Ruandadagi yangi tadqiqot shuni ko’rsatadiki, urg’ochi tog’ gorillalari o’rtasidagi munosabatlar ilgari tushunilganidan ko’ra muhimroq ahamiyatga ega.
Tadqiqot shuni ko’rsatadiki, urg’ochi gorilla yangi guruhga qo’shilganda, u faol ravishda allaqachon aloqada bo’lgan urg’ochi gorillani qidiradi va o’zini u bilan birlashtiradi.
Tadqiqotchilar o’z xulosalarini Ruandadagi Vulkanlar milliy bog’idagi turli gorilla guruhlaridan yig’ilgan yigirma yillik ma’lumotlarga asosladilar.
Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, hatto yillar davomida ajralishdan keyin ham yangi kelgan urg’ochi gorilla avvalroq aloqada bo’lgan urg’ochi gorilla bilan qo’shilishni ustuvor vazifa sifatida qabul qiladi.
Natijalar, Royal Society Journal Proceedings B jurnalida chop etilgan, gorilla jamiyatida individual urg’ochi munosabatlarining muhimligini ta’kidlaydi.
«Ilmiy nuqtai nazardan, men «do’stlik» atamasini ishlatishdan tortinaman», – deya tushuntirdi Syurix universiteti doktoranti, yetakchi tadqiqotchi Viktori Martignac. «Biroq, bizning tadqiqotimiz ushbu bir jinsli munosabatlarning ahamiyatini aniq ko’rsatib beradi.»
Guruhning harakatlanishi bu hayvonlarning ijtimoiy tuzilishini shakllantirishda muhim omil hisoblanadi. Erkaklar ham, urg’ochilar ham bu xatti-harakatda ishtirok etadilar, urg’ochilar esa hayoti davomida bir necha marta harakat qilishlari mumkin.
Bu tarqalish, deb nomlanadi, qarindoshlik nikohining oldini olishda, genetik xilma-xillikni oshirishda va ijtimoiy dinamikaga ta’sir qilishda muhim rol o’ynaydi.
«Tabiatda bu juda muhim», – deya tushuntirdi Martignac xonim.
«Biroq, bu juda qiyin o’rganiladi, chunki shaxslar guruhdan ketganidan keyin ularni kuzatib borish qiyin.»
1967-yildan beri kuzatilayotgan Dian Fossey Gorilla Fondi bilan hamkorlikda Martignac xonim va uning jamoasi ushbu harakatlarni diqqat bilan kuzatib borishga muvaffaq bo’lishdi.
Olimlar gorillalarning hayoti haqidagi o’nlab yillik ma’lumotlarni tahlil qilib, 56 ta urg’ochi tog’ gorillalarining «tarqalishini» kuzatib borishdi, ularning yangi guruhlarni tanlashini va ular ortidagi sabablarni o’rganishdi.
Gorillalar potentsial qarindosh erkaklar bo’lgan guruhlardan qochishdi, lekin tanish urg’ochilarning mavjudligi ham «juda muhim», deb tushuntirdi Martignac xonim.
Urg’ochilar yillar davomida ajralishdan keyin ham o’zlarining «do’stlari»ni afzal ko’rishdi.
Ular ko’pincha qancha vaqt o’tganidan qat’i nazar, ular bilan birga o’sgan urg’ochilar bo’lgan guruhlarni afzal ko’rishdi. Ular, shuningdek, yaqinda o’yin va o’zaro ta’sir orqali ijtimoiy aloqa o’rnatgan shaxslarni qidirishdi.
Martignac xonimning tushuntirishicha, gorillalar ushbu munosabatlarga ular ta’minlaydigan muhim ijtimoiy imtiyozlar tufayli sarmoya kiritadilar.
«Yangi kelganlar odatda ijtimoiy ierarxiyaning pastki qismidan boshlanadi», dedi u. «Rezident urg’ochilar ularga nisbatan tajovuzkorlik ko’rsatishi mumkin, chunki ular potentsial raqobatchilar.»
Harakatlanish inson jamiyatining muhim jihati bo’lib, tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, uning boshlanishini boshqa katta maymunlarda o’rganish uni boshqaradigan evolyutsion kuchlarga oydinlik kiritishi mumkin.
«Harakat bizning yashash tarzimizning muhim qismidir», dedi Martignac xonim. «Ammo uning ortidagi qarorlar qazilma bo’lib qolmaydi.»
«Shuning uchun biz ularni eng yaqin evolyutsion qarindoshlarimizda o’rganamiz.»
Gorillalarning ijtimoiy hayoti haqidagi bu yangi tushuncha, deya qo’shimcha qildi u, «urg’ochi-urg’ochi ijtimoiy munosabatlarga bo’lgan qarashimizni o’zgartiradi.»
«Ular bu hayvonlar uchun biz ilgari anglaganimizdan ko’ra ancha muhim.»
Afrikalik sher Malaika mulkda tug’ilgan va «mehmonlar va qo’riqchilar tomonidan juda sevilgan».
Yalqov ayiqlar dunyodagi eng xavfli ayiqdir. Ularning yashash joylari qisqarishi bilan Hindistonning o’rmon jamoalari ular bilan birga yashash yo’llarini topmoqda.
Suyuqlik shunchalik chuqur ediki, omadsiz hayvon o’rnidan turolmadi, deydi qutqaruvchilar.
Laylaklar ov va yashash joylarining yo’qolishi tufayli London osmonidan asrlar oldin g’oyib bo’lgan.
Tabiiy Angliya xabar berishicha, tiklash loyihasidan so’ng xavf ostida bo’lgan bir nechta hayvonlar saytga qaytgan.