«`html
Gaagada yig‘ilgan NATO yetakchilari mudofaa xarajatlarini 2025-yilga kelib o‘z davlatlarining iqtisodiy mahsulotining 5 foiziga ko‘tarish bo‘yicha kelishuvga erishdilar. Bu qaror AQSh prezidenti Donald Trampning doimiy bosimidan so‘ng qabul qilindi.
Rasmiy bayonotda yetakchilar o‘zlarining birligini tasdiqladilar «xavfsizlikka oid chuqur tahdidlar va muammolarga, xususan, Rossiyaning Yevro-Atlantika xavfsizligiga uzoq muddatli tahdidiga va terrorizmning doimiy tahdidiga qarshi kurashda».
Shuni ta’kidlash kerakki, bayonotda Ukrainadagi davom etayotgan urushda Rossiya tajovuzining to‘g‘ridan-to‘g‘ri eslatilishi yo‘q edi, bu o‘tgan yilgi deklaratsiyada kiritilgan edi.
Shunga qaramay, NATO yetakchilari o‘zlarining «jamoaviy mudofaaga qat’iy sodiqligini» tasdiqladilar, bunda Beshinchi moddani, ya’ni bir a’zoga qilingan hujum barchaga qilingan hujum deb hisoblanadigan o‘zaro xavfsizlik kafolatini keltirdilar.
«Bizning xavfsizligimizga tahdid solinsa, hech kim bizning qobiliyatimizga yoki qat’iyatimizga shubha qilmasligi kerak», dedi NATO Bosh kotibi Mark Rutte. «Bu bizning yetakchilarimiz qurishni boshlagan yanada kuchliroq, adolatliroq va halokatliroq ittifoqdir».
Prezident Tramp avvalroq «Beshinchi moddaning turli ta’riflari»ga ishora qilib, xavfsizlik kafolatiga shubha bildirganga o‘xshardi. Biroq, sammitdan so‘ng Tramp: «Men [Beshinchi modda] bilan birgaman, shuning uchun men bu yerdaman», dedi.
Bir necha yetakchilar Gaaga sammitini tarixiy deb baholadilar. Rutte chorshanba kuni qabul qilingan qarorlar Ukraina uchun doimiy yordamni o‘z ichiga olishini, shu bilan birga tinchlik yo‘llarini izlashini ko‘rsatdi.
Mudofaa xarajatlarini o‘n yil ichida oshirish majburiyati har bir a’zo davlatning yalpi ichki mahsulotining kamida 3,5 foizini 2035-yilga kelib asosiy mudofaa xarajatlariga ajratishni, shuningdek, xavfsizlik infratuzilmasi bilan unchalik bog‘liq bo‘lmagan keng ko‘lamli investitsiyalar uchun qo‘shimcha 1,5 foizgacha ajratishni o‘z ichiga oladi.
Prezident Tramp sammitni «katta muvaffaqiyat» deb maqtadi va avvalroq xarajatlarning oshishi «hamma uchun katta g‘alaba bo‘ladi, deb o‘ylayman. Biz tez orada tenglashamiz va shunday bo‘lishi kerak», dedi.
Uchrashuvdan oldin Ispaniya 5 foizlik maqsadga qarshi o‘z e’tirozlarini bildirdi. Iqtisodiyot vaziri Karlos Kuerpo Madrid 2,1 foizlik maqsadga erishish uchun «ulkan sa’y-harakatlar» qilayotganini va «foiz haqidagi munozara noto‘g‘ri» ekanligini aytdi.
Yetakchilar an’anaviy «oilaviy surat» uchun yig‘ilishganda, Ispaniya Bosh vaziri Pedro Sanches guruhning eng chetida alohida turgan ko‘rindi.
Shunga qaramay, Sanches keyinchalik NATO bayonotiga imzo chekdi va bu Madrid yalpi ichki mahsulotning kamroq foizini ajratgan holda o‘z majburiyatlarini bajarishi uchun «yetarli, real va mos» ekanligini ta’kidladi.
