiga moslash uchun kompaniya o’zining ishlab chiqarish investitsiyalarini, shu jumladan AQShdagi investitsiyalarni qisqartirishini ko’rsatdi. Intel kompaniyani «o’nglash» harakatining bir qismi sifatida bu yil minglab lavozimlarni qisqartirdi.
Trumpning so’zlaridan so’ng, Intel aktsiyalari tushdan keyin 3% dan ortiq pasayishni boshdan kechirdi, u ilgari kompaniyani tanqid qilgan va chip sanoatiga tariflarni oshirishni ko’rib chiqmoqda.
«INTEL bosh direktori yuqori darajada MANFAATLAR TO’QNAShUVIGA EGA va darhol iste’foga chiqishi kerak. Bu muammoning boshqa yechimi yo’q», – deb yozdi Trump.
Amerikaliklarning Xitoy firmalariga sarmoya kiritishi noqonuniy emas.
Biroq, Vashington Trumpning birinchi muddatidan beri cheklovlarni kuchaytirdi, chunki u milliy xavfsizlik bo’yicha ikki tomonlama xavotirlarni hisobga olib, AQSh va Xitoy o’rtasidagi ilg’or texnologiyalar sohasidagi biznes aloqalarini uzishga qaratilgan.
Trumpning tanqidi respublikachi senator Tom Cottonning shu hafta Intel direktorlar kengashiga yozgan xatida bildirgan xavotirlariga mos keladi, unda Tanning «aloqalari Intelning» amerikalik soliq to’lovchilarning dollarlariga mas’uliyatli egalik qilish va amaldagi xavfsizlik qoidalariga rioya qilish qobiliyati haqida savollar tug’diradi.
Cotton Tanning Cadence Design Systems texnologiya firmasi rahbari sifatidagi uzoq yillik rolini ta’kidladi, bu kompaniya iyul oyida aybini tan oldi va 140 million dollar to’lashga rozi bo’ldi, chunki uning Xitoydagi sho’ba korxonasi AQSh eksport nazoratini buzgan holda mamlakatning Milliy Mudofaa Texnologiya Universiteti bilan qayta-qayta biznes qilgan.
Tanning o’zi ayblanmagan.
Shu hafta boshida Intel o’zining nisbatan yangi bosh direktorini himoya qilib, Tan va kompaniya «AQShning milliy xavfsizligiga va AQSh mudofaa ekotizimidagi rolning yaxlitligiga sodiq» ekanligini bildirdi.
Sanoat eksperti, Moor Insights & Strategy asoschisi Patrik Murxedning fikricha, Trump Tanning Xitoy bilan aloqalari atrofidagi bahsdan Intelga boshqa masala bo’yicha bosim o’tkazish uchun foydalanayotgan bo’lishi mumkin. U Intelning AQShdagi investitsiyalari va Oq uy tomonidan qo’llab-quvvatlanadigan Tayvan kompaniyasi TSMC bilan mumkin bo’lgan hamkorlik haqidagi xabarlar yuzasidan kelishmovchiliklarga ishora qildi.
«Menga shunday tuyuladiki, Trumpga yoqmagan ikkalasi o’rtasida ba’zi bir muzokaralar bo’lgan», dedi u. «Trump ehtimol, ‘Ok, menda bu borada Intel bilan vaziyatni isitish imkoniyati bor’ deb o’ylagan.»
Trump AQSh prezidentlari orasida misli ko’rilmagan darajada biznes rahbarlarini ochiqchasiga tanqid qilishi bilan tanilgan. Biroq, hatto uning me’yorlari bo’yicha ham xususiy kompaniya rahbarining iste’fosini talab qilish g’ayrioddiy holatdir.
Murxed Trump nishoniga aylangan boshqa texnologiya rahbarlari «uzukni o’pish» yo’llarini topganini ta’kidladi va Apple va OpenAI kabi firmalarning AQShga katta investitsiyalar kiritish va’dalarini misol qilib keltirdi.
«Intel Oq uyga kirish va ko’rinish berish qanchalik muhimligini noto’g’ri baholagan bo’lishi mumkin», dedi u.
Trumpning haddidan oshgani haqidagi tanqidlarga javoban, Oq uy BBCga shunday dedi: «Prezident Trump mamlakatimizning milliy va iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashga to’liq sodiqdir. Bunga ilg’or sohalardagi mashhur Amerika kompaniyalari amerikaliklar ishonishi mumkin bo’lgan erkaklar va ayollar tomonidan boshqarilishini ta’minlash kiradi.»
Tanning Xitoy bilan aloqalari AQSh investitsiya firmalari va Xitoy biznesi o’rtasidagi aloqalarni o’rganuvchi 2024 yilgi Kongress hisobotida ta’kidlangan edi.
Ular, shuningdek, aprel oyida Reuters tomonidan o’tkazilgan surishtiruv markazida bo’ldi, unda uning shaxsan o’zi yoki fondlari orqali 2012 yildan 2024 yil dekabrigacha Xitoy armiyasi bilan aloqador bo’lgan yuzlab Xitoy kompaniyalariga kamida 200 million dollar sarmoya kiritgani aniqlangan.
Trumpning ittifoqchisi respublikachi senator Berni Moreno payshanba kuni Tanga hujumga qo’shilib, Intelni AQShda chip ishlab chiqarish rejalari kechiktirilgani uchun tanqid qildi.
Biroq, Trump bilan kelishmovchilik firma va umuman AQSh chip ishlab chiqarish oldida turgan muammolarni yanada kuchaytirishi mumkin.
«Intel Amerika uchun ko’proq chip quvvatini yaratish umidi bo’lib kelgan va shu kungacha buni amalga oshirishga qiynalmoqda», dedi Janet Egan, Yangi Amerika Xavfsizligi Markazining katta ilmiy xodimi. «Bizga ushbu quvvatni oshirishni qo’llab-quvvatlash uchun rahbarlikning uzluksizligi muhim.»
Xitoyning savdo bo’yicha vakili ikki tomon savdo urushini to’xtatishga intilishga kelishib olganini aytdi.
Tashqi ishlar vazirligi vakilining ta’kidlashicha, bankir Xitoy qonunlarini buzgan.
Hukumat AQShning noyob metallar qazib oluvchi yagona konining eng yirik aksiyadoriga aylanadi.
Kompaniya rahbarlarining aytishicha, sport anjomlari giganti AQShning savdo siyosatining ta’sirini kamaytirish uchun Xitoyda mahsulot ishlab chiqarishga bo’lgan ishonchini kamaytiradi.
Xitoylik egasi uni yanvar oyiga kelib sotishdan bosh tortgach, ilova AQShda taqiqlanishi kerak edi.
«`