Hukumat pochta bo’limining kelajagi bo’yicha ommaviy maslahatlashuvni boshladi va egalik huquqi pochta boshliqlariga o’tkazilishi mumkinligini taklif qildi.
Xizmatni nazorat qiluvchi vazir Garet Tomas «yangi qarash» zarurligini ta’kidladi, shu bilan birga filiallar sonini qisqartirish rejalari yo’qligiga ishontirdi.
Mamlakat bo’ylab 11 500 dan ortiq joyda faoliyat yuritayotgan pochta bo’limi to’liq davlatga tegishli va soliq to’lovchilar tomonidan subsidiyalanadi.
O’zaro birlashish rejalari o’n yildan ortiq vaqtdan beri ko’rib chiqilmoqda, ammo avvalroq sub-pochta boshliqlarining noto’g’ri hukmi bilan bog’liq mojarolar tufayli to’xtatilgan edi.
Hukumat mojarodan so’ng tashkilot madaniyatini o’zgartirishni maqsad qilgan, unda yuzlab sub-pochta boshliqlari Horizon deb nomlangan noto’g’ri buxgalteriya dasturi asosida soxta hisobot va o’g’irlikda noto’g’ri ayblangan.
Mojaro yaqinda ushbu masala bo’yicha ommaviy tergov o’zining dastlabki hisobotini e’lon qilganidan so’ng, sub-pochta boshliqlari va ularning oilalariga ta’siriga qaratilgan edi.
«Biz hammamiz afsuski, qorong’u merosni bilamiz… shuning uchun bu asosiy muammolarni hal qilish haqida», dedi Tomas BBCga.
U pochta boshliqlari va keng jamoatchilik o’rtasida pochta bo’limiga ishonchni tiklash zarurligini ta’kidladi.
Tomas, shuningdek, 12 haftalik maslahatlashuvni e’lon qildi, bu tashkilotning kelajakdagi boshqaruvi bo’yicha milliy munozarani rag’batlantirish, shu jumladan o’zaro egalik qilish yoki BBCga o’xshash ustav modelini tanlash imkoniyatlari.
Hukumat pochta bo’limi tuzilishidagi o’zgarishlar 2030 yilgacha sodir bo’lishi dargumon deb hisoblaydi.
Horizon IT tizimini almashtirish uch yildan besh yilgacha davom etishi kutilmoqda va pochta bo’limi tergov tavsiyalarini ko’rib chiqishi kerak bo’ladi.
Maslahatlashuv pochta bo’limi o’zining 11 500 ta filialini saqlab qolishi kerakmi yoki yo’qmi degan savolga javob izlaydi. Biroq, Tomasning ta’kidlashicha, hukumat joriy tarmoq hajmi «keng ma’noda to’g’ri» deb hisoblaydi va yopilishlarni kutmaydi.
Vazir, shuningdek, pochta bo’limida davom etayotgan o’zgarishlarni qo’llab-quvvatlash uchun qo’shimcha 118 million funt sterling ajratilishini e’lon qildi.
Egalik huquqidan tashqari, hukumat pochta bo’limi kelajakda taklif qilishi kerak bo’lgan xizmatlar, xususan, yirik kreditorlar yuqori ko’cha filiallarini yopishda davom etar ekan, bank xizmatlariga e’tibor qaratish bo’yicha fikrlarni izlamoqda.
Hozirda mijozlar pochta bo’limi orqali ko’pchilik banklardagi hisob raqamlaridan pul depozit qilib olishlari mumkin.
Ular, shuningdek, chet el valyutasini sotib olishlari, farovonlik bo’yicha imtiyozlar shakllarini va to’lovlarni olishlari va pasport arizalarini topshirishlari mumkin. Biroq, xizmatlarning to’liq to’plami faqat katta joylarda mavjud.