Belgiya hukumati ham o‘z e’tirozlarini bildirdi, ammo Bosh vazir Bart de Wever jurnalistlarga oson bo‘lmasligini aytgan bo‘lsa-da, «10 yil ichida 3,5 foiz real maqsad» ekanligini aytdi.
Slovakiya ham mudofaa xarajatlarining sezilarli darajada oshishi haqida xavotir bildirdi, ammo Prezident Peter Pellegrini Bratislavaning kelishuvga to‘sqinlik qilmasligini ko‘rsatdi.
Fransiya Prezidenti Emmanuel Makron Prezident Trampning Yevropa Ittifoqiga nisbatan savdo tarif siyosatiga e’tiroz bildirdi va savdo bitimini yoqlab chiqdi.
«Biz bir-birimizga, ittifoqchilar o‘rtasida, biz ko‘proq sarflashimiz kerak… va bir-birimizga qarshi savdo urushi olib borishimiz kerak, bu hech qanday ma’noga ega emas», dedi Makron.
Gaaga sammiti, seshanba oqshomida qirol Villem-Aleksandr va qirolicha Maksimaning ziyofati bilan boshlangan bo‘lib, qisqartirildi, chorshanba kungi yetakchilarning yig‘ilishi atigi ikki yarim soat davom etishi rejalashtirilgan edi.
Rutte NATO yetakchilariga ular «xavfli payt»da uchrashayotganliklarini va mudofaa ittifoqining o‘zaro mudofaa kafolati – «biriga hujum qilish barchaga hujum qilishdir – kuchli xabar yuborishini aytdi.
Trampning Gaagaga tashrifi 2019-yildan beri NATO sammitiga birinchi safari bo‘ldi. U sammit doirasida Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy bilan ham uchrashishi rejalashtirilgan edi.
Biroq, Prezident Tramp chorshanba kuni jurnalistlarga murojaat qilar ekan, Ukrainadagi urushdan ko‘ra Yaqin Sharqdagi mojarolarni muhokama qilishga ko‘proq e’tibor qaratgan ko‘rinadi.
«Uning biroz qiyinchiliklari bor, Zelenskiy, yaxshi yigit», – izoh berdi Tramp. «Men Putin bilan ko‘p gaplashdim… u Eronga yordam berishni taklif qildi. Men aytdimki, menga bir iltifot ko‘rsating, bizga Eronga emas, Rossiyaga yordam bering».
Yakuniy kommunikesida NATOga a’zo davlatlar Ukraina uchun yordam ko‘rsatishga sodiqliklarini ta’kidladilar, «uning xavfsizligi biznikiga hissa qo‘shadi», shuningdek, Kiyev mudofaasiga va uning mudofaa sanoatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘shgan hissasi ittifoqchilarning mudofaa xarajatlarini baholashda hisobga olinadi.
Buyuk Britaniya Bosh vaziri Sir Keir Starmer NATO hozirgi kunda avvalgidek dolzarb va muhim ekanligini aytdi: «Biz juda beqaror dunyoda yashayapmiz va bugun NATOning birligi, bu kuchni namoyish etish haqida. Biz avvalgidan kattaroqmiz, avvalgidan kuchliroqmiz».
Mark Rutte AQSh prezidentining urushayotgan davlatlar haqida seshanba kuni gapirganda aytgan kuchli so‘zlarini ma’qullayotganga o‘xshaydi.
NATOning 32 a’zosi 2035-yilga kelib mudofaa va xavfsizlikka yalpi ichki mahsulotning 5 foizini sarflash bo‘yicha yangi majburiyatga kelishib oldi.
Dauning-stritning aytishicha, bu harakat «Buyuk Britaniyaning yadroviy pozitsiyasini bir avlodda eng katta kuchaytirish»dir.
Muhojirlar ikki davlat kelishuvga erishganidan so‘ng fevral oyida Kosta-Rikaga deportatsiya qilindi.
Fordo, ehtimol, sayyoradagi eng ko‘p kuzatilgan joydir va u yerda nima bo‘layotganini tushunish bo‘yicha ishlar yanada kuchayadi.
«`