Grenlandiyaning geosiyosiy ahamiyatining ortib borayotganini ta’kidlab, Fransiya Prezidenti Emmanuel Makron bugun Arktika oroliga tashrif buyurmoqda. Mutaxassislar buni Yevropa birligining namoyishi va yaqinda AQShning harakatlariga qarshi aniq javob sifatida qarashmoqda.
Bugun ertalab Nuuk shahriga yetib kelgan Makron yomon ob-havo bilan duch keladi, ammo uning tashrifi katta iliqlik bilan kutib olinadi.
«Bu chindan ham muhim, chunki biz ilgari hech qachon prezident tashrifini qabul qilmaganmiz. Bu nihoyatda mamnun», deydi Grenlandiyaning tajribali amaldori Kaj Kleyst.
20 mingdan kam aholisi bo’lgan Nuuk shahri jahon liderining kelishiga katta ta’sir ko’rsatadi.
«Odamlar qiziquvchan bo’ladi, uning xabarini eshitishga intilishadi», deydi maslahatchi va podkast boshlovchisi Arnakkuluk Jo Kleyst. «Uning mavjudligi Yevropaning qo’llab-quvvatlashini anglatadi, Grenlandiya sotuvda emasligini va Daniya bilan munosabatlarini tasdiqlaydi.»
«So’nggi oylarda muhim ittifoqlar va hamkorlikni mustahkamlash haqida savollar tug’ildi», deb qo’shimcha qiladi u.
Grenlandiyaning yangi Bosh vaziri Jens-Frederik Nilsen tomonidan boshlab yuborilgan Makronning tashrifi Shimoliy Atlantika va Arktika xavfsizligi, iqlim o’zgarishi, iqtisodiy rivojlanish va muhim minerallarga qaratilgan bo’lib, keyin u Kanadada bo’lib o’tadigan G7 sammitiga boradi.
Tashrifda ishtirok etayotgan Daniya Bosh vaziri Mette Frederiksen bu tashrifni yaqinda murakkab tashqi siyosat muammolari orasida «Yevropa birligining aniq dalili» deb atadi.
56 000 aholisi bo’lgan Daniyaning yarim avtonom hududi bo’lgan Grenlandiya AQSh Prezidenti Donald Trumpning orolni sotib olish istagi haqidagi takroran bayonotlaridan keyin kuchli bosimga duch keldi, milliy xavfsizlik masalalari va hatto kuch ishlatishni taklif qildi.
«Makronning tashrifi Grenlandiyani ortda qoldiradi; bu yirik global kuchlar orasida kengroq geosiyosiy strategiyani bir qismidir», deydi Kleyst.
Fransiya janob Trumpga ochiqchasiga qarshi chiqqanlar orasida birinchilardan bo’lib, hatto qo’shin joylashtirishni taklif qildi (Daniya bu taklifni rad etdi). Yaqinda Nitsada bo’lib o’tgan BMTning Okeanlar konferentsiyasida Makron qat’iy ravishda shunday dedi: «okean sotilmaydi, Grenlandiya sotilmaydi, Arktika va boshqa dengizlar sotilmaydi» – bu fikrlar Nilsen tomonidan qarshi olindi.
«Fransiya dastlabki sotib olish urinishlaridan beri bizni qo’llab-quvvatlab kelmoqda», deb yozgan Nilsen Facebookdagi postda. «Ularning qo’llab-quvvatlashi ham zarur, ham qadrlanadi.»
Daniya Xalqaro tadqiqotlar instituti katta ilmiy xodimi Ulrik Pram Gadning aytishicha, Makronning tashrifi o’zida kuchli xabarni o’zida mujassam etadi. U buni AQSh vitse-prezidenti JD Vensning mart oyidagi kamtarona tashrifi bilan taqqoslab, amerikalik omma va Trumpga yuborilgan turli signallarni ta’kidlaydi.