Pochta bo’limining kelajagi to’g’risidagi Yashil qog’ozga ilova qilingan tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, u har yili xonadonlar uchun 5,2 milliard funt sterling va kichik va o’rta biznes uchun 1,3 milliard funt sterling «ijtimoiy qiymat» qo’shadi.
Biroq, biznes foyda olish uchun kurash olib bormoqda, chunki mijozlar kamroq xat yuboradilar va tobora ko’proq onlayn xizmatlardan va muqobil etkazib beruvchi operatorlardan foydalanadilar, bu esa davlatning sezilarli subsidiyalariga tayanadi.
Pochta bo’limining ma’lumotlariga ko’ra, aholining 99,7% filiallarga uch milya radiusda yashaydi va 4000 ta filial haftada etti kun ishlaydi.
Pochta bo’limi allaqachon qolgan alohida do’konlarning franshiza modeliga o’tishini e’lon qildi, bu esa franshiza egalariga boshqa chakana savdo xizmatlari bilan bir qatorda pochta xizmatlarini ham taklif qilish imkonini beradi.
Hukumat pochta bo’limi «moliyaviy va operatsion barqarorlikka» erishmaguncha «potentsial qimmat» egalik tuzilmasi o’zgarishlarini amalga oshirmasligini aytdi.
Biroq, u uzoq muddatli o’zgarishlar uchun ikkita alternativani taklif qildi:
O’zaro egalik qilish kontseptsiyasi dastlab 2012 yilda pochta bo’limining pochta etkazib berish xizmati Royal Maildan ajratilgandan keyin ko’tarilgan.
Ko’plab kichikroq korxonalar o’zaro modellardan foydalanadilar, ammo ushbu tuzilma ostida ishlaydigan taniqli yirik Britaniya korxonalariga John Lewis Partnership va Co-operative kiradi.
O’zaro boshqariladigan tashkilotlarda xodimlar qaror qabul qilishda yaqindan ishtirok etadilar va biznesning faoliyatida katta ulushga ega.
O’tgan yili Tomas parlamentga filiallarning deyarli yarmi rentabelsiz ekanligini yoki pochta biznesidan faqat kichik foyda olganligini, bu esa pochta boshliqlarining ish haqini turg’unlashuviga olib kelganini ma’lum qildi.
O’zaro biznes egaligini targ’ib qiluvchi tashkilot bo’lgan Co-operatives UK bosh direktori Rouz Marli xodimlarga tegishli bo’lgan korxonalar unumliroq bo’lishi isbotlanganini va bu o’zgarish «haqiqatan ham o’zgartiruvchi» bo’lishi mumkinligini aytdi.
Uning ta’kidlashicha, Horizon mojarosi o’zaro egalik ostida kamroq sodir bo’lgan bo’lar edi.
«Manfaatdor tomonlar boshchiligidagi pochta bo’limi tashvishlarni erta aniqlash va oldingi safda bo’lganlarni himoya qilish uchun ancha yaxshi joylashtirilgan bo’lar edi», dedi u.
«Bu shaffoflik va umumiy mas’uliyat madaniyatini qattiq simga ulagan bo’lar edi.»
Noto’g’ri dasturiy ta’minot ularning pochta bo’limi hisoblaridan pul yo’qolganini aytganidan keyin ko’pchilik noto’g’ri ta’qib qilingan.
Potensial sub-pochta boshliqlari moliyaviy to’siqlarga, shuningdek, Horizon mojarosi tufayli ikkilanishga duch kelishadi.
92 yoshli Betti Braun buxgalteriya tanazzulining eng keksa qurboni hisoblanadi.
Leanne o’z uyini sotishga majbur bo’ldi, lekin haqiqiy jabrlanuvchilar o’z hayotini yo’qotganlar ekanligini aytadi.
Pochta bo’limi tergovining dastlabki natijalari e’lon qilinishi bilan sub-pochta boshliqlari BBCga o’zlarini qanday his qilishayotganini aytishadi.