Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ning xabar berishicha, Gʻazodagi ikki milliondan ortiq falastinliklar oʻta ogʻir ochlik inqiroziga duch kelmoqda, toʻyib ovqatlanmaslik bilan bogʻliq oʻlimlar soni kun sayin ortib bormoqda.
Isroil va AQSh bilan aloqador boʻlgan «Gʻazo Gumanitar Fondi» (GHF) tashkiloti may oyining oxiridan beri Gʻazoda faoliyat yuritib kelmoqda. GHF asosan oziq-ovqat qutilari shaklida 91 millionta ovqat tarqatganini daʼvo qilmoqda.
BBC xalqaro jurnalistlar uchun kirish cheklanganligi sababli, ushbu qutilarning tarkibini mustaqil ravishda tasdiqlay olmagan boʻlsa-da, BBC Verify GHF tomonidan taqdim etilgan fotosuratlar va maʼlumotlarni koʻrib chiqdi va ularning ozuqaviy qiymati borasida xavotir bildirgan yordam ekspertlari bilan maslahatlashdi.
Qutilar tarkibini koʻrsatuvchi videolar internetda tarqaldi, ammo GHF yaqinda, shu hafta ichida narsalarning rasmlarini ulashdi.
X ijtimoiy tarmogʻida joylashtirilgan fotosuratlarda qutilarda asosan makaron, noʻxat, yasmiq va bugʻdoy uni kabi quruq oziq-ovqat mahsulotlari borligi, ularni tayyorlash uchun suv va yoqilgʻi kerakligi koʻrinadi. Shuningdek, oʻsimlik yogʻi, tuz va tahini (kunjut pastasi) ham mavjud.
GHF qutilarda tahini yoki kunjut pastasi va shakardan tayyorlangan mashhur gazak boʻlgan halva batonchasi kabi baʼzi tayyor mahsulotlar ham borligini taʼkidlaydi.
Tashkilot har bir qutidagi narsalarning «benchmark» roʻyxatini, shuningdek, kaloriya boʻyicha taqsimotini batafsil koʻrsatuvchi jadvalni taqdim etdi.
Jadvalga koʻra, odatdagi quti 42 500 kaloriyani oʻz ichiga oladi va 5,5 kishini 3,5 kun davomida boqishga moʻljallangan.
GHFning taʼkidlashicha, vaqti-vaqti bilan choy, pechene va shokolad kabi mahsulotlar qoʻshiladi, kartoshka va piyoz ham yetkazib berilmoqda, garchi ular ozuqaviy koʻrsatkichlarga kiritilmagan boʻlsa ham.
London Iqtisodiyot maktabining xalqaro yordamni rivojlantirish professori GHF roʻyxatini BBC Verify uchun tahlil qilib, tarkib hayot uchun yetarli kaloriyalarni taʼminlay olishini, ammo «jiddiy kamchiliklari» borligini aytdi.
«Aslida, bu savat qorinni toʻldiradi, lekin ratsionni boʻsh qoldiradi», dedi professor Stuart Gordon. «Eng katta kamchilik – nima yetishmayotgani… Bu (oʻtkir ochlikning) qon ketishini toʻxtatishga moʻljallangan ‘birinchi yordam’ oziq-ovqat savatidir.»
«Bunday dieta bir necha hafta davom etsa, anemiya va skorbut kabi kasalliklar xavfini oshiradigan ‘yashirin ochlikka’ olib keladi», dedi u.
London Universitet kollejining xalqaro oziqlanish boʻyicha dotsenti doktor Endryu Sealning taʼkidlashicha, oziq-ovqat qutilarida kaltsiy, temir, rux va C, D, B12 va K vitaminlari yetishmaydi. U, shuningdek, yosh bolalar uchun mos oziq-ovqat mahsulotlari yoʻqligini ham taʼkidladi.
«Ushbu oziq-ovqat mahsulotlarini uzoq vaqt isteʼmol qilish, hatto ular yetarli miqdorda mavjud boʻlsa ham, bir qator yetishmovchiliklar va jiddiy sogʻliq muammolariga olib keladi», dedi u.
Uning soʻzlariga koʻra, GHFdan farqli oʻlaroq, BMT kabi agentliklar odatda oziq-ovqatni katta hajmda tarqatadi va uni zaif guruhlar uchun maqsadli oziqlanish bilan toʻldiradi. Jahon oziq-ovqat dasturi (WFP)ning taʼkidlashicha, u yosh bolalar va homilador ayollar uchun favqulodda yordam koʻrsatishni ham maqsad qilgan.
GHF oʻzining yordam qutilari uchun olgan oziqlanish boʻyicha koʻrsatmalari yoki ekspertlar tomonidan bildirilgan xavotirlarni bartaraf etish rejalariga oid BBC Verify soʻrovlariga javob bermadi.
Hatto qutini olishga muvaffaq boʻlganlar uchun ham, Gʻazodagi davom etayotgan suv inqirozi va yoqilgʻi tanqisligiga qaramay, quritilgan mahsulotlarni pishirish uchun suv va yoqilgʻi hali ham zarur.
BMTning Gumanitar masalalarni muvofiqlashtirish boshqarmasi (OCHA) shu hafta Gʻazodagi suv vaziyati tez surʼatlar bilan yomonlashayotgani haqida ogohlantirdi va oilalar chiqindi materiallarini yoqish kabi xavfli va nosogʻlom pishirish usullariga murojaat qilishga majbur boʻlganini qoʻshimcha qildi.
WFP may oyida rasmiy pishirish gazi taʼminoti toʻxtatilgani, bu esa qora bozorda mojarodan oldingi darajadan 4000% gacha yuqori narxlarda sotilishiga olib kelganini xabar qildi.
BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish shu hafta Gʻazoliklar asosiy taʼminotning jiddiy tanqisligiga duch kelayotgani va toʻyib ovqatlanmaslik «keskin oshayotgani»ni aytdi.
BMTning oziq-ovqat yordami dasturi ogohlantirmoqdaki, Gʻazodagi deyarli har uch kishidan biri ovqatsiz kunlarni boshdan kechirmoqda.
«Toʻyib ovqatlanmaslik keskin ortib bormoqda, 90 000 ayol va bolalar zudlik bilan davolanishga muhtoj», dedi Jahon oziq-ovqat dasturi (WFP) juma kuni.
Matt Merfi tomonidan qoʻshimcha hisobot
BBC Verify nima haqida surishtiruv oʻtkazishini xohlaysiz?
Oila aʼzolarining aytishicha, Maryam Shayx al-Eid va Xadija Abu Anza Gʻazoning janubidagi GHF stantsiyasidan yordam soʻrash chogʻida otib oʻldirilgan.
Ikki deputat Isroilning Gʻazodagi harakatlari tufayli Bornmutning Netanya bilan birodarlik aloqalarini bekor qilishni xohlaydi.
Politsiya xabar berishicha, Donegall maydoni shimoliy tomoni qisqa vaqtga yopilgan, ammo keyin qayta ochilgan.
Hedaya al-Muta’wining 18 oylik oʻgʻli Muhammad ochlik tufayli toʻyib ovqatlanmaslikdan aziyat chekmoqda, uning vazni atigi 6 kg.
Yordam agentliklari «ommaviy ochlik» haqida ogohlantirar ekan, BBC soʻnggi hafta ichida oʻldirilganlarning baʼzilarining qarindoshlaridan xabar oladi.