Ҳукуматнинг қишдаги ёнилғи тўловларини камайтириш бўйича яқиндаги қарорини бекор қилиши унинг молиявий стратегияси ва харажатлар режаларига нисбатан синчиклаб ўрганишга сабаб бўлди. BBC Verify асосий рақамларни таҳлил қилади.
2024 йилги умумий сайловлардан олдин Меҳнат ва пенсиялар бўйича вазирлик 2024-25 йилларда Англия ва Уэльсда 10,8 миллион нафар пенсионер (ҳар бир хонадонга 200 ёки 300 фунт стерлинг) қишки ёнилғи тўловига ҳақли бўлишини тахмин қилган.
Харажатларни камайтириш учун янги ҳукумат бошланғичда пенсияга оид кредит олувчилар (тахминан 1,5 миллион) учунгина ҳақ эълон қилди, бу жамоатчиликнинг катта танқидига учради.
Кейинчалик ҳукумат ўз қарорини бекор қилиб, 2025-26 йиллардан бошлаб барча пенсионерлар тўловни олишини эълон қилди, бироқ 35000 фунт стерлингдан ортиқ даромад олувчилар учун кейинги солиқ йилида қайтарилади. Улар бу тахминан 9 миллион пенсионерларга таъсир кўрсатишини тахмин қилишмоқда.
Бу асосан олувчилар сони бўйича дастлабки сиёсатнинг таъсирини йўққа чиқаради.
Ҳукумат бошланғичда 2024-25 йиллардаги қишдаги ёнилғи тўлови харажатларини 1,9 миллиард фунт стерлинг деб баҳолаган. Ислоҳотларнинг бошланғич тахминига кўра, 2024-25 йилларда 1,4 миллиард фунт стерлинг (2025-26 йилларда 1,5 миллиард фунт стерлинггача) тежамкорлик қилиниши ва харажатлар 0,5 миллиард фунт стерлинггача камаяди.
Сиёсат ўзгаришидан кейин тахмин қилинган харажатлар ҳозир 1,25 миллиард фунт стерлингни ташкил этади, бу умумий ҳақлиликка нисбатан 450 миллион фунт стерлинг тежамкорликни англатади (бироқ ҳали OBR томонидан тасдиқланмаган).
Бу дастлабки 1,5 миллиард фунт стерлинг тежамкорлик мақсадининг учдан биринигина ташкил этади. Таҳлилчиларнинг фикрича, соф тежамкорлик янада паст бўлиши мумкин.
Ҳукуматнинг пенсияга оид кредит олишни ошириш бўйича кампанияси, ислоҳотларнинг бошланиши билан деб 60 000 га яқин қўшимча аризалар келиб тушди. Ҳар бир ариза учун ўртача йиллик харажат 3900 фунт стерлингни ташкил этади, бу йиллик харажатларга тахминан 234 миллион фунт стерлингни қўшади ва даъво қилинган 450 миллион фунт стерлинг тежамкорлигининг тахминан ярмини қоплайди.
Дастлабки 1,5 миллиард фунт стерлинг тежамкорлик ҳукуматнинг молиявий барқарорлаштириш режаси учун муҳим аҳамиятга эга эди ва OBRнинг бюджет прогнозларига киритилган. Тежамкорликнинг камайиши — 450 миллион фунт стерлинг ёки ундан кам — камида 1 миллиард фунт стерлинг миқдоридаги тақчилликни юзага келтиради. Газначилик буни 2025 йилнинг кузидаги бюджетда ҳал қилишни режалаштирмоқда ва бу «доимий қўшимча қарз олишга олиб келмайди» деб айтмоқда.
ЯИМнинг ўсиши ёки OBR томонидан солиқ тушумларининг прогнозлари ошмаганида, бу 1 миллиард фунт стерлинглик фарқ бошқа жойларда солиқларни ошириш ёки харажатларни камайтиришни талаб қилади. 1 миллиард фунт стерлинг умумий давлат харажатлари контекстида нисбатан кам бўлса-да (OBR томонидан 2025-26 йилларда 1347 миллиард фунт стерлинг ва 129 миллиард фунт стерлинг қарз билан тахмин қилинган), бу умумий молиявий муаммога қўшимча бўлади.
Шуни таъкидлаш лозимки, бошқа ижтимоий таъминот ислоҳотларидан олинган тахмин қилинган тежамкорликлар анча катта бўлиб, OBR томонидан 2029-30 йилларгача йилига 4,8 миллиард фунт стерлинг деб баҳоланган. Бу ислоҳотларни бекор қилиш ёки ўзгартириш молиявий вазиятни сезиларли даражада ёмонлаштириши мумкин, бу ҳукуматнинг 2029-30 йилларгача кундалик бюджетини мувозанатлаш бўйича мажбуриятини бузиши мумкин — бу 2025 йил март ойидаги OBR прогнозига кўра, атиги 9,9 миллиард фунт стерлинг захирага эга бўлган мақсад.
BBC Verify нимани текширишини хоҳлайсиз?