Kaj Kleystning so’zlariga ko’ra, bu tashrif AQSh bosimiga qarab, Grenlandiyaning Daniya va Yevropa Ittifoqi bilan munosabatlarini mustahkamlashini ta’kidlaydi. «Bu Makronning tashrifi uchun qulay fursat», deb qo’shimcha qiladi Kleyst. «Arktika mudofaasi haqidagi muhokamalar muhim NATO uchrashuvlaridan oldin bo’lib o’tishi mumkin, bu hamkorlik va investitsiyalar haqida muloqot qilish imkonini beradi.»
Ammo, muxolifat lideri Pele Broberg Grenlandiya Fransiya bilan ikki tomonlama muzokaralar o’tkazishi kerak deb hisoblaydi. «Biz barcha jahon liderlarini kutib olamiz», deydi u, «lekin bu tashrif Grenlandiyaga emas, Daniyaga ko’proq bog’liq ko’rinadi.»
AQSh-Daniya munosabatlari yomonlashdi. AQSh vitse-prezidenti JD Vens Daniyani Grenlandiyaning xavfsizligiga etarli darajada investitsiya qilmagani uchun tanqid qildi. Daniyaning tashqi ishlar vaziri AQSh elchisini chaqirdi Wall Street Journal nashrining Grenlandiyaga AQSh razvedkasi e’tibor qaratganligi haqidagi xabaridan keyin. Yaqinda kongress tinglovida AQSh mudofaa kotibi Pit Hegset Grenlandiyani kuch bilan qo’lga kiritish bo’yicha favqulodda rejalarni taklif qildi.
Daniya esa ehtiyotkorlik bilan harakat qilib, yaqinda AQSh qo’shinlarini joylashtirishga ruxsat beruvchi qonunni tasdiqladi va Grenlandiyaning mudofaasiga 1,5 milliard dollar investitsiya qildi. Bu hafta oxirida Nuuk yaqinida Daniya harbiy-dengiz kuchlarining faoliyati bu kuchaygan harbiy mavjudligini ko’rsatdi.
Gad Daniyaning xavfsizlik strategiyasida o’zgarishlarni, transatlantik yo’nalishdan Yevropaga o’tishni ta’kidlaydi.
Arktika hududidagi keskinliklar kuchayib borayotgan bir paytda, Yevropa Ittifoqi ham o’z ishtirokini kuchaytirayotgan. Bu oyning boshida Yevropa Ittifoqi Xitoyning ta’siri va Ukrainadagi urush sharoitida muhim minerallar va energiya resurslarini ta’minlash maqsadida Grenlandiya grafit koniga investitsiya qildi.
Daniya Qirollik mudofaa kolleji dotsenti Mark Yakobsenning aytishicha, Fransiya uchun bu tashrif AQShdan Yevropaning mustaqilligini targ’ib qilish siyosatiga mos keladi. «Bu Shimoliy Atlantika va Arktika xavfsizlik vaziyatining o’zgarganligini aks ettiradi», deb tushuntiradi u. «Bu Fransiyaning Yevropa xavfsizligiga sodiqligini tasdiqlovchi kuchli signaldir.»
BMT Bosh kotibi Antonio Guterresh Fransiyaning Nitsa shahrida bo’lib o’tgan BMT Okeanlar konferentsiyasining boshida nutq so’zladi.
Shimoliy Irlandiyaning Konor Bredli Maykl O’Nilning jamoasi sentyabr oyida Jahon kubogi saralash bosqichining boshlanishiga tayyorgarlik ko’rayotganda Daniyadan 2-1 hisobida mag’lub bo’lishdan «ko’p narsani o’rganishi» mumkinligini aytdi.
Shimoliy Irlandiya menejeri Maykl O’Nil shanba kuni Daniya bilan o’tkazilgan o’rtoqlik uchrashuvi yosh tarkibga yuqori darajadagi raqibga qarshi tajriba berish haqida ekanligini aytdi.
Daniya o’zining qattiqqo’l yondashuvi tufayli xalqaro e’tiborga tushdi. Va uning Sotsial-demokrat bosh vaziri bu borada peshqadamlik qilmoqda
Faolliklar mumsimon haykalni adyol ostida yashirib, uni favqulodda chiqish orqali olib chiqishgan, deyiladi xabarlarda.