Belarusda muhojir boʻlganlar oʻzlariga va Belarusda yashayotgan oila aʼzolariga qarshi tahdidlar kuchayganini xabar qilmoqdalar.
2020 yilda prezident Aleksandr Lukashenkoning bahsli qayta saylanishi ortidan boʻlib oʻtgan norozilik namoyishlar bostirilgandan beri mamlakatdan yuz minglab belarusliklar ketib qolishgan.
26 yashar jurnalist Tatsiana Ashurkevich bu voqelikni oʻz koʻzi bilan koʻrgan. Minskdagi kvartirasi qurilish koʻpik bilan berkitib qoʻyilganini bilib, u davlatning qoʻli borligidan shubha qilgan. U unga takror-takror murojaat qilgan Instagramdagi izdoshini topib, suhbat boshlagan va suhbat tezda dahshatli tus olgan.
Izdosh dastlab mas’uliyatni rad etgan boʻlsa-da, Ukraina armiyasida jang qilayotgan belarusliklar haqida maʼlumot evaziga yordam berishi mumkinligini nozikgina aytgan — bu mavzuda Ashurkevich avval ham yozgan edi.
Ashurkevich darhol foydalanuvchini bloklab qoʻygan.
Bu voqea kengroq tarqalgan hodisani aks ettiradi. Viasna inson huquqlari guruhi soʻnggi besh yil ichida Belarusda oʻn minglab siyosiy sabablarga koʻra hibsga olinganlarni va yuzlab odamlar chet elda taʼqibga uchraganini xabar qilmoqda.
Lukashenko rejimi muhojirlikdagi tanqidchilarni davlatga xiyonat qilishda va Gʻarb bilan hamkorlik qilishda ayblab, ularni nishonga olishni milliy xavfsizlik masalasi deb taʼkidlamoqda.
BBC bilan suhbatlashgan bir nechta odamlar yashirin tahdidlar va hamkorlik qilish sharti bilan yordam takliflarini olganliklarini aytishdi. Muhojirlikdagi oppozitsiya rahbari Svetlana Tixanovskayaning matbuot kotibi 55 yashar Anna Krasulina bunday xabarlarni tez-tez oladi va taʼqibni kamaytirish uchun samolyot rejimidan foydalanadi.
Krasulina va Tixanovskaya ikkalasi ham davlat toʻntarishi va ekstremist tashkilotga rahbarlik qilish kabi ayblovlar boʻyicha yoʻqligida uzoq muddatli qamoq jazosiga hukm qilinganlar. Lukashenkoning 2022 yildagi bunday sud jarayonlariga imkon beruvchi farmoni chiqarilganidan beri Viasna 200 dan ortiq shunday holatlarni, 2023 yilda esa rekord darajadagi holatlarni qayd etgan.
Bu huquqiy mexanizm hokimiyatga ayblanuvchilarning uyini reyd qilish va qarindoshlariga tahdid solish imkonini beradi. Chet eldagi oppozitsiya yigʻilishlaridan olingan rasmlar va videolar tanqidchilarni aniqlash uchun ishlatiladi.
Krasulinaning soʻzlariga koʻra, Belarusdagi oila aʼzolariga boʻlgan qoʻrquv koʻplab muhojirlarni ommaviy tadbirlardan chekinishga majbur qilgan.
Bir nechta manbalar hokimiyat vakillarining Belarusdagi qarindoshlariga tashrif buyurganliklarini tasdiqlashdi, ammo xavfsizlikka oid sabablarga koʻra rasmiy bayonot berishdan bosh tortdilar.
Bu qoʻrquvlar 39 yashar Artem Lebedkoning misolida tasdiqlanadi, u ommaviy faoliyat bilan shugʻullanmagan boʻlsa-da, otasining muhojirlikdagi oppozitsiya faoliyati tufayli «ekstremizmni moliyalashtirish»da ayblanib qamoqqa olingan.
Yoʻqligida hukm qilingan analitik Hanna Lyubakova rejimning strategiyasini muhojirlar va Belarusdagi odamlar oʻrtasidagi aloqalarni uzishga qaratilgan qasddan amal deb taʼriflaydi va «ekstremistlar va terrorchilar» roʻyxatlaridan qoʻrqitish uchun foydalaniladi.
Belarus Ichki ishlar vazirligi BBCning izoh soʻroviga javob bermadi.
Lyubakova shaxsan rejimning yetishiga duch kelgan, qarindoshlari xavfsizlik xizmati xodimlarining tashriflarini qabul qilishgan va uning mol-mulki musodara qilingan. Suhbatdoshlarning barchasi maqsadning barcha oppozitsiyani doimiy bosim orqali yoʻq qilishdan iboratligiga ishonishadi.
Lyubakova taʼqiblarni Lukashenkoning 2020 yildagi norozilik namoyishlariga boʻlgan shaxsiy qasos sifatida izohlashi va hatto chet eldagilar orasida ham qoʻrquvni uygʻotish istagini taʼkidlaydi.
Rossiya belaruslik muhojirlar uchun ayniqsa xavfli boshpana boʻlib qoldi, Minsk 2022 yilda faqat 16 ta ekstraditsiyani, odatda Lukashenkoning tanqidchilariga qoʻyilgan ayblovlar bilan xabar qilgan.
Bysol faollikni qoʻllab-quvvatlash guruhi vakili Andrey Strizhak Belarus xavfsizlik kuchlarining usullarini raqamli davr uchun yangilangan Sovet KGBsiga oʻxshatadi. Qoʻrqitish taktikasi har doim ham ish bermasa ham, keng qamrov baʼzi odamlarning hamkorligini taʼminlash ehtimolini oshiradi.
Strizhak rejimning harakatlarini faollarni charchatib, ularni oʻz-oʻzini saqlab qolishni ustuvor deb bilishga majbur qiluvchi «toʻyib yemang urushi» deb ataydi. Shunga qaramay, u ularning doimiy qarshiligini tasdiqlaydi va kuchayib borayotgan zoʻriqishni tan oladi.
Seshanba kuni ertalab raketa oddiy turar-joy binosini vayron qildi, ehtimol soatiga 800 km tezlikda uchib kelgan.
Ukraina rasmiylari dron binoga urilib, bir qancha odamlar halok boʻlganini va yaralanganini aytishdi.
Rossiyaning Sergey Shoygu Pхenyan urushga uchragan Kursk viloyatiga 5000 qurilishchini yuborishini aytdi.
Isroilning harbiy operatsiyasi qancha uzoq davom etsa, Rossiyaning koʻp narsani yoʻqotishi shunchalik aniq boʻladi.
Mali harbiy rahbari taʼkidlashicha, Mali zavodda koʻpchilik ulushga ega boʻladi va «iqtisodiy suverenitetini» taʼkidlaydi.