Oʻzbekistonda eskrou hisoblarining joriy etilishi yangi uy-joy narxlarining keskin oshishiga olib kelishi haqidagi xabarlar rad etildi.
26-iyun kuni boʻlib oʻtgan brifingda Qurilish va uy-joy kommunal xizmat koʻrsatish vazirligi 1-iyuldan boshlab ishga tushirilishi rejalashtirilgan yangi tizim tafsilotlariga aniqlik kiritdi. Vazirlik matbuot xizmati rahbari Saidnosi Usmonov eskrou tizimi uy-joy xaridorlarining mablagʻlarini qanday himoya qilishini batafsil tushuntirdi.
Eskrou tizimini tushunish
Eskrou tizimi quruvchilar va xaridorlar oʻrtasida yangi tranzaksiya modelini joriy etadi. Ushbu tizimga koʻra, qurilishi tugallanmagan binolardan kvartira sotib olishni istagan shaxslar ulushdorga aylanadi, lekin mablagʻlarni toʻgʻridan-toʻgʻri quruvchiga oʻtkazish oʻrniga, pullarni bankdagi maxsus eskrou hisobiga qoʻyadi. Ushbu mablagʻlar qurilish yakunlangunga qadar saqlanadi, bu quruvchining ulardan foydalanishiga yoʻl qoʻymaydi. Shundan soʻng, quruvchilar qurilishni oʻz resurslari yoki bank kreditlari yordamida yakunlashlari shart.
Bank qurilish jarayonini nazorat qiladi, eskrou hisobidagi ulushdorlarning mablagʻlarini boshqaradi, ushbu mablagʻlarning xavfsizligini taʼminlaydi va qurilish loyihasini moliyalashtiradi, shu bilan loyihaning oʻz vaqtida va sifatli yakunlanishini kafolatlaydi.
Tizim qanday ishlaydi
Eskrou tizimining bir qismi sifatida 2025-yil 1-iyulda «Shaffof qurilish» deb nomlangan yagona elektron platforma ishga tushiriladi. Quruvchilar oʻz loyihalarini ushbu platformada roʻyxatdan oʻtkazmasdan turib, ulushdorlardan mablagʻ jalb qila olmaydi.
«Ushbu tizim inson omilini minimallashtirish uchun moʻljallangan va toʻliq integratsiyalashgan maʼlumotlar asosida ishlaydi. Quruvchi loyihani platformada roʻyxatdan oʻtkazgandan soʻng, bank ularning qurilishni belgilangan muddatda yakunlash qobiliyatini baholaydi. Qurilish jarayoni loyiha davomida doimiy ravishda nazorat qilib boriladi. Bu loyihani moliyalashtirishning asosidir», – deya tushuntirdi Saidnosi Usmonov.
Platformada quruvchi va loyiha haqida toʻliq maʼlumot, jumladan, aniq manzili, qavatlar soni, kirish yoʻlaklari, loyiha hujjatlari, ijobiy ekspert bahosi, qurilish boshlanish va tugash sanalari mavjud boʻladi. Xaridorlar qurilish jarayonini kuzatishi, quruvchining ruxsatnomalarini tekshirishi va uning avvalgi loyihalari haqida maʼlumot olishi mumkin boʻladi.
Bu qurilish investitsiyalarining xavfsizligini oshiradi va ishonchli quruvchilar bozorini shakllantirishga yordam beradi.
Tizim joriy etilgandan keyin narxlarning oshishi kutilmaydi
Saidnosi Usmonovning soʻzlariga koʻra, eskrou hisoblarida toʻplangan mablagʻlar banklarga quruvchilarni hozirgidagidan pastroq foizlarda moliyalashtirish imkonini beradi. Shuning uchun yangi uy-joy narxlarining keskin oshishi haqidagi daʼvolar asossizdir.
«Qurilish yakunlangandan va kvartira xaridor tomonidan qabul qilingandan soʻng, ularning bankdagi eskrou hisobidan mablagʻlar quruvchiga oʻtkaziladi. Agar quruvchi oʻz majburiyatlarini bajarmasa, ushbu mablagʻlar toʻliq hajmda xaridorga qaytariladi. Bu shuni anglatadiki, agar bino qurilmasa, xaridor hech narsa yoʻqotmaydi va bankka qoʻyilgan mablagʻlarni osongina qaytarib olishi mumkin», – dedi Saidnosi Usmonov.
Taʼkidlanishicha, eskrou hisoblaridagi mablagʻlar himoyalangan va ularni bloklash, yechib olish yoki majburiy undirish mumkin emas. Shartnoma tuzilgandan va kadastr organlarida ulush roʻyxatga olingandan soʻng, shaxslar qurilish tugallanmasdan ham oʻz ulushini sovgʻa qilishi, sotishi yoki meros qilib qoldirishi mumkin.
Eskrou tizimida ishtirok etish 2025-yil 1-iyuldan boshlab ixtiyoriy boʻladi. 2026-yil 1-yanvardan boshlab qurilishda ulushdorlik asosida ishtirok etish uchun fuqarolarning mablagʻlarini jalb qilish faqat eskrou hisoblar orqali amalga oshiriladi.
Xulosa qilib aytganda, 2025-yil 1-iyuldan boshlab ulushdorlik asosidagi qurilishda quruvchilar va xaridorlar oʻrtasidagi bitimlarning formati va mazmuni oʻzgaradi. Shu yilning oxirigacha yangi tizimni joriy etish ixtiyoriy boʻladi, 2026-yil 1-yanvardan boshlab esa qurilishda ishtirok etish uchun fuqarolarning mablagʻlarini jalb qilish faqat eskrou hisoblar orqali amalga oshiriladi. Shunday qilib, yangi qurilgan kvartiralarni belgilangan muddatlarda egalariga topshirish va fuqarolarning investitsiya qilingan mablagʻlarini himoya qilish jarayoni yangi tizim tomonidan toʻliq nazorat qilinadi